«Նոր մեդիան փոխակերպել է հաղորդակցության անատոմիան». ԵՊՀ դոցենտ Աստղիկ Ավետիսյան

Հա­մա­ցանցը փո­խել է մարդ­կանց ա­ռօ­րյա կյան­քը, ըն­կա­լում­ներն ու պատ­կե­րա­ցումները՝ բե­րե­լով նոր տեխ­նո­լո­գի­ա­ներ և նո­րա­մու­ծու­թյուն­ներ, ո­րոնք մոռա­ցու­թյան են մատ­նել ա­վան­դա­կան սո­վո­րու­թյուն­նե­րը։ Աստ­ղիկ Ա­վե­տի­սյա­նն իր գրքում անդրա­դար­ձել է թվային տեխ­նո­լո­գի­ա­նե­րի զար­գաց­մա­նը, ո­րոնք փո­խել են նաև մեդի­այի է­ու­թյու­նը, ման­րա­մասն ներկայացրել այդ փո­խա­կեր­պում­նե­րից յու­րա­քան­չյուրը: 

Հեղինակի հետ զրուցել ենք գրքում արծարծված թեմաների արդիականության, նոր մեդիայի փոխակերպումների, փորձառության և առաջիկա ծրագրերի մասին:

- Տիկի՛ն Ավետիսյան, ո՞րն էր գրքի ստեղծման շարժառիթը, և որքանո՞վ են արդիական գրքում ներկայացված թեմաները:

- Երկար տարիներ զբաղվելով հաղորդակցության և նոր մեդիայի ուսումնասիրություններով՝ հասկացա, որ նոր մեդիան մեծ ազդեցություն ունի մեր կյանքի բոլոր ոլորտների վրա: Սկսեցի ուսումնասիրել, հետազոտել գիտական տարբեր աղբյուրներ, տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացման արդյունքում ստեղծված սոցիալական հարթակներ՝ հասկանալու, թե նոր մեդիան ինչ ազդեցություն է թողել, օրինակ, գիտության, տնտեսության, կրթության, արվեստի զարգացման վրա, և ի վերջո՝ ինչպես է փոխակերպվել հաղորդակցությունը: Մենք ապրում ենք մի աշխարհում, որտեղ տեխնոլոգիական հնարավորությունները և նորագույն տեխնոլոգիաները զարգանում են ամեն օր: Եթե նախկինում մարդկանց հաղորդակցությունը դժվարությամբ էր տեղի ունենում, ապա այժմ մենք վայրկյանների ընթացքում ենք տեղեկություններ փոխանցում, ստանում, շփվում, հաղորդակցվում: Յուրաքանչյուրը որոնողական համակարգում կարող է փնտրել իրեն հետաքրքրող հարցերը և ստանալ սպառիչ պատասխաններ: Տեղեկատվական հոսքն այնքան մեծ է, որ հասարակությունը լուրջ մարտահրավերների առաջ է կանգնում, իսկ տեղեկատվության բազմազանությունը բերում է մեդիագրագետ լինելու անհրաժեշտությանը՝ հասկանալու՝ որն է ճշգրիտ տեղեկատվություն, որը՝ ապատեղեկատվություն, ինչից կարելի է օգտվել, և արդյոք ստացված տեղեկատվությունը համապատասխանում է իրականությանը, թե «սունկ» կայքէջերի միջոցով է ստեղծված: Այս բոլոր երևույթները 5 տարի եղել են իմ ուսումնասիրությունների առանցքում։ Ուսումնասիրություններիս արդյունքները հրապարակվել են գիտական հոդվածների տեսքով, ինչպես նաև ամփոփվել այս գրքում:

«Նոր մե­դի­ան փո­խա­կեր­պում է հա­ղոր­դակ­ցու­թյան ա­նա­տո­մի­ան․․․․» (Ա․ Ավետիսյան, Նոր մեդիա և հաղորդակցություն)։

- Ի՞նչ թեմաներ են արծարծվում գրքում:

- Մենագրության բովանդակությունը բավականին ընդգրկուն է՝ սկսած հաղորդակցության զարգացումից մինչև նոր մեդիայի ազդեցությունը հաղորդակցության վրա: Գիրքը բաղկացած է 10 գլխից, որոնցից յուրաքանչյուրը հանգամանորեն ներկայացնում է, թե ինչ նոր երևույթներ են ի հայտ եկել, ինչպես է մեդիան ազդել քաղաքականության, գիտության, կրեատիվ արդյունաբերության, արվեստի, ինչպես նաև թվային ակտիվիզմի և կրթության վրա: Այսօր մենք կարող ենք տեխնոլոգիաների միջոցով հայտնվել մի իրականության մեջ, որտեղ երբեք չենք եղել և տեսնել արվեստի մի գործ, որը գտնվում է, օրինակ, ԱՄՆ-ի հեռավոր մի անկյունում: Հետևելով բովանդակությանը՝ կարող ենք տեսնել՝ ինչպես է մեդիան ազդել ցանցային տնտեսության վրա և վերափոխել ամբողջ համատեքստը: Մե­նագ­րու­թյան մեջ հատուկ ուշադրության է արժանացել հա­ղոր­դակ­ցության մշա­կու­թա­բա­նա­կան, հո­գե­բա­նա­կան, ինչպես նաև մար­դա­բա­նա­կան բնույթի նոր հարթակների ազ­դե­ցու­թյու­նը հան­րային կյան­քի վրա։­ 

«Նոր մե­դի­ան ար­մա­տա­պես փո­խել է կյանքը. նոր մե­դի­այի վերա­փո­խում­ներն ան­դրա­դար­ձել են ժա­մա­նա­կա­կից մար­դու կյանքի գրե­թե բո­լոր ո­լորտ­նե­րին․․․․» (Ա․ Ավետիսյան, Նոր մեդիա և հաղորդակցություն)

- Ի՞նչ նպատակների է ծառայելու գիրքը, և ո՞ւմ համար է այն նախատեսված:

- Նոր մե­դի­այի հա­մաշ­խար­հային տարած­մամբ և համաշխարհայնացման ազ­դե­ցու­թյամբ լրագ­րո­ղա­կան ժանրե­րում նկատվում են նոր ձևա­չա­փե­րի փոխ­ներ­թա­փան­ցում­ներ, որոնք փո­խա­կեր­պում են քա­ղա­քա­կան, գի­տա­կան, կր­թա­կան, մշա­կու­թային գոր­ծըն­թաց­նե­րի է­ու­թյու­նը: Գրքում ներկայացված են այնպիսի  խն­դիր­նե­ր, ո­րոնք խո­չըն­դոտում են մե­դի­այի և հա­ղոր­դակ­ցու­թյան կազ­մա­կերպ­ումն ու կառա­վարումը: Գիրքը հնարավորություններ է ստեղծում «մուտք գործելու» և «նավարկելու» այնտեղ, որտեղ հնարավոր է։ Այն, բնականաբար, մոտիվացիա է այն մասնագետների համար, որոնք ցանկանում են յուրաքանչյուր իրավիճակում ստեղծել նոր բովանդակություն: Գիրքը կարող է օգտակար լինել ոլորտի մասնագետների, հետազոտողների, դասախոսների և ուսանողների համար։

«Նոր մե­դի­ան ամ­բող­ջու­թյամբ վերա­փո­խել է տն­տե­սու­թյան զար­գաց­ման ձևա­չա­փերն ու մո­դել­նե­րը, նպաս­տել տեղեկատվության տա­րած­մանն ու ցան­ցային մտա­ծողու­թյան ձևա­վոր­մա­նը․․․․» (Ա․ Ավետիսյան, Նոր մեդիա և հաղորդակցություն)։

- Նախկինում տեղեկության հիմնական տարածողները լրագրողներն էին, մեդիադաշտի հետ առնչություն ունեցող մարդիկ, սակայն այսօր տեսնում ենք տարբեր մարդկանց, որոնք, տեխնոլոգիաների զարգացմանը զուգընթաց, դարձել են տեղեկություն տարածողներ։ Ինչպե՞ս «չմոլորվել» տեղեկատվական հոսքերի մեջ: 

- Այո՛, այսօր մարդը դարձել է «մեդիա», յուրաքանչյուրը կարող է տեղեկություն տարածել, կարծիք հանրայնացնել, ազդել լսարանի վրա: Ժուռնալիստիկայի սահմանները խարխլվել են: Տեղեկատվական դաշտում ոչ արհեստավարժ մարդիկ են հայտնվել, որոնք, ակտիվ լինելով սոցիալական մեդիայում, դարձել են կարծիքի առաջնորդ: Նոր սերնդի համար շատ դժվար իրավիճակ է ստեղծվել՝ ո՞ւմ հետևել, ո՞ր տեղեկատվությանը վստահել։ Այսօր մարտահրավերները շատ են, և եթե ուշադիր չլինենք և «գնանք» ցանկացած տեղեկատվության հետևից, ապա մենք այս տեղեկատվական հորձանուտում կարող ենք «խեղդվել»: Սա շատ բարդ և մտահոգիչ խնդիր է: Ներկայում ունենք նաև մեդիահիգիենայի պահպանման խնդիր, քանի որ նույնիսկ փորձառու շատ մասնագետներ, հետևելով հասարակության ստվար զանգվածի պահանջներին, մատուցում են ոչ որակյալ բովանդակություն: Սակայն համոզված եմ, որ ժամանակի ընթացքում այս խնդիրը ևս կլուծվի․ հաղթում են նրանք, ովքեր կարողանում են իրենց մասնագիտական նշաձողը բարձր պահել, և միշտ հարգանքի են արժանի լինելու այն արհեստավարժները, որոնք պահպանում են մասնագիտական սկզբունքները: Այսօր մարդկանց պահանջները փոխվել են, և եթե մեդիա ոլորտի փորձառու մասնագետներն ապահովեն որակյալ բովանդակություն, մարդիկ այլևս չեն գնա «fast food» տեղեկատվության հետևից:

«Նախ­կի­նում նո­րու­թյուն­ներ փո­խան­ցող­նե­րը մի­այն լրագ­րողներն է­ին, այ­սօր տե­ղե­կատ­վու­թյան փո­խանց­ման գործընթացին կա­րող է մաս­նակ­ցել յու­րա­քան­չյուր ո­ք։ Նրանց թվին կա­րե­լի է դասել բլո­գեր­նե­րին, ի­նչ­պես նաև սովորական օգ­տա­տե­րե­րին, ո­րոնք սո­ցի­ա­լա­կան ցան­ցե­րում հրա­պա­րա­կում են գրա­ռում­ներ․․․․» (Ա․ Ավետիսյան, Նոր մեդիա և հաղորդակցություն)։

- Ինչպես նշեցիք, տեխնոլոգիաների զարգացումը փոխում է մեդիայի էությունը: Քանի որ այս գործընթացը շարունակական է, Ձեր կանխատեսմամբ՝ ո՞րն է լինելու տեխնոլոգիաների հաջորդ նվաճումը:

- Կարծում եմ, որ մեր կյանքի անբաժանելի մասնիկը դարձած սմարթֆոնները մի որոշ ժամանակ անց կարող են դառնալ, օրինակ, կրծքանշաններ, որոնց կառավարման հնարավորությունները շատ ավելի մեծ կլինեն (չնայած՝ արդեն ունենք խելացի ժամացույցներ, որոնց միջոցով կառավարում ենք ինչ-որ բաներ): Նորագույն տեխնոլոգիաների զարգացմամբ պայմանավորված՝ կարող է առաջանալ լուրջ վտանգ․ պետք է այնպես անել, որ մարդը կառավարի արհեստական բանականությունը, և ոչ թե հակառակը, այլապես մարդը կդառնա ծույլ, չնախաձեռնող և անհետաքրքիր: Նշյալ պարագայում մեդիան կօգտագործի ավելի խելացի ալգորիթմներ՝ ստեղծելու անհատականացված բովանդակություն, որը հարմարեցված է յուրաքանչյուր օգտատերի նախասիրություններին՝ բարձրացնելով նրանց ներգրավվածության ցուցանիշը: Վիրտուալ և լրացված իրականության (VR/AR) տեխնոլոգիաները կդառնան ավելի հասանելի և լայնորեն կկիրառվեն տարբեր մեդիահարթակներում, ինչը ևս կմեծացնի ինտերակտիվությունն ու մարդկանց ներգրավումը: Տեղի կունենա բովանդակության դիվերսիֆիկացում՝ օգտատերերը կկարողանան իրենց էջերի բովանդակությունը ստեղծել և տարածել ավելի հեշտությամբ՝ օգտվելով սոցցանցերից, փոդքասթներից և վիդեո հարթակներից: Մյուս հնարավորությունը տվյալների և վերլուծության զարգացումն է: Մեդիա ընկերությունները կօգտագործեն առավելագույնս ճշգրիտ տվյալների վերլուծություն՝ հասկանալու իրենց լսարանի պահանջմունքները և կմշակեն առավել արդյունավետ մեդիա ռազմավարություններ, ինչի արդյունքում էլ կբարելավվի բովանդակության որակը: Այս բոլոր ուղղությունները միասին կնպաստեն մեդիայի ավելի մեծ դինամիկայի, նորարարության և ներգրավվածության զարգացմանը:

«Ցան­կա­ցած տեխ­նո­լո­գի­ա դրա­կան կամ բացա­սա­կան հատ­կութ­յուն­ներ է ձեռք բե­րում՝ կախ­ված այն համատեքստից, թե որ­տեղ է կի­րառ­վում․․․․» (Ա․ Ավետիսյան, Նոր մեդիա և հաղորդակցություն)։

- Տիկի՛ն Ավետիսյան, առաջիկայում ի՞նչ ծրագրեր ունեք:

- Այս պահին աշխատում եմ մեկ այլ գրքի տպագրության ուղղությամբ, որը հանրային կապերի և հաղորդակցության նոր գործիքների և տեխնոլոգիաների մասին է: Առաջիկայում իմ առջև դրված խնդիրներից մեկը դոկտորական ատենախոսության պաշտպանությունն է:  

Հավելենք, որ Աստղիկ Ավետիսյանը գիտական և մասնագիտական 7 գրքի, շուրջ 30 գիտական հոդվածների հեղինակ է: