«ՈՒՍԱՆՈՂՆ ՈՒ ԴԱՍԱԽՈՍԸ ՄՏՆՈՒՄ ԵՆ ԼՍԱՐԱՆ ՄԻՄՅԱՆՑ ՀԵՏ ԱՇԽԱՏԵԼՈՒ. ԱՅԴՏԵՂ ՊԵՏՔ Է ԼԻՆԻ ՓՈԽԳՈՐԾԱԿՑԱՅԻՆ ՄԹՆՈԼՈՐՏ». ՍՈՆԱ ՏՈՆԻԿՅԱՆ

- Տիկի՛ն Տոնիկյան, ի՞նչն է նպաստել Ձեր մասնագիտության ընտրության կողմնորոշմանը:

- Ես սիրում եմ լեզուներ և հետաքրքրված եմ կրոններով: Դպրոցական տարիներին ցանկացա նոր լեզու սովորել, բացի դրանից՝ ուշադրությունս գրավեց իսլամը, և արդյունքում, արաբերենն ու իսլամը միահյուսվեցին և պայմանավորեցին մասնագիտության ընտրությունս:

- Այսօր Հայաստանում կարևո՞ր է արաբագիտությունը: Պե՞տք է այն ավելի գրավիչ դարձնել:

- Արաբագիտությունը Հայաստանում միշտ է կարևոր, որովհետև մենք ապրում ենք մի տարածաշրջանում, որտեղ արաբական երկրները մեծ դերակատարում ունեն: Պատմականորեն այնպես է դասավորվել, որ նրանք, ըստ էության, մեր հիմնական, կարևոր դաշնակիցներից են տարածաշրջանում: Ճիշտ է, այս պահին այդ ուղղությամբ այնքան էլ շատ աշխատանք չի տարվում, և մենք ավելի շատ դեպի Եվրոպա ենք ձգտում՝ չօգտվելով տարածաշրջանային հնարավորություններից: Ես կարծում եմ, որ այն շատ կարևոր ոլորտ է, որի ուղղությամբ պետք է շատ աշխատել:

Եթե անկեղծ ասեմ, ես չէի ցանկանա, որ մեր բաժին ավելի շատ ուսանող ընդունվեր, քան հիմա, քանի որ մեծ թվով մասնագետների կարիք չկա: Մենք որակյալ մասնագետների կարիք ունենք, և մենք պետք է աշխատենք ոչ թե քանակի, այլ որակի ուղղությամբ:  

- Տիկի՛ն Տոնիկյան, երբվանի՞ց եք զբաղվում մանկավարժությամբ:

- Ավարտելուց անմիջապես հետո՝ 1994 թ., սկսել եմ աշխատել ամբիոնում: Անկեղծ ասած՝ ես համալսարանական դասավանդումն այնքան էլ մանկավարժություն չեմ համարում, քանի որ ուսանողներն արդեն մանուկ չեն, մենք էլ ուրիշ գործառույթ ենք իրականացնում:

- Ի՞նչն եք ամենից շատ կարևորում դասախոս-ուսանող հարաբերություններում:

- Կարևորում եմ աշխատանքային հարաբերությունների ստեղծումը: Ինձ համար շատ կարևոր է, որ մի կողմից չլինեն տնայնավարական, մյուս կողմից՝ շատ հեռացված հարաբերություններ: Ուսանողն ու դասախոսը մտնում են լսարան միմյանց հետ աշխատելու. այդտեղ պետք է լինի փոխգործակցային մթնոլորտ: Այսինքն՝ պիտի լինի գիտակցություն, որ մենք եկել ենք աշխատելու, և յուրաքանչյուր կողմի թերացումը վնասելու է ընդհանուր արդյունքին:

- Ի՞նչ մեթոդներ եք կիրառում Դուք, որ Ձեր դասախոսությունները հետաքրքիր լինեն: Ո՞րն է հաջողության Ձեր բանաձևը:

- Ես փորձում եմ հնարավորինս տարբեր մեթոդներ կիրառել, որպեսզի դասերը ձանձրալի չլինեն: Հատկապես կորոնավիրուսի պայմաններում հեռավար դասերի ժամանակ շատ ավելի մեծացան բազմազան մեթոդներ կիրառելու հնարավորությունները, քանի որ լսարանային պայմաններում մենք տեխնիկապես հագեցվածության խնդիր ունենք: Առցանց ուսուցումը մեծաթիվ հարթակներ է տրամադրում, որոնք ուսուցումն առավել արդյունավետ են դարձնում, պարզապես պետք է չափաբաժինը ճիշտ ընտրել: Կարևոր է դասընթացի ժամանակ զուգահեռաբար կիրառել տարբեր հարթակներ ու մեթոդներ՝ այդկերպ նաև սովորեցնելով ուսանողներին օգտվել այդ միջոցներից, որ կարողանան լսարանում ստացածը լսարանից դուրս կրկնապատկեն: Շատ կարևոր է ուսանողին դրդել իրականացնել ինքնուրույն աշխատանք:  

- Ըստ Ձեզ՝ ի՞նչ է տվել արաբական մշակույթն աշխարհին, որն ամենից տպավորիչն է:

 - Արաբական մշակույթն անշուշտ շատ բան է տվել աշխարհին՝ սկսած մաթեմատիկայից, գիտությունից, գրականությունից, փիլիսոփայությունից: Իհարկե, չենք կարող չառանձնացնել նաև կրոնը: Անկախ նրանից, թե ինչ վերաբերմունք ունենք դրա նկատմամբ, իսլամը համաշխարհային կրոններից մեկն է: Բացի դրանից՝ եվրոպական վերածնունդը զգալի մասով հիմնվում էր արաբա-մուսուլմանական մշակույթի վրա, և ընդհանրապես այն մեծ դերակատարություն է ունեցել համամարդկային քաղաքակրթության զարգացման գործում:

- Ձեր գիտական հետաքրքրությունների շրջանակը ներառում է միջնադարյան արաբական մշակույթը: Դուք ի՞նչն եք հատկապես ուշագրավ համարում միջնադարյան այդ շրջանի մշակույթի մեջ:

- Գրականությունը: Բացի դրանից՝ այդ ժամանակ ձևավորվել է իսլամական ճարտարապետությունը՝ բավականին յուրատիպ: Տվյալ շրջանին է պատկանում արաբա-իսպանական մշակույթը, որը շատ հետաքրքիր է: Ընդհանրապես այդ ժամանակահատվածն արաբական մշակույթի ոսկեդարն է, որի ընթացքում ծաղկում են ապրել բոլոր ճյուղերը:

- Արաբական միջնադարյան գրականությունից ո՞ր ստեղծագործությունը կառանձնացնեիք:

- Ցավոք,արաբական միջնադարյան գրականության շատ քիչ նմուշներ են թարգմանված հայերեն: Հայ ընթերցողին ամենից հայտնի հեղինակն Աբու ալ-Ալա ալ-Մաարրին է, որը ճանաչվել է Իսահակյանի շնորհիվ և ստացել Աբու Լալա Մահարի անունը: Կարող եմ նշել նրա բոլոր ստեղծագործությունները: Բայց աշխարհում մինչև 21-րդ դար Աստվածաշնչից հետո ամենաընթերցված գիրքը եղել է «Հազար ու մի գիշեր»-ը, որը ևս արաբա-մուսուլմանական միջնադարյան մշակույթի արդյունք է:

- Տիկի՛ն Տոնիկյան, իսկ ի՞նչ փուլում են այսօր հայ-արաբական մշակութային հարաբերությունները:

- Մշակութային մեր հարաբերություններն այսօր շատ սակավաթիվ են: Կար շրջան, երբ ավելի ակտիվ էին, բայց «Արաբական գարուն» անունը ստացած շարժումներից հետո այդ կապերն ավելի սակավաթիվ դարձան: Հարաբերությունները հիմնականում կառուցվում էին՝ ի շնորհիվ արաբական երկրներում հայկական համայնքների: Հիմա ավելի պասիվ են, քանի որ նշածս հայտնի դեպքերից հետո համայնքները խիստ նոսրացել են և պասիվացել:

- Ըստ Ձեզ՝ քրիստոնյան պե՞տք է Ղուրան կարդա:

 - Որևէ կրոնի սուրբ գիրք կարդալը սեփական կրոնի պատկանելիության հետ առանձնապես կապ չունի: Այսինքն՝ սուրբ գրքերը համամարդկային մշակութային արժեքներ են: Ցավոք, շատ քրիստոնյաներ Աստվածաշունչ էլ չեն կարդում, բայց եթե մենք հետաքրքրված ենք համամարդկային արժեքներով, եթե ուզում ենք ճանաչել մեր կողքիններին, ապա պիտի փորձենք բացահայտել նրանց, որ ըստ դրա՝ կառուցենք մեր հարաբերությունները նրանց հետ: Այսինքն, այո՛, պետք է կարդալ Ղուրան, բայց, ցավոք սրտի, այսօր հայերեն որակյալ թարգմանությամբ այն հասանելի չէ:

- Ի՞նչ կփոխեիք կրթության ոլորտում:

- Շատ բան կուզեի փոխել՝ սկսած տեխնիկական հագեցվածությունից, լավ կահավորված գրադարաններից, դասախոսական կազմի պատրաստվածությունից: 21-րդ դարում դասախոսն իր վրա պետք է շատ աշխատի, բայց համալսարանն էլ պետք է ստեղծի պայմաններ, որ դասախոսը դրա ժամանակն ունենա: Այսօր լսարանային մեր ծանրաբեռնվածության պայմաններում շատ քիչ դասախոսներ կարող են ժամանակ գտնել դրա համար: Բացի դրանից՝ կարևոր են ուսանողների մոտիվացիան, նրանց դասագրքերով ապահովելը, գրադարանի աշխատանքային ժամերի վերանայումը: Այսինքն՝ կարևոր է, որ գրադարաններն այնպիսի միջավայր դառնան, ինչպիսինն են արևմտյան և, ինչու չէ, արաբական շատ երկրների համալսարանների գրադարաններ, որտեղ ուսանողներն առավոտից կարող են մտնել և երեկոյան կամ նույնիսկ գիշերը դուրս գալ: 

Էական է նաև դասախոսներին համապատասխան ֆինանսական վարձատրություն տրամադրելը, որ նրանք էլ շահագրգռված լինեն իրենց աշխատանքն անելու: Այսօր մենք մեր ազատ ժամանակի հաշվին դասագրքեր ենք գրում, ծրագրեր ենք մշակում և տարբեր հարթակներ գտնում չնչին վարձատրության դիմաց, ինչը, իմ կարծիքով, նվազեցնում է դասախոսների մոտիվացիան:

- Ի՞նչ եք կարծում, ո՞րն է Հայաստանի գիտության ոլորտի ամենամեծ մարտահրավերը:

- Հայաստանի գիտության շատ ճյուղեր այսօր աշխարհի հետ համընթաց չեն քայլում: Կարծում եմ՝ դա մեծ մարտահրավեր է: Գիտությունը միջազգային մակարդակով զարգացնելու համար անհրաժեշտ է համապատասխան ֆինանսավորում:

- Ձեր խորհուրդը Ձեր գործընկերներին և ուսանողներին:

- Ես ուսանողներին խորհուրդ կտամ լավ մտածել, թե արդյոք իրենց ընտրած մասնագիտությունը հենց այն է, որով իրենք ցանկանում են ամբողջ կյանքում զբաղվել, և արդյոք դա այն է, ինչը նրանք ամենալավն են կարողանում անել: Եթե այդ հարցերը բացասական պատասխան ունեն, ապա մասնագիտությունը կամ ուղղվածությունը պետք է փոխել: Հանուն դիպլոմի համալսարանում տարիներ անցկացնելն ամենամեծ վատությունն է, որ կարող է անել ուսանողն իր և իր ապագայի նկատմամբ: Ինչ վերաբերում է դասախոսներին, ապա եթե իմ թվարկած խնդիրները հաշվի առնելով՝ մնում ենք մեր գործին, ուրեմն պետք է անենք առավելագույնը:

Քնար Միսակյան