Կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա

Բակալավրի կրթական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Բակալավր
Մասնագիտություն՝
051201.03.6 - Կենսաքիմիա
Մասնագիտացումը՝
051201.03.6 - Կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա
Շնորհվող որակավորումը՝
Կենսաբանության բակալավր
Ծրագրի ուստարին՝
2022/2023
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
· Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· Նկարագրել արտասանական նորմերը և հնչաբանական յուրահատկությունները,
· Սահմանել ուսուցման տվյալ փուլում նախատեսված բառապաշարը,
· ունենալ անհրաժեշտ գիտելիքներ գերմաներենի ելակետային քերականական կառույցների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· Ճիշտ արտաբերել գերմաներենի առանձին հնչյունները և դրանց արտասանական տարբերակները,
· հասկանալ և խոսքում գործադրել այս փուլի համար անհրաժեշտ բառապաշարը,
· ձեռք բերած քերականական գիտելիքների հիման վրա կառուցել նախադասություններ և կիրառել դրանք խոսքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· Ընկալել և մեկնաբանել գերմաներենի արտասանական յուրահատկությունները,
· կազմել գերմաներենին բնորոշ բառային կաղապարներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
· Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք,
·ինքնուրույն աշխատանք,
·խմբային աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 1, Berlin, 1982.
  • Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004.
  • Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017.
  • G. Helbig, J. Buscha, Deutsche Grammatik für Ausländer, Leipzig, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գերմաներենի արտասանական նորմերը: Արտասանություն և գրություն: Հնչյունաբանական տառադարձություն: Գերմաներենի ձայնավորական և բաղաձայնական համակարգերը:
Քերականական կարգեր, դրանց արտահայտման միջոցները գերմաներենում: Գոյականի, ածականի և բայի ձևաբանական ու քերականական նշանակությունները: Գոյականի հոլովման տիպերը: Հոլովների նշանակությունը և գործածությունը: Ածականի համեմատության աստիճանները: Համեմատության աստիճանների կարգ: Բայի ձևաբանական տիպերը: Լիիմաստ և սպասարկու բայեր: Նախդիրների գործառույթը նախադասության մեջ:Պարզ նախադասություն, դրա շարադասությունը: Ուղիղ և շրջուն շարադասություն, դրանց առանձնահատկությունները:
Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է հետևյալ թեմաները՝ «Ընտանիք», «Իմ մասնագիտությունը», «Համալսարան», «Իմ հանգստյան օրը», «Ճանապարհորդություն», «Գերմանիա»:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.- 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
· սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն
· խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնելու ժամանակակից թուրքերենի շարահյուսական ու ձևա­բա­նա­կան հիմ­նախնդիրները,
· սահմանելու պարզ ընդարձակ և բարդ նախադասություն կազմելու տրա­մա­­­բա­նությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· թարգմանելու ոչ մեծ բարդության տեքստեր թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն
· խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները
· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն
·տեքստերի և վարժությունների կազմում
·քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 9199.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Գոյականների և դերանունների հոլովումը:
· Թուրքերենի հետ­­­դիրները և դրանց կիրառությունը:
· Ապառնի ժամանակը թուր­քե­րե­նում:
· Գոյական անունների կապակցությունները:
· Ընդարձակ ներ­­­կա ժամանկաձևը:
· Ըղձական եղանակը: Մակբայական դերբայներ:
2 րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործն․ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը,
·Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. հիմնական գիտելիք և իմացություն
· Ու­սա­նո­ղը կյու­րաց­նի չինարենի հնչյու­նա­կան, գրա­յին և քե­րա­կա­նա­կան հա­մե­մա­տա­բար պարզ հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րի հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:
· Կհաս­կա­նա չինարենի ձև­ա­բա­նա­կան և շա­րա­հյու­սա­կան հա­մա­կար­գին բնո­րոշ հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:

բ. գործնական կարողություններ
· կտի­րա­պե­տի 150-200 հիերոգլիֆի` դրանք օգ­տա­գոր­ծե­լով տար­բեր թե­մա­նե­րով թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ (չինարենից հա­յե­րեն և հա­կա­ռա­կը):
· Կկա­րո­ղա­նա գրել հա­մա­ռոտ նկա­րագ­րա­կան տեքս­տեր:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· Կկա­րո­ղա­նա հաս­կա­նալ հա­ճախ օգ­տա­գործ­վող ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ, որոնք թույլ կտան նրան ներ­կա­յաց­նել ինքն իրեն, ըն­տա­նի­քին և մյուս­նե­րին, պարզ տեր­մին­նե­րով հարց­նել և տալ տե­ղե­կու­թյուն իր երկ­րի, բնա­կա­վայ­րի, տար­վա եղա­նակ­նե­րի, ամիս­նե­րի, շա­բաթ­վա օրե­րի, կլի­մա­յի, ու­սում­նա­կան հաս­տա­տութ­յան, իր աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա, տնա­յին պայ­ման­նե­րում գոր­ծած­վող առար­կա­նե­րի, իրեն պատ­կա­նող իրե­րի և այն մարդ­կանց մա­սին, որոնց ճա­նա­չում է:
Բա­ցի այդ, նա պետք է կա­րո­ղա­նա հաս­կաց­նել խո­սակ­ցին, որ նա խո­սի հնա­րա­վո­րինս պարզ, դան­դաղ և հաս­կա­նա­լի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը,
·Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Տեղեկա­տվության
ընդունման ուղիները`լսողական, տեսողա­կան, լսատեսո­ղական:
Ուսուցման
նյութը` չինարենը բանավոր ձևով, չինարենը գրավոր խոսքի ձևով, բանավոր խոսքի միջոցով առար­կա­նե­րի խոսքային իրա­դրությունների նկարագրություն:
Ուսուցման միջոցը` Համակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր:
Տեխնիկական
սարքը` համակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր, դիկտոֆոն և այլն, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, արբանյա­կա­յին ալեհավաք, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկ­տոր, հեռուս­տա­ցույց, DVD և VCD համակարգեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ստուգարք,
·Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
·Քերականություն,
·Գրավոր խոսք,
·Բանավոր խոսք,
·Լսողական հմտություններ:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
· Զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները,
· Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· Տարորոշելու մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական ցուցիչները,
· տարբերակելու մասնագիտական տեքստերի համընդհանուր և տերմինային բառաշերտերը,
· բացատրելու մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· Մենախոսելու և երկխոսել մասնագիտական թեմաների շուրջ,
· թարգմանելու (գրավոր և բանավոր) մասնագիտական տեքստեր,
· բանավիճելու մասնագիտական թեմաների շուրջ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները,
· Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք:
.Հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք:
·Դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013.
  • Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Les professions - les métiers. La technologie. La communication. L’argent- la banque. Le caractère et la personnalité.
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում,
· Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով,
· Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել գերմաներենի ձևաբանական և քերականական ընդարձակ կաղապարներ,
·ընդլայնել կոնկրետ թեմատիկ բառապաշարը,
·պատկերացում կազմել երկխոսությունների կառուցվածքի և տեքստերի վերարտադրության ու փոխադրման սկզբունքների մասին:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կազմել գերմաներենին բնորոշ ձևաբանական և քերականական կաղապարները,
·համապատասխան ձևով գործադրել ձեռք բերած թեմատիկ բառապաշարը,
·կազմել երկխոսություններ, գրել փոխադրություններ:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Վերլուծել գերմաներենի կառուցվածքային կաղապարներն ու հարացույցային ձևերը,
· գործնականում կիրառել թեմատիկ բառապաշարը,
· մեկնաբանել գերմաներենում խոսքի ձևավորման յուրահատկությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում,
· Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով,
· Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք,
·Ինքնուրույն աշխատանք,
·Խմբային աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 2, Berlin, 1992.
  • Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004.
  • Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017.
  • Dreyer-Schmidt, Lehr-und Übungsbuch der deutschen Grammatik, Ismaning, 2002.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գոյականի նշանակությունը և շարահյուսական գործառույթները: Հոգնակի թվի կազմության հիմնական տիպերը: Անհոգնական և անեզական գոյականներ: Գոյականների հոլովման համակարգը և գերմաներենի հոլովների կիրառական նշանակությունները: Բայերի ձևաբանական և իմաստաքերականական դասակարգումը: Անցողական և անանցողական երկսեռ բայեր: Բայի քերականական կարգերը: Սահմանական եղանակի ակտիվ և ներգործական սեռերի բոլոր ժամանակների կազմությունն ու գործառույթը: Ժամանակաձևերի բացարձակ և հարաբերական գործառույթը: Ստորոգյալի համաձայնեցումը ենթակայի հետ: Հրամայական եղանակի ձևերը և նրանց քերականական հոմանիշները: Երկանդամ, եռանդամ և միանդամ կրավորական կառույցները: Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է «Գերմանիայի մեծ քաղաքները», «Ընկերական շրջապատում», «Տնտեսություն և քաղաքականություն», «Իմ զբաղմունքը», «Իմ ուսումը», «Հայաստանի պատմությունից», «Համագործակցություն» և այլն:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/ շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
· Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվիորպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
· Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
·նկարագրել մասնագիտական և ընդհանուր բառապաշարի հենքային շերտերը՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակադրմամբ,
·ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում անգլերեն լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Իրականացնել գրավոր և բանավոր մասնագիտական տեքստերի ընթերցում, վերարտադրում և թարգմանություն,
·ձևավորել և ներկայացնել բանավոր կապակցված խոսք՝ ուսումնասիրվող մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ,
·արտահայտել և հիմնավորել կարծիք՝ երկխոսության մեջ մտնելով համակուրսեցիների հետ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվիորպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
· Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
· Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
·անհատական և խմբային աշխատանք,
·անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
·ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Apresyan M. , Bagiryan D.«A new Glimpse into Science» Yerevan 2015
  • Bruce Alberts, Dennis Bray, Julian Lewis “ Molecular Biology of the Cell” 1983
  • Karol Kozak “Large Scale Data Handing in Biology” 1st edition 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մասնագիտական լեզվի բառապաշարարի առանձնահատկություններ: Անգլերենով մասնագիտական գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների վերլուծություն դասախոսության ընթացքում նյութի կարևոր առանցքային կետերի գրառում: Տարբեր աղբյուրներից մասնագիտական տեղեկատվության առանձին մասերի համադրում և շարադրում: Գրավոր տեքստերի վերաձևակերպում մասնագիտական բառապաշարի օգտագործմամբ:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործն 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմքեր,
·զարգացնել չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. հիմնական գիտելիք և իմացություն
· Ու­սա­նո­ղը կյու­րաց­նի չինարենի հնչյու­նա­կան, գրա­յին և քե­րա­կա­նա­կան հա­մե­մա­տա­բար պարզ հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րի հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:
· Կհաս­կա­նա չինարենի ձև­ա­բա­նա­կան և շա­րա­հյու­սա­կան հա­մա­կար­գին բնո­րոշ հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:

բ. գործնական կարողություններ
· կտի­րա­պե­տի 100-150 հիերոգլիֆի` դրանք օգ­տա­գոր­ծե­լով տար­բեր թե­մա­նե­րով թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ (չինարենից հա­յե­րեն և հա­կա­ռա­կը):
· Կկա­րո­ղա­նա գրել հա­մա­ռոտ նկա­րագ­րա­կան տեքս­տեր:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· Կկա­րո­ղա­նա հաս­կա­նալ հա­ճախ օգ­տա­գործ­վող ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ, որոնք թույլ կտան նրան ներ­կա­յաց­նել ինքն իրեն, ըն­տա­նի­քին և մյուս­նե­րին, պարզ տեր­մին­նե­րով հարց­նել և տալ տե­ղե­կու­թյուն իր երկ­րի, բնա­կա­վայ­րի, տար­վա եղա­նակ­նե­րի, ամիս­նե­րի, շա­բաթ­վա օրե­րի, կլի­մա­յի, ու­սում­նա­կան հաս­տա­տութ­յան, իր աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա, տնա­յին պայ­ման­նե­րում գոր­ծած­վող առար­կա­նե­րի, իրեն պատ­կա­նող իրե­րի և այն մարդ­կանց մա­սին, որոնց ճա­նա­չում է:
Բա­ցի այդ, նա պետք է կա­րո­ղա­նա հաս­կաց­նել խո­սակ­ցին, որ նա խո­սի հնա­րա­վո­րինս պարզ, դան­դաղ և հաս­կա­նա­լի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմքեր,
·զարգացնել չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Տեղեկա­տվության ընդունման ուղիները`լսողական, տեսողա­կան, լսատեսո­ղական:
Ուսուցման
նյութը` չինարենը բանավոր ձևով, չինարենը գրավոր խոսքի ձևով, բանավոր խոսքի միջոցով առար­կա­նե­րի խոսքային իրա­դրությունների նկարագրություն:
Ուսուցման միջոցը` համակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր:
Տեխնիկական
սարքը` hամակարգիչ, DVD և VCD համակարգեր, դիկտոֆոն և այլ, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, արբանյա­կա­յին ալեհավաք, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկ­տոր, հեռուս­տա­ցույց, DVD և VCD համակարգեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ստուգարք,
· Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
·Քերականություն,
·Գրավոր խոսք,
·Բանավոր խոսք,
·Լսողական հմտություններ:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.- 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
· սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,

· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,

· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնելու թուրքերենի հնչյունական համակարգը,
· սահմանելու թուրքերենի քերականական առանձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· վերարտադրելու թուրքերեն պարզ նախադասություններ,
թարգմանելու թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն պարզ տեքստեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,

· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,

· զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն,
·տեքստերի և վարժությունների կազմում,
·քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Թեմա 1՝ Ժամանակակից թուրքերենի հնչյունական համակարգը:
Թեմա 2՝ Գոյականի թիվը, հոլովը, պատկանելիության ածանցները թուրքերենում:
Թեմա 3՝ Հրամայական եղանակ, բայի անորոշ ձևը:
Թեմա 4՝ Անվանական ստորոգյալի կազմությունը թուրքերենում:
Թեմա 5՝ Ներկա-շարունակական ժամանակաձևը ժամանակակից թուրքերենում:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
·Զարգացնել ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ,
·Ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ,
·Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
·Մատնանշելու մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական առանձնահատկությունները,
·տարրորոշելու մասնագիտական տերմինները համատասխան տեքստերում,
·սահմանելու մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·մեկնաբանելու մասնագիտական տեքստերի բառաքերականական դժվարությունները,
·քննարկելու մասնագիտական թեմաների շուրջ,
·թարգմանելու (գրավոր-բանավոր) մասնագիտական տեքստեր:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·թարգմանելու հմտություններ,
· բառարաններից օգտվելու կարողություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Զարգացնել ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ,
·Ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ,
·Ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք,
·հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք,
·դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013.
  • Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Présentations et usages.La famille - les âges de la vie. Le temps qui passe. Le physique - l’apparence
Les activités quotidiennes.
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ․
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ01
1. Դասընթացի նպատակ
Հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն`
·Ներկայացնել հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերը,
·քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները,
·բացատրելու հայոց պետականության ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները հին և միջին դարերում՝ արժևորելով և իր քաղաքացիական գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ`
·Տարբերակել շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները,
·կիրառելու հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝
·Նպաստել հանրության տարբեր խմբերի (ընտանիքի, ընկերների և այլոց) գիտակցության մեջ հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորմանն ու արմատավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·սեմինար,
·քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012:
  • Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
  • Հայոց պատմություն, հ. II, գ. II, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., 2014:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հայկական լեռնաշխարհ. աշխարհագրական դիրքը, տարածքը և բնական պայմանները: Հայ ժողովրդի ծագման հիմնահարցը և վաղ պետական կազմավորումները Հայկական լեռնաշխարհում: Վանի թագավորությունը (Ք.ա. IX-VII դդ.): Հայաստանը Երվանդունիների հարստության օրոք (Ք.ա. VI-III դդ.): Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտաշեսյան (Ք.ա. 189-1 թթ.) և Արշակունյաց (66-428 թթ.) հարստությունների օրոք: Հայոց մշակույթի Ոսկեդարը: Հայաստանը նախարարական համակարգի ներքո (428-885 թթ.): Հայոց թագավորությունը Բագրատունյաց հարստության (885-1045 թթ.) օրոք: Կիլիկիայի հայկական պետությունը (1080-1375 թթ.): Քոչվորական ցեղերի արշավանքները Հայաստան: Հայ-վրացական զինակցությունը և Զաքարյանների իշխանությունը: Հայաստանը ուշ միջնադարում:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
· Ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում:
· Մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում:
· Հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում:
· Մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա . մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
· Բացատրել անգլերենի քերականության հիմունքները և ճիշտ կիրառելքերականական կառույցները,
· ներկայացնլ մասնագիտական բառային ֆոնդի հիմնական հասկացությունները:
բ . գործնական մասնագիտական կարողություններ.
· Կիրառել գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
· հաղորդակցվել ընդհանուր և մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի հիմնական հմտությունները:
գ .ընդհանրական /փոխանցելի/ կարողությունները (եթե այդպիսիք կան).
· Օգտվել մասնագիտությանն առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունների զարգացում:
· Մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում:
· Հիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում:
· Մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
·անհատական և խմբային աշխատանք,
·անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
·ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Mkhitaryan Ye. “Basic English for University Student” Yerevan 2008
  • Mkrtchyan Ch., Mnatsakanyan L., Mirimanyan S.“Ecology for students” Yerevan 2007
  • Soars J and L. “New Headway” Elementary 3rd edition, 2003
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Անգլերենի քերականական կառույցները: Ընդհանուր բառապաշարի զարգացում: Մասնագիտական անգլերենի հիմնական բառապաշարը: Մասնագիտական անգլերեն լեզվով գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների ներմուծում:
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս՝. 2 ժամ/շաբ․, սեմ․ 2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1311/Բ10
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսումնասիրել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում,
· Վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը,
. Ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Նկարագրել փիլիսոփայության գիտական - մեթոդաբանական, աշխարհայացքային և արժեքաբանական գործառույթները,
·հասկանալ ճշմարտության և մոլորության, գիտելիքի և հավատի, ռացիոնալի և իռացիոնալի սահմանազատման սկզբունքները,
·ճանաչել քաղաքակրթական զարգացումների օրինաչափություններն ու միտումները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Պարզաբանել բնական և հասարակական գիտությունների գործառույթները,
·տարբերակել քաղաքակրթական հայեցակարգերն ու դրանց հարացույցերը,
·գնահատել փակ և բաց համակարգերի զարգացման առանձնահատկությունները,
·վերլուծել հասարակության բնութենական և սոցիոմշակութային հիմունքները:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Կատարել սոցիալ-փիլիսոփայական ընդհանրացումներ և կիրառել համապատասխան մեթոդներ,
·իմաստավորել աշխարհի գիտական պատկերը և մարդու կոչումն ու կյանքի իմաստը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսումնասիրել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում,
· Վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը,
. Ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում,
·տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն,
·առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բալայան Ա., Փիլիսոփայություն. դասախոսությունների համառոտագրեր, Եր. 2016
  • Введение в философию, под ред. Фролов И.Т., М. 2012
  • Канке, В. А. Основы философии, М., 2014.
  • Губин, В. Д. Философия, М., 2013.
  • Бучило Н. Ф., Философия, М., 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Աշխարհայացք: Կեցություն: Իմացաբանության, մարդաբանության, մեթոդաբանության մասին հարցեր: Պատրաստվածություն հայ հոգետիպի տեսանկյունից:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ․, գործ.՝2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0002/Բ13
1. Դասընթացի նպատակ
Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել տարաբնույթ ԱԻ-ների հետևանքով ստեղծված իրավիճակը և դրան դիմակայելու ուղիները,
·ներկայացնել տեղեկատվություն ԱԻ-ում և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների մասին՝ ուղղված բնակչության պաշտպանությանը,
·քննարկել ՀՀ-ում հավանական ԱԻ-ներից բխող ռիսկի գնահատման մեթոդները,
·գնահատել տուժածի վիճակը (առաջնային և երկրորդային զննում), վնասվածքի տեսակն ու ծանրությունը և տիրապետել առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու հիմնահարցերին,
·նկարագրել համաճարակային իրավիճակներում վարակի տարածման հնարավոր ուղիներին ու պաշտպանության ձևեր:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. Կիրառել անհրաժեշտ հմտություններ, տարաբնույթ ԱԻ-ներում նախընտրելի վարքագիծ դրսևորելու ուղղությամբ,
7. ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն տարաբնույթ վնասվածքների և ախտահարումների դեպքերում,
· օգտագործել ձեռք բերված կարողություները ԱԻ և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների ընթացքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
· Կիրառել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
· աշխատել թիմում և լուծել բարդ խնդիրներ,
· վերլուծել իրավիճակը և կատարել անհրաժեշտ գործողություններ իր և շրջապատի համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Սովորողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն, մեթոդական և գործնական պարապմունք:
·անհատական և ինքնուրույն աշխատանքներ:
·թեմատիկ ուսումնական խաղեր, ուսումնական տեսաֆիլմերի ցուցադրում:
·ուսումնամեթոդական վարժանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մարկարյան Ռ.Վ., Ջանջուղազյան Ն.Ա., Օհանջանյան Մ.Մ.,Հարությունյան Ա.Ա., Հարությունյան Վ.Ս., Բաղդասարյան Լ.Լ., Հասրաթյան Ռ.Ց., Վարդանյան Ջ.Հ. «Քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցեր», Երևանի համալս. հրատ., 2006, 238 էջ:
  • Հեղինակների կոլլեկտիվ, «Մինչբժշկական օգնությունը բնակչությանը արտակարգ իրավիճակներում», ուսումնական ձեռնարիկ, Երևանի համալս. հրատ., 2007, 224 էջ:
  • Կ.Ա.Մանասյան, «Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մինչբժշկական մեթոդների ուսուցումը» (ուսումնամեթոդական աշխատանք), Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2007, 44 էջ:
  • Մ.Խ.Ադամյան, «Փոխադրական անշարժացում», ուսումնամեթոդական աշխատանք, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2011, 36 էջ:
  • Ս.Ա.Մանուկյան, Գ.Հ.Ճաղարյան «Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության հիմնահարցեր», ուսումնական ձեռնարկ, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2017:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Արտակարգ իրավիճակներ ու պատահարներ: Քաղաքացիական պաշտպանություն: ԱԻ-ում բնակչության առաջին բուժօգնություն:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
գործ.` 2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Բ08
1. Դասընթացի նպատակ
·Ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները,
· Ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին,
· Նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Ճանաչել խոսքի մշակույթի վերաբերյալ տեսությունները, սահմանել լեզվի ու խոսքի հատկանիշները,
·ընտրել խոսքային իրավիճակին համապատասխան լեզվական միավորներ:
բ. գործական մասնագիտական կարողություններ
·Գործնականում իրականացնել լեզվաոճական վերլուծություններ,
·հիմնավորել տեքստերի գործառական պատկանելությունը,
·կառուցել գործառական տարաբնույթ տեքստեր (ըստ խոսքային իրավիճակի):
գ. ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝
· Կառուցել ճիշտ և գրագետ խոսք, սովորեցնել խոսքային վարվեցողության հիմնական առանձնահատկությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները,
· Ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին,
· Նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·գործնական աշխատանք,
·սլայդի ցուցադրում,
·ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016,
  • Եզեկյան Լ., Ոճագիտություն, Երևան, 2003,
  • Մելքոնյան Ս., Ակնարկներ հայոց լեզվի ոճաբանության, Երևան, 1984,
  • Պողոսյան Պ., Խոսքի մշակույթի և ոճագիտության հիմունքներ, 2 հատորով, Երևան, 1990, 1991:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գրավոր և բանավոր խոսքի առանձնահատկությունները: Խոսքի արժանիքները (ճշտություն, ճշգրտություն, սեղմություն և այլն):Խոսքային վարվեցողություն: Գործառական ոճեր:
2-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Բ06
1. Դասընթացի նպատակ
·Զարգացնել մասնագիտական թեմաների քննարկման և բանավեճի կարողությունները,Ապահովել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի գերազանց իմացություն, Ընդլայնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարը նոր տերմինների ընդգրկմամբ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Ցուցաբերել մասնագիտական բառապաշարի հստակ իմացություն,
·ցուցաբերել միջազգային չափորոշիչներով սահմանված В1 մակարդակին համապատասխանող ռուսաց լեզվի իմացություն,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Կազմել մասնագիտական թեմայով զեկույցներ,
·տիրապետել մասնագիտական լայնածավալ տեղեկատվությանը,
·կատարել միջազգային չափանիշների B1 մակարդակին համապատասխանող թեստային աշխատանք:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Օգտագործել ձեռք բերած հաղորդակցման և լեզվական հմտությունները,
օգտագործել ձեռք բերած իմացությունները մասնագիտական ոլորտում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Զարգացնել մասնագիտական թեմաների քննարկման և բանավեճի կարողությունները,Ապահովել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի գերազանց իմացություն, Ընդլայնել մասնագիտական լեզվի բառապաշարը նոր տերմինների ընդգրկմամբ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունքներ,
·ինքնուրույն աշխատանք,
·թիմային աշխատանք,
·բանավոր ներկայացում/զեկույց/:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Андрюшина Н.П., Жорова А.П., Макова М.Н. Тренировочные тесты по русскому языку как иностранному. М., 2008-2010.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Карапетян Н.Г., Королева Л.Б., Черненко Н.М.. Учебные задания по русскому языку. Обучение дискуссионному общению. Для студентов-иностранцев. М.: РУДН, 2010.
  • Кирейцева А.Н., Селиверстова Е.И., Химик В.В. Сборник тестовых заданий по русскому языку для иностранцев: Грамматика. Лексика. СПБ, 1998.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Շարահյուսական կառուցվածքներ: Սուբյեկտիվ գնահատման արտահայտման միջոցներ:
Պարզ և բարդ նախադասություններ: Կապեր և կապական բառեր: Գիտական ոճի ժանրերը և դրանց շարադրման սկզբունքները: Մասնագիտական լեզվին բնորոշ ոճաբանական սկզբունքները: Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկությունները:
2-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
5.դաս.՝ 2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ05
1. Դասընթացի նպատակ
Հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Ներկայացնել հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հարցերը,
·քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանել հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները,
·բացատրել հայոց պետականության վերականգնման համար մղվող ազատագրական պայքարի ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները,
·վերլուծել նորագույն ժամանակաշրջանում հայոց պետականության վերականգնումն ու զարգացումը՝ վերարժևորելով և իր գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Տարբերակել շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները,
·կիրառել հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Նպաստել հանրության տարբեր խմբերի գիտակցության մեջ ազգային-ազատագրական պայքարի և հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորման արմատավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ տրամադրելը և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելն է:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·սեմինար,
·քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012:
  • Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
  • Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., հ. III, գ. I, 2010, հ. III, գ. II, 2015, հ. IV, գ. I, 2010, հ. IV, գ. II, 2016:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հայ ազատագրական շարժումը XVI դ. կեսերից մինչև XVIII դ.: Ազատագրական պայքարը Սյունիքում և Սյունիքում 1722-1730 թթ.: Ռուս-թուրքական և ռուս-պարսկական պատերազմները և Հայաստանը XIX դ. առաջին երեսնամյակում: Հայկական հարցի միջազգայնացումը: Հայ քաղաքական կուսակցությունների առաջացումը և հայ ազատագրական շարժումը XIX դ. վերջին - XX դ. սկզբին: Հայոց ցեղասպանությունը: Մայիսյան հերոսամարտերը: Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը (1918-1920 թթ.): Խորհրդային Հայաստանը (1920-1991 թթ.): Հայերի մասնակցությունը Երկրորդ աշխարհամարտին: Արցախյան շարժումը (1988-1991 թթ.) և պատերազմը (1991-1994 թթ.): Հայաստանի Երրորդ Հանրապետությունը (1991 թվականից):
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Բ03
1. Դասընթացի նպատակ
·Ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
· Ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
· Նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
·Ճանաչել լեզվական մակարդակների յուրահատկությունները,
·սահմանել լեզվի հիմնական գործառույթներն ու դրանց նպատակները,
·ընտրել լեզվական ճիշտ ձևերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Գործնականում իրականացնել լեզվաոճական վերլուծություններ,
·հիմնավորել լեզվական այս կամ այն միավորի ընտրությունը:
գ. ընդհանրական / փոխանցելի կարողություններ(եթե այդպիսիք կան)՝
Սովորեցնել լեզվական նորմային համապատասխան լեզվական ձևերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
· Ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
· Նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·Գործնական աշխատանք,
·սլայդի ցուցադրում,
·ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016:
  • Եզեկյան Լ., Հայոց լեզու, Երևան, 2007:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ուղղախոսական, հնչյունափոխական, տառադարձման յուրահատկությունները: Բառապաշարային փոփոխություններն ու զարգացումները: Ձևաբանական և շարահյուսական համակարգերի առանձնահատկությունները:
1-ին կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 4 ժամ/շաբ․
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/Բ02
1. Դասընթացի նպատակ
Ընդլայնել բանավոր և գրավոր խոսքի բառապաշարը, ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի, տերմինների և տեքստի ընկալումը, վերարտադրումը, զարգացնել գրական և մասնագիտական տեքստերի թարգմանության հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·դրսևորել ռուսերենի քերականության հիմնական դրույթների իմացություն
·ցուցաբերել բառակազմական հիմնական միջոցների իմացություն
·ցուցաբերել որոշակի թեմատիկ բառապաշարի խորացված իմացություն
·ներկայացնել տեքստի վերլուծության տարբեր ձևերը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·տիրապետելով համապատասխան թեմատիկ բառապաշարին՝ կազմել բանավոր խոսք ուսումնասիրվող խոսակցական թեմաների շուրջ
·մասնակցել երկխոսությունների
·ընկալել ունկնդրած/կարդացած նյութի հիմնական բովանդակությունը՝ տարանջատելով հիմնական տեղեկատվությունը երկրորդականից
·վերարտադրել, վերլուծել և մեկնաբանել գեղարվեստական և ճանաչողական բնույթի տեքստ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
օգտվել ռուսալեզու աղբյուրներից տեղեկատվություն ստանալու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ընդլայնել բանավոր և գրավոր խոսքի բառապաշարը, ծանոթացնել գիտական ոճի առանձնահատկություններին, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի, տերմինների և տեքստի ընկալումը, վերարտադրումը, զարգացնել գրական և մասնագիտական տեքստերի թարգմանության հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունքներ,
·ինքնուրույն աշխատանք,
·թիմային աշխատանք,
·բանավոր ներկայացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Алексеенко Т.Н. Научный стиль речи. Учебное пособие для иностранных студентов. Харьков: ХНУ, 2005.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քերականության հիմնական հարցերը: Խոսքի մշակույթի հիմնախնդիրները: Գիտական ոճի ոճաբանական առանձնահատկությունները: Շարահյուսական կառուցվածքները: Գիտական ոճի ձևաբանական առանձնահատկությունները: Մասնագիտական տերմինաբանության առանձնահատկությունները:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1302/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել բարոյական հարաբերությունների հիմունքներին և տիպաբանությանը,
·ծանոթանալ սիրո մետաֆիզիկայի, ընտանիքի պլանավորման և սիրո հոգեվերլուծության հիմնախնդիրներին:
·տիրապետել բարոյական կոնֆլիկտների լուծման և հաղթահարման տեխնոլոգիաներին, ինչպես նաև սոցիալական կյանքի, բիզնես էթիկայի և քաղաքական էթիկայի հիմունքներին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Հասկանալ բարոյական ընտրության և կյանքի իմաստի ձևավորման մեխանիզմները:
·ընտրել բարոյական կոնֆլիկտների հաղթահարման արդյունավետ մոդելներ:
·գնահատել բարոյականության դերը կյանքի կազմակերպման ու կանոնակարգման գործում:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը,
·վերլուծել արդի քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական տեսանկյունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները, Կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները, Ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահարցերին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում,
·տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն,
·առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Апресян Ю. Этика. М., 2004.
  • Бодрийяр Ж. Забыть Фуко. СПБ, 2011.
  • Матвеев П. Религиозная этика. М., 2014.
  • Фромм Э. Искусство любить. М., 2008.
  • Щвейцер А. Культура и этика. М., 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բարոյականության էությունը և կառուցվածքը: Բարոյական հարաբերությունների էությունը: Կրոնական էթիկա: Բիոէթիկա: Քաղաքական էթիկա: Սիրո մետաֆիզիկա:Կյանքի իմաստը:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1005/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն,
·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները,
·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Սահմանել գործարարության էությունը և հիմնական հասկացությունները, գործարարության առանձնահատկությունները և մոդելային բնորոշիչները, գործարարության փուլային զարգացման բնորոշիչները և առանձնահատկությունները,
·ներկայացնել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքնեըը,
·լուսաբանել գործարարության կազմակերպման ձևերը, կառավարման սկզբունքները և մոտեցումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· Վերլուծել և տարբերակել գործարարության համակարգերն ու տիպերը, գտնել բիզնեսի զարգացման համարժեք մոտեցումները, ընտրել գործարարության կազմակերպման ու կառավարման տեսա-գործնական հիմքերը և դրանց կիրարկման ձևերը,
· գնահատել ՀՀ-ում գործարար միջավայրը, ներկայացնել գործարարության զարգացման հնարավորությունները և խնդիրներն ու ռիսկերը, կանխատեսել գործարարության զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները, · · ·օգտվել բիզնես-պլանների մշակման գործիքներից, օգտվել Պորտերի մրցակցային հինգ ուժերի և SWOT վերլուծական գործիքներից և կատարել բիզնես նախագծի արդյունավետության և նպատակահարմարության գնահատում, կատարել բիզնես հաշվարկներ, գնահատել հնարավոր ֆինանսավորման աղբյուրները:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· Օգտվել տեղեկատվական-վերլուծական տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ, հաշվետվություններ, միջազգային կազմակերպությունների տարեկան զեկույցներ, կատարել անհրաժեշտ վերլուծություններ և այլն,
· իրականացնել գործարարության խաղարկային ներկայացումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն,
·Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները,
·Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ որպես դասընթացի նյութի խորացման միջոց և դասախոսության նյութերի յուրացման ակտիվ մեթոդ.
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Бекетова О.Н, В.И.Найденков, Бизнес-план, Уч.пособие для вузов, Теория и практика, М., 2009, 288с.
  • Буров В.Ю. “Основы предпринимательства” Уч.пособие Чита, 2011. - 441 с.
  • Организация предпринимательской деятельности : Учебник /А.Н.Асаул.-СПб.: АНО ИПЭВ, 2009, 336с.
  • Питер Ф.Друкер, Бизнес и инновации, пер. с англ.-М: “И.Д.Вильямс”,2009, 432с.
  • Попков В. П., Евстафьева Е. В. “Организация предпринимательской деятельности”. Схемы и таблицы, СПб., 2007, 352 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գործարարության էությունը և ձեռներեցության տեսության զարգացման փուլային բնորոշիչները: Ձեռներեցական որոշումների կայացման գործընթացը. ձեռներեցական հաշվարկներ:Ֆինանսավորման աղբյուրները և ձևերը: Ձեռներեցի գործունեության համընդհանուր բնույթը և տրամաբանությունը: Ձեռներեցի գործողությունների տրամաբանությունը և ձեռներեցական գործընթացը: Ձեռներեցության տեսակները և դրանց չափորոշիչները: Ձեռներեցության ձևերը և տիպերը, մասնավորապես: Բիզնեսի ռազմավարական զարգացումը և բիզնես ռազմավարությունը:
Բիզնեսի ռազմավարական պլանավորումը. էությունը, սկզբունքները և գործառույթները:
Բիզնեսի ռազմավարական կառավարումը. էությունը և իրագործման փուլային առանձնահատկությունները: Ռազմավարական պլանավորումը և կառավարումը. փոխազդեցությունը և մոտեցումները: Ձեռներեցական գործունեության կազմակերպումը. բիզնես պլան:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2101/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Ներկայացնել կրոնի սահմանումը և կառուցվածքը, տեղն ու դերը հասարակության մեջ,
·նկարագրել ժամանակակից կրոնների և կրոնի պատմական ձևերի ձևավորման ու զարգացման պատմությունը, ազգային և համաշխարհային կրոնների բնութագիրը, գլխավոր առանձնահատկություններն ու հիմնական գծերը, ոչ ավանդական կրոնների առանձնահատկությունները և դասակարգումը,
·լուսաբանել Հայոց եկեղեցու պատմությունը, դավանաբանական առանձնահատկությունները և ՀՀ արդի կրոնական իրավիճակը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·վերլուծել կրոնական ու կրոնագիտական գրականությունը,
·դասակարգել կրոնի բազմազան և տարատեսակ դրսևորումները, խմբավորել և համեմատել տարբեր կրոններ,
·բացահայտել և վերլուծել ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, ծիսապաշտամունքային, դավանաբանական առանձնահատկությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Կիրառել ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում,
·վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել, աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
·Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասավանդման ընթացքում դասախոսը կարդում է դասախոսություն, անց է կացնում քննարկում հանձնարարված թեմաների շուրջ,
·ուսանողները լսարանում ունկնդրում են դասախոսությունները և մասնակցում քննարկումներին,
·ուսանողներին հանձնարարվում է գրականության ընթերցում և ինքնուրույն հետազոտություն որոշակի թեմաներով:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Քրիս­տոնյա Հայաս­տան։ Հան­րա­գիտա­րան, Երևան, Հայկ. հան­րա­գիտ., 2002։
  • История религии (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) Т. 1-2. М., 2007.
  • Лебедев В. Ю. Религиоведение; учебник для бакалавров, М. 2013.
  • Основы религиоведения (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) М., 2005.
  • Религиоведение, (учеб. Под общ. Ред. М. М. Шахнович), СПб, 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կրոնագիտությունն իբրև գիտություն: «Կրոնագիտության հիմունքներ» դասընթացի կառուցվածքը, բովանդակությունը, հիմնական հասկացությունների և կատեգորիաների հա­մա­կարգը։ «Կրոն» հասկացությունը, կառուցվածքը, գործառույթները, Կրոնի տի­պա­բանությունը և պատ­մա­կան ձևերի դա­սա­կարգման սկզ­բուն­քները։ Կրոնի վաղ ձևերը: Նախ­նա­դարյան (վաղ) հա­վա­տա­լիք­ներ. Դիցաբանություն և կրոն: Բազ­մաստվածություն և միաստվածություն։ Հայոց դիցաբանություն: Ազգային և համաշխարհային կրոնների սահմանումն ու համառոտ բնութագիրը: Ժամանակակից ազգային կրոններ: Կրոնը ժամանակակից աշխարհում: Հնդկաստանի ազգային կրոնները (հինդուրիզմ, ջայնիզմ, սիկհիզմ), Չինաստանի և ճապոնիայի ազգային կրոնները, (դաոսականություն, կոնֆուցիականություն, սինտո), Հուդայականության էու­թյունը և բնու­թագ­րիչ ա­ռանձնա­հատ­կու­թյուն­ները։ Բուդդայականության առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Քրիստոնեության առաջացումը և զարգացումը: Քրիստոնեության դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Ուղղափառություն. Կա­թո­լիկություն. Բո­ղո­քա­կանություն, բողոքական ավանդական և ոչ ավանդական հարանվանություններ, Հայոց եկեղեցու դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Իսլամի առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Հայաստանի Հանրապետությունում կրոնական իրավիճակի ընդհանուր բնութագիրը:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1306/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը,
·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը,
.Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Ձևակերպել բարձրագույն հոգեկան գործառույթների ձևավորման, զարգացման և դրսևորման մեխանիզմները և օրինաչափությունները,
·սահմանել անձի կենսագործունեության հոգեկան հիմքերը,
·սահմանել անձի կառուցվածքը, անձի հոգեբանական տեսությունների հիմնական ուղղությունները, մոտիվացիայի տեսությունները,
·ներկայացնել միջանձնային հարաբերությունների և միջանձնային ընկալման ու հաղորդակցման հոգեբանական հիմքերը,
·ներկայացնել փոքր և մեծ խմբերի սոցիալ-հոգեբանական բնութագիրը, դրանց հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Օգտագործել հոգեբանական գիտելիքները գիտահետազոտական և պրակտիկ աշխատանքներում,
·կազմակերպել և ծրագրավորել ուսումնական և մասնագիատական գործունեությունը հաշվի առնելով անհատատիպաբանական և անձնային առանձնահատկությունները,
·կիրառել հոգեբանական կարողությունները միջանձնային շփման և փոխազդեցության ժամանակ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·կիրառել գիտական գրականության հետ աշխատելու, տեղեկության բանավոր և գրավոր ներկայացնելու հմտությունները,
·օգտագործել անձի խնդրային դաշտը նկարագրող հասկացութային ապարատի իմացությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Մարդու հոգեկանի ծագման և զարգացման, կառուցվածքի առանցքային մեխանիզմների, օրինաչափությունների և առանձնահատկությունների ուսումնասիրումը,
·Ժամանակակից հոգեբանության ուղղություններին, դրանց կիրառման ոլորտներին ծանոթացումը,
.Հոգեբանական կրթվածության և մշակույթի զարգացումը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Սեմինար պարապմունք,
·քննարկում,
·պրակտիկ աշխատանքներ,
·հետազոտական աշխատանքների իրականացում և դրա ներկայացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Նալչադյան Ա. Ընդհանուր հոգեբանության հիմունքներ Գիրք 1., Եր., Լույս. 1991, 512 էջ
  • Հոգեբանություն. դեմքեր, փաստեր / Ուսումնական ձեռնարկ., համահեղ., Եր. ԵՊՀ հրատ. 2010, 204 էջ
  • Немов Р. С., Психология. Книга 3. М.: ВЛАДОС ИМПЭ им. А. С. Грибоедова, 2002.
  • Психология личности. Хрестоматия в 2-х т./ Под. Ред. Д.Я. Райгородского. - Самара: “Бахрар-М”, 2002
  • Introduction to Psychology//
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հոգեբանության զարգացման համառոտ պատմությունը, փուլերը: Ժամանակակից հոգեբանության ուղղությունները: Հոգեբանական հետազոտության մեթոդները և մեթոդիկաները: Հոգեբանության բնագիտական հիմքերը: Հոգեբանության սոցիալական հիմքերը: Հոգեկանի կառուցվածքը՝ հոգեկան հատկություններ, վիճակներ, գործընթացներ: Անձի կառուցվածքը: Անձի տեսությունները: Մոտիվացիայի տեսությունները: Միջանձնային ընկալում, միջանձնային հարաբերությունների հոգեբանություն: Հաղորդակցում: Գործարար հաղորդակցման հոգեբանական մոտեցումները: Մեծ և փոքր խմբերի սոցիալ-հոգեբանական առանձնահատկությունները:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1107/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
.ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Վերարտադրել «մշակույթ» հասկացության ամենատարածված սահմանումները, մշակույթի առաջացման և զարգացման տեսությունները,
·ներկայացնել մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, մշակույթի ծագման և զարգացման հիմնական օրինաչափությունները,
·նկարագրել մշակութաբանության շրջանակներում ուսումնասիրվող հիմնական ոլորտները,
·քննարկել համաշխարհային և հայ մշակույթների պատմական զարգացումների օրինաչափությունները,
·ճանաչել ժամանակակից մշակութային գործընթացները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Բացահայտել մշակութային երևույթների բաղադրիչներն ու դրսևորումները, պատճառներն ու պայմանները,
·ճանաչել և իրարից զանազանել համաշախարհային մշակութային գործընթացի պատմական և լոկալ դրսևորումները,
·տարանջատել մերօրյա մշակութային երևույթները և գործընթացները։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ,
·ստեղծագործաբար կիրառել մշակույթի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.ծանոթացնել մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին, ձևավորել ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին, հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին գիտելիքներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·գործնական պարապմունք,
·դիդակտիկ նյութերի մատուցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գուրևիչ Պ. Մշակութաբանություն, Ե., 2002:
  • Арутюнов С. А., Рыжакова С. И. Культурная антропология, М., 2004:
  • Кравченко А. И. Культурология, М., 2003.
  • Розин В.М. Культурология. М., 1998.
  • Armenian Folk Arts, Culture and Identity. Bloomington and Indianapolis, Indiana Univ. Press, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մշակութաբանության ուսումնասիրման օբյեկտը, առարկան և խնդիրները: «Մշակույթ» հասկացության սահմանումները, մշակույթի բնույթի, ծագման և զարգացման վերաբերյալ տեսությունները: Մշակույթն ուսումնասիրող գիտակարգերը: Մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, գործառույթները և մեխանիզմները: Մշակութային գործընթացներ: Մշակութային նորմեր, պրակտիկաներ և մշակութային կապիտալ հասկացությունները: Մշակութային ավանդույթը և նորույթը, ադապտացման, ինտեգրման և ձուլման հասկացությունները: Մշակույթը «անհատ», «հասարակություն», «էթնոս», «քաղաքակրթություն» կատեգորիաների համատեքստում: Մշակույթը և սոցիալական կառուցվածքը: Համաշխարհային մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Հայ մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Ժամանակակից մշակութային գործընթացները և գլոբալացման խնդիրը:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2203/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· Տարբերակելու սոցիոլոգիայի որպես գիտության կառուցվածքային մակարդակները,
· ներկայացնելու սոցիոլոգիայի` որպես գիտության կայացման նախադրյալները, գիտությունների համակարգում սոցիոլոգիայի տեղն ու դերը, սոցիոլոգիայի աշխարհայացքային և էթիկական առանձնահատկությունները, ուսումնասիրության առարկան,
· նկարագրելու հիմնական սոցիոլոգիական մոտեցումները, մշակույթի տարրերը, ինչպես նաև հասարակության մեջ տեղի ունեցող մի շարք սոցիալական գործընթացներ ու հրատապ սոցիալական հիմնախնդիրներ,
· նկարագրելու սոցիալական գործողության և հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոխկապվածությունը:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· Օգտվելով սոցիոլոգիական հասկացութային գործիքակազմից` մեկնաբանելու հասարակական գործընթացներն ու հիմնախնդիրները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ,
· Լսարանում ուսանողների թե´ պասիվ ունկնդրում, թե´ մասնակցություն քննարկումներին,
· Գրականության արտալսարանային ընթերցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Гидденс Э. “Социология”// 2-е изд., полн. перераб. и доп., М.: Эдиториал УРСС, 2005.
  • Миллс Ч. Р. “Социологическое воображение”// Пер. с англ. О. А. Оберемко. Под общей редакцией и с предисловием Г. С. Батыгина. - М.: Изда-тельский Дом NOTA BENE, 2001, 264 с.
  • Штомпка П. “Социология. Анализ современного общества” М.: Логос, 2005, 664 с.
  • Macionis J.J. “Sociology”// USA: Pearson Education, Inc., 14th ed., 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Սոցիոլոգիան որպես գիտություն. կայացման առանձնահատկությունները:Սոցիոլոգիայի օբյեկտն ու առարկան. մոտեցումներ և տեսական պարադիգմաներ:Սոցիոլոգիան գիտությունների համակարգում: Սոցիոլոգիական աշխարհայացք և սոցիոլոգիական էթիկա:
Սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքը: Ի՞նչ է հետազոտությունը, որո՞նք են հետազոտության տեսակները, ո՞վ է հետազոտողը: Մշակույթ, մշակույթի տարրեր: Հասարակությունը որպես սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկա: Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. սոցիալական ինստիտուտներ: Սոցիալական խմբեր և կազմակերպություններ: Հասարակություն և անձ. սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալականացում: Շեղվող վարք և սոցիալական վերահսկողություն: Սոցիալական անհավասարություն. շերտավորում և մոբիլություն: Ազգաբնակչություն, ուրբանիզացիա և միգրացիա: Սոցիալական փոփոխություններ, գործընթացներ և շարժումներ:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1007/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
. հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·Բացահայտել տնտեսական համակարգերի կենսագործունեությունը, լուսաբանել հասարակության տնտեսական նպատակները և հիմնական, տնտեսագիտական հասկացությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Շուկայական տնտեսության պայմաններում և տարբեր տնտեսական իրավիճակներում, արդյունավետ հիմնավորված որոշումների ընդունմանը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Յուրաքանչյուր մասնագիտական ոլորտում (ըստ ֆակուլտետների, մասնագիտությունների) որոշումների ընդունման տնտեսական հիմնավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ, առաջադրանքներ,
·դասախոսության ժամանակ առանձնացվող և ուսանողներին առավել կողմնորոշող` իրական կյանքից բերված տարբեր օրինակների ներկայացում և պարզաբանում,
·ինտերակտիվ (փոխներգործուն) ուսուցման ապահովման համար ուսանողների հետ տնտեսական քաղաքականության տարբեր ոլորտներին առնչվող առավել կարևոր հիմնախնդիրների պարզաբանում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջեյմս Դ. Գոռթնի, Ռիչարդ Լ. Ստրոուպ, Տնտեսագիտություն.Մասնավոր և հասարակական ընտրություն, Երևան, ԵրՊԺՏԻ-ի ,,Տնտեսագետ,, հրատարակություն, 1999:
  • Հ. Լ. Սարգսյան, Հ. Գ. Մարգարյան, Տնտեսագիտության տեսություն, ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2017թ.:
  • Լևոն Խաչատրյան, Լևոն Մարգարյան, Անուշ Խանդամիրյան, Տնտեսագիտության հիմունքներ, Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ (ոչ տնտեսագիտական ֆակուլտետների համար), Երևան, Լիմուշ հրատարակչություն, 2014:
  • Стэнли Л. Брю, Кэмпбелл Р. Макконнелл, Экономикс. Краткий курс, Москва, Изд-во ,,Инфра-М,, , 2015:
  • www.armstat.am
  • www.gov.am
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տնտեսագիտության առարկան և խնդիրները: Հասարակության տնտեսական հիմնահարցերը: Տնտեսական համակարգերը: Պահանջարկ և առաջարկ: Շուկայական հավասարակշռությունը:
Սպառողի վարքի մեկանաբանությունը: Արտադրության ծախքերը ,գնագոյացումը և շուկայական տարբեր կառուցվածքները: Մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Տնտեսական անկայունությունը: Գնաճն ու գործազրկությունը: Փողը, բանկային համակարգը, դրամավարկային քաղաքականություն: Պետական բյուջեն, եկամտային և ծախսային մասերը: Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունը: Տնտեսական զարգացման խնդիրները:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1311/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
.կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել մտքի կառուցվածքը, տրամաբանական կանոնները և օրենքները, որոնք կշռադատության ընթացքում ապահովում են մտքի կանոնավորությունը ու հետևողականությունը, ճշմարիտ եզրակացությունների ստացումը և գիտական գիտելիքների հիմնավորվածությունը,
·նկարագրել տրամաբանական գիտելիքի էությունը և գործառնական տեսանկյունները:

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Հասկանալ տրամաբանության ճանաչողական և մեթոդաբանական գործառույթների անհրաժեշտությունը գիտատեսական և գործնական ուսումնասիրությունների ժամանակ,
·կատարել և գնահատել հասկացությունների հետ կապված տրամաբանական գործողությունները,
·իրականացնել դատողությունների և անհրաժեշտ մտահանգումների տրամաբանական վերլուծություն և գնահատում:

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
Կարողանալ դրսևորել տրամաբանական մտածողության անհրաժեշտ մշակույթ` պահպանելով կանոնավոր մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հիմնավորվածության և հետևողականության հիմնարար սկզբունքների ու դրանցից բխող մասնավոր նորմերի պահանջները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.կատարելագործել տրամաբանական կարողությունները, ձեռք բերել գիտելիքներ, որոնք նպաստում են մասնագիտական առարկաների տեսությունների հիմնական հասկացությունների ու կառուցվածքի յուրացմանը, հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·Քննարկում,
·Անհատական աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գևորգյան Հ.Ա., Բաղդասարյան Վ.Խ.,Տրամաբանություն: Եր. , 2015:
  • Кириллов В.И., Орлов Г.А.,Фокина Н.И., Упражнения по логике. Учебное пособие. М.,2005.
  • Ивлев Ю.В., Логика. Учебник. 3-е издание. М., 2005.
  • Ивин А.А., Практическая логика. Учебное пособие. М.,2002.
  • А.Гетманова. Логика. 9-ое изд., Moсква, 2006.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տրամաբանության առարկան և նշանակությունը: Բազմատրամաբանության սկզբունքը: Միտք և լեզու: Հասկացություն: Հասկացության ծավալն ու բովանդակությունը: Հասկացության տեսակները: Տրամաբանական գործողություններ հասկացությունների հետ: Հասկացության ծավալի բաժանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Սահմանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Դասակարգման էությունը տեսակներն ու կանոնները: Դատողության էությունը և կազմը: Պարզ և բարդ դատողություններ, դրանց տեսակները: Տրամաբանական մտածողության հիմնական օրենքները. որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության և հիմնավորվածության պահանջները: Անհրաժեշտ մտահանգումներ, դրանց տեսակները և կոնոնները. պայմանական, բաժանանարար, լեմատիկ և անմիջական մտահանգումներ:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1207/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին, հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին և ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել քաղաքագիտական հիմնական հասկացություններն ու սահմանումները, դրանց իմաստն ու նշանակությունը,
·պատկերացնել քաղաքագիտության տեսական և կիրառական նշանակություն ունեցող հիմնահարցերի էությունը,
·ներկայացնել քաղաքագիտական բովանդակության օտարալեզու մասնագիտական տեքստերը և կատարել թարգմանություններ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Կատարել բավարար քաղաքագիտական վերլուծություններ,
·կողմնորոշվել գործնական քաղաքականության առանձնահատկությունների մեկնաբանման հարցերում,
·մատնանշել դեմոկրատիայի, քաղաքական մշակույթի, քաղաքական սոցիոլոգիայի հիմնահարցերը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·Օգտվել մասնագիտական գրականությունից,
·պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին, հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին և ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ, այդ թվում երկխոսության բաղադրամասերի ընդգրկմամբ,
·Գիտական աշխատանքների քննարկումներ՝ փոխներգործող (ինտերակտիվ) բանավեճերի առաջադրմամբ,
·Ինքնուրույն աշխատանք՝ ընդգրկելով նախատեսված վերլուծական նյութերը,
·Արտալսարանային հաղորդակցություն դասախոսի հետ՝ քննարկումների համատեղ պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Дегтерев А.А., Основы политической теории, М.: Высш. шк., 1998, 239 с.
  • Гаджиев К.С. Политическая философия. М., 1999.
  • Мухаев Р.Т.Теория политики. М.:ЮНИТИ,2005.
  • Соловьев, А.И. Политология: политическая теория, политические технологии : Учебник для студентов вузов . - М.: Аспект Пресс, 2006.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քաղաքագիտության ձևավորումը որպես գիտություն: Քաղա­քագիտության օբյեկտը և առարկան: Քաղաքականության ծագումը և էությունը։ Քաղաքական իշխանության էությունը, կառուցվածքը և լեգիտի­մու­թյունը։ Հասարակության քաղաքական համակարգը։ Պետությունը որպես քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտ։ Քաղաքական կուսակցություններ և կուսակցական համակարգեր։ Քաղաքական գործընթացներ: Ընտրություններ և ընտրական համակարգեր: Քաղաքական գաղափարախոսություններ: Քաղաքական էլիտա և լիդերություն:
3-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
գործ.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2301/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մա­սին,
· Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
· Աշխատել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ,
· կատարել հաշվարկներ, կազմել դիագրամներ և գրաֆիկներ,
· ինքնուրույն կատարել իր թղթավարությունը (կուրսային և ավարտական աշխատանքներ, հաշվարկների կատարում, զեկուցումների համար սլայդների պատրաստում և այլն)։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մա­սին,
· Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով, հանձնարարվում են խնդիրներ և ինքնուրույն առաջադրանքներ:
·Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով՝ փոխանցվում են էլեկտրոնային կրիչով կամ ուղարկում էլ. փոստին:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքն անցկացվում է համակարգչի միջոցով՝ ուսանողի ամփոփիչ աշխատանքի հիման վրա։ Առաջադրանքներն հիմնված են դասընթացի ընթացքում անցած թեմաների վրա։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Katherine Murray, First Look Microsoft Office 2010, Microsoft Press, 2010.
  • Ю. Стоцкий, А. Васильев, И.Телина, Microsoft Office 2010, Питер, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բաժին 1 - Համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։ Բաժին 2 - Windows օպերացիոն համակարգի գրաֆիկական ինտերֆեյսի հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: Բաժին 3 - Տեքստային փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ: Բաժին 4 - Հաշվարկներ էլեկտրոնային աղյուսակներում, դիագրամներ, գրաֆիկներ։
Բաժին 5 - Ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ՝ ստեղծում և ցուցադրում:
3-րդ կիսամյակ 2 ժամ/շաբ.
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ․
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1901/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· Բնութագրել /բացատրել/ պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի արդի ձևերը, իրավական կարգավորման կառուցակարգը, իրավունքի համակարգի հիմնական ճյուղերը, դրանց կարգավորման հիմնական աղբյուրները,
· տարբերել օրինականություն, իրավաչափ և իրավախախտ վարքագիծ, իրավական պատասխանատվություն հասկացությունները,
· իրավական և սեփական իրավունքների պաշտպանության գործողություններ։
· դրսևորել բացատրել իրավունքի հիմնական ճյուղերի կարևոր հասկացությունները, կարգավորման առարկան, հիմնադրույթները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· Համեմատել և տարբերակել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի աղբյուրները, դրանց աստճանակարգությունը,
· իրականացնել իրավական աշխարհայացք և իրավական մշակույթ:

գ. ընդհանրական կարողություններ
· Ինքնուրույն ուսումնասիրել իրավական կարգավորման աղբյուրները,
· օգտվել իրավական տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետ ռեսուրսներ, օրենսգրքեր, օրենքներ),
· օժանդակել օրինականության ապահովմանը, ցուցաբերել ակտիվություն, հարգել օրենքը և իրավական պետության արժեքները, ունենալ բարոյաիրավական պատշաճ գիտակցություն, պատասխանատվության զգացում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
·անհատական և խմբային աշխատանք,
·ինքնուրույն աշխատանք,
·բանավոր ներկայացում/ պրեզենտացիա
·գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
·իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ՀՀ Սահմանադրություն, 2015 թ. խմբագրությամբ:
  • ՀՀ քաղաքացիական, քրեական, ընտանեկան, աշխատանքային, քրեական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը:
  • Հասարակագիտություն, դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2014:
  • Հասարակագիտություն, դասագիրք 11-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2015:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հասարակություն և պետություն: Իրավունք: Իրավական կարգավորման կառուցակարգը և իրավունքի կենսագործումը։ Իրավունքի ձևերը: Իրավունքի համակարգը: Օրինականություն, իրավաչափ վարքագիծ, իրավախախտում: Կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավական հիմնահարցերը: Սահմանադրական իրավունք: Դատական իշխանություն և դատական համակարգ: Քաղաքացիական իրավունք: Աշխատանքային իրավունք: Ընտանեկան իրավունք: Էկոլոգիական իրավունք: Քրեական իրավունք: Դատավարական իրավունք: Միջազգային իրավունք։

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
2-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբ.
դաս. 3 ժամ/շաբ., լաբ. 3 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0608/Բ42
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ
·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին
·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։
·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել քիմիայի հիմնական օրենքները և օրինաչափությունները
·ներկայացնել անօրգանական քիմիայի և կենսաբանության միջև տեսական և փորձնական կապը
·Մեկնաբանել որակական անալիզի հիմնական սկզբունքները, կատիոնների և անիոնների անալիտիկական խմբերի բաժանելու օրինաչափությունները
·Վերլուծել քիմիական անալիզում կիրառվող հավասարակշռությունների քանակական հաստատունների իմաստը և կարողանալ դրանք գրագետ օգտագործել
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Կատարել ինքնուրույն փորձարարական աշխատանքներ
·մշակել փորձարարական աշխատանքների տվյալները և կատարել համապատասխան եզրակացություններ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից
·Վերլուծել առաջացած խնդիրները և գտնել լուծման ուղիները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսուցանելու ուսանողներին ընդհանուր և անօրգանական քիմիա առարկայի հիմնական գիտելիքներ
·Ծանոթացնել քիմիայի և կենսաբանության միջառարկայական կապին
·Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։
·Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ
·Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ)
·Գործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25:
·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.25:
·Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր։
· Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • D. F Shriver, Mark T Weller, Tina Overton, Jonathan Rourke, F. A Armstrong // Inorganic Chemistry. Sixth edition, 2014, United Kingdom: OUP Oxford. P. 901 [rus. Эткинс Питер, Шрайвер Д. //Неорганическая химия, В 2 томах. Том 1, Мир, 2015, с. 680. (Лучший зарубежный учебник)]
  • Housecroft C.E., Sharpe A.G.// Inorganic Chemistry 4th Edition. - Pearson Education, 2012. - 1257 p. կամ Catherine E. Housecroft, Edwin C. Constable // Chemistry: an introduction to organic, inorganic, and physical chemistry. 4th Edition. - Pearson Education, 2010. - 1553 p. [rus. Хаускрофт К., Констебл Э. //Современный курс общей химии, Том 1, М.: Мир, 2002. - 540 с. (Лучший зарубежный учебник)].
  • Գրիգորյան Ս. Կ. // Ընդհանուր քիմիա։ Ուսումնական ձեռնարկ «Զանգակ» հրատ., Երևան, 2002։ 399 էջ
  • Ադամյան Ռոբերտ // Անօրգանական քիմիա, Գիրք 1 (հատոր 1, հատոր 2, 2018) Գիրք 2 (հատոր 1` 2020, հատոր 2, 2021) Եր., ԵՊՀ հրատ.
  • Аналитическая химия. Методы идентификации и определения веществ. Учебник для вузов, 2-е изд., стер. Лань, 2020.
  • G.D. Christian, P.K. Dasgupta, K.A. Schug, Analytical Chemistry, 7th ed., John Wiley & Sons Inc., 2014, p. 826.
  • Г.Кристиан. Аналитическая химия в 2 томах. М., БИНОМ, Лаборатория знаний. 2009
  • М.Отто. Современные методы аналитической химии. М., Техносфера, 2008, 544 с.
  • В.П.Васильев. Аналитическая химия. В 2 ч. - М.: Высшая школа, 1989.
  • А.Т.Пилипенко, И.В.Пятницкий. Аналитическая химия. Т.1.- М: Химия, 1990.
  • В.Н.Алексеев. Курс качественного химического полумикроанализа М., Химия, 1972
  • В.Д.Пономарев. Аналитическая химия.ч.1, М.,Высшая школа , 1982.
  • Д.Скуг, Д..Уэст. Основы аналитической хими, в 2-х тօмах, М., Мир, 1979.
  • Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի տեսական հիմունքները. Երևան, ԵՊՀ, 1979:
  • Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի գործնական աշխատանքներ. Երևան, ԵՊՀ, 1977:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ատոմի կառուցվածքի ժամանակակից մոդելը։ Քիմիական կապի տեսակները։ Քիմիական հավասարակշռություն։ Լուծույթներ և դրանց հատկությունները։ Քիմիական ռեակցիայի արագություն։ Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ։ Կոմպլեքս միացություններ։ s տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ p տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։ d տարրեր, ստացում, ֆիզիկական և քիմիական հատկություններ, կիրառություններ։
Վերլուծական քիմիայի հիմնական բաժինները՝ որակական և քանակական անալիզ: Կատիոնների և անիոնների դասակարգումն ըստ անալիտիկական խմբերի: Հոմոգեն հավասարակշռություն: Թթվահիմնային հավասարակշռություն: Թթուների և հիմքերի ժամանակակից տեսությունները: Հետերոգեն հավասարակշռություն: Կոմպլեքսագոյացման հավասարակշռություն: Կայունության (գոյացման) հաստատուն: Օքսիդացման-վերականգնման հավասարակշռություն: Ստանդարտ վերօքս պոտենցիալ, Ներնստի հավասարումը: Ծավալաչափական անալիզ: Տիտրման վերջակետ և համարժեքության կետ: Ծավալաչափական վերօքս եղանակների հիմունքները: Ծավալաչափական նստվածքագոյացման և կոմպլեքսագոյացման եղանակներ:
1- ին կիսամյակ
7 ժամ/շաբ.
դաս. – 3,6 ժամ/շաբ., գործ. – 3,4 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0102/Բ20
1. Դասընթացի նպատակ
Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավա­սա­րում­ների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
·Ներկայացնելու վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի, մաթեմատիկական անալիզի և դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության գաղափարներն ու մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
.կատարելու գործողություններ վեկտորների, մատրիցների, որոշիչների հետ, լուծելու գծային համակարգեր,
.գտնելու ֆունկցիայի սահմանը, ածանցյալը, հետազոտելու ֆունկցիան ածանցյալի միջոցով, հաշվելու որոշ­յալ և անորոշ ինտեգրալներ, մակերեսներ;
·լուծելու պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ,
·ցույց տալու մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների հատկությունները, հաշվելու նրանց մասնակի ածանցյալները, գտնելու էքստրեմումները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ.
.Յուրացված մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ներկայացնել վերլուծական երկրաչափության, գծային հանրահաշվի և մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ վեկտորներ, մատրիցներ, որոշիչներ, գծային համակարգեր, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները։ Հաջորդ նպատակը՝ ծանոթացնել պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավա­սա­րում­ների լուծման եղանակների հետ, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·Գործնական աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
·Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1:
·Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Լ. Գալստյան, Բարձրագույն մաթեմատիկա, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ․, 2012, 2017,
  • Գ. Հակոբյան, Ա․Դավթյան, Ռ․Սահակյան, Վերլուծական երկրաչափության և գծային հանրահաշվի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, ԵՊՀ հրատ․, 2005,
  • Ս.Հովհաննիսյան, Ա. Թասլաքյան, Մաթեմատիկական անալիզի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ․, 2016, 2013,
  • Գ. Միքայելյան, Զ. Միքայելյան, Մաթեմատիկական մեթոդներ բնագիտության մեջ, Երևան, 2011,
  • Ն.Ս. Պիսկունով, Դիֆերենցիալ և ինտեգրալ հաշիվներ, ԲՏՈւՀ-ների համար, հ․ 1,2, Երևան, 1979,
  • J.R. Chasnov, Mathematical Biology, The Hong Kong Univ. of Sci. Technology, 2012,
  • A. Cunningham, R. Whelan, Maths for Chemists, UK, 2014,
  • J.E. Parker, Introductory Maths for Chemists, Chemistry Maths, Vols 1-3, UK, 2013,
  • С. Гроссман, Дж. Тернер, Математика для биологов, Высшая школа, М. 1983,
  • И.И. Баврин, Краткий курс высшей математики для химико-биологических и медицинских специальностей, 2003.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Թեմա 1 . Վերլուծական երկրաչափության տարրեր՝ կոորդինատային հար­թու­­թյուն, ուղիղ գիծ, երկրորդ կարգի կորեր, վեկ­տորներ, գործողություններ վեկտորների հետ։ Թեմա 2. Գծային հանրահաշվի տարրեր՝ մատրիցներ և որոշիչներ, գծային հավասարում­նե­րի համակար­գեր։ Թեմա 3. Հա­ջորդականու-թյան և ֆունկցիայի սահման, անընդհատ ֆունկցիաներ, հատ­կությունները։ Թեմա 4. Ֆունկցիայի ածանցյալ, ածանցման կանոնները, դի­ֆերենցիալ։ Բարձր կարգի ածանցյալներ։ Թեմա 5 . Դիֆերենցիալ հաշվի հիմնական թեորեմները։ Ֆունկցիայի հետա­զո­տումն ածանցյալի միջոցով, ֆունկցիայի գրաֆիկի կառուցումը։ Թեմա 6 . Նախ­­նա­կան ֆունկցիա, անորոշ ինտեգրալ։ Թեմա 7. Որոշյալ ինտեգրալ, հատկու­թյուն­ները, կիրառությունները, մակերեսի հաշվում։ Թեմա 8. Պարզագույն սովորական դիֆերենցիալ հավասարումներ։ Գծային դիֆերենցիալ հավասարումներ և համակարգեր։ Թեմա 9. Մի քանի փոփոխա­կանի ֆունկ­ցիաներ, սահմանը, անընդհատությունը, մասնակի ածանցյալներ, բարձր կար­գի ածանցյալներ և էքստրեմումներ։
3-րդ կիսամյակ
4ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0410/Բ25
1. Դասընթացի նպատակ
·Ծանոթացնել մեխանիկայի հիմունքներին, մոլեկուլյար ֆիզիկայի օրենքներին և ջերմոդինամիկայի սկզբունքներին, էլեկտրաստատիկ երևույթներին վակուումում և միջավայում, գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել մեխանիկայի , մոլեկուլյար ֆիզիկայի և ջերմոդինամիկայի, էլեկտրաստատիկայի հիմնական օրենքները, դրանց առնչվող կարևորագույն փորձերը, երևույթները,
·նկարագրել այդ երևույթների, փորձերի, օրենքների կապը, օրենքների համակարգի ներքին տրամաբանությունը, այդ համակարգից բխող հիմնական հետևությունները և արդյունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառել ստացած գիտելիքները կոնկրետ բնույթ կրող հարցերի վերլուծության, խնդիրների լուծման համար,
·ցուցադրել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկիֆիզիկայի հիմնարար օրինաչափություններ մեկնաբանող փորձեր ուսումնական լաբորատոր սարքերի վրա:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·Օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ (ինտերնետ ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ),
·գնահատել և ընդհանրացնել հետազոտությունների ժամանակ ստացված արդյունքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ծանոթացնել մեխանիկայի հիմունքներին, մոլեկուլյար ֆիզիկայի օրենքներին և ջերմոդինամիկայի սկզբունքներին, էլեկտրաստատիկ երևույթներին վակուումում և միջավայում, գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·դասախոսություն,
·լաբորատոր պարապմունք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Նախատեսված են 2 ընթացիկ քննություններ՝ յուրաքանչյուրը, առավելագույնը 4 միավոր, ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 2 միավոր, մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր։
·Երկու ընթացիկ քննությունները գրավոր են, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 1 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
·Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, 8միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
·Ընթացիկ ստուգումները իրականացվում են դասխոսության և լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, գնահատման միավորի քայլը ընդունելով 0.5:
·Մասնակցությունը գնահատվում է ըստ սանդղակի՝£60 % դեպքում-0, 61-80 % դեպքում -1, 81-100 % դեպքում - 2 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սավելև Ի. Վ. ≪Ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթաց≫1, 2 “Լույս” Երևան 1982.
  • Савельев И. В. Курс физики, том 1,2 Москва 2016
  • H. C. Ohanian, J.T. Markert. Physics for Engineers and Scientists. Vol. 1,2 2007 by W.W.
  • Norton & Company, Inc., New York-London.
  • Մ. Աբրահամյան, Ռ.Գաբրիելյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Մեխանիկա, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2018:
  • Ա.Մուրադյան, Դ. Բադալյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Մոլեկուլային ֆիզիկա, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019:
  • Ա. Մուրադիան, Պ.Պետրոսյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեցույց, Էլեկտրականություն և մագնիսականություն, ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կինեմատիկա: Նյութական կետի և պինդ մարմնի համընթաց շարժման դինամիկա: Պահպանման օրենքները մեխանիկայում: Պինդ մարմնի պտտական շարժման դինամիկա: Մեխանիկական տատանումներ և ալիքներ: Մոլեկուլային- կինետիկ տեսությունը: Իդեալական գազի օրենքները: Ջերմոդինամիկա: Աշխատանքը տարբեր պրոցեսներում: Էլեկտրաստատիկ դաշտը վակուումում: Էլեկտրաստատիկ դաշտը միջավայրի առկայության դեպքում: Հաստատուն էլեկտրական հոսանք:
3-րդ կիսամյակ
5 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.6 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.4 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0603/Բ26
1. Դասընթացի նպատակ
Ծանոթացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերին և նշանակությանը կենսաքիմիա ուսումնասիրող ուսանողների պատրաստման գործում: Պարզաբանել առարկայի դերը տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ուսումնասիրման, նրանց մեխանիզմների պարզաբանման ոլորտում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·քննարկել օրգանական միացությունների հիմնական դասերը, նրանց ստացման եղանակները և հատկությունները:
·ներկայացնել կիրառվող ռեագենտների առանձ­նա­հատ­կությունները:
·իրականացնել ստացված գիտելիքները օրգանական սինթեզի տարբեր ոլորտներում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ներկայացնել պարզագույն սինթեզներ
·վերծանել համեմատաբար պարզ միացությունների կարուցվածքը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·Վերլուծել փաստերը և անել համապատասխան եզրահանգումներ:
· Աշխատել թիմում և լուծել առաջադրված պրոբլեմները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ծանոթացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերին և նշանակությանը կենսաքիմիա ուսումնասիրող ուսանողների պատրաստման գործում: Պարզաբանել առարկայի դերը տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ուսումնասիրման, նրանց մեխանիզմների պարզաբանման ոլորտում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ, ցուցադրություններ և պասիվ ունկնդրում,
· Առաջադրված պրոբլեմների լուծման եղանակների ընտրություն և քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից, յուրաքանչյուրը 1 միավոր, միավորների քայլը` 0.5:
·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից, յուրաքանչյուրը 1 միավոր, միավորների քայլը` 0.5:
·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`0.5:
·Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Моррисон Р., Р. Бойд. Органическая химия, “Мир”, Москва, 2002.
  • Несмеянов А.Н., Н.А. Несмеянов. Начала органической химии, тт.1 и 2, “Химия”, Москва, 1999.
  • Реутов О.А., А.Л.Курц, К.П.Будин, Органическая химия в 4-х частях, Москва, Бином 2004
  • Травень В.Ф., Органическая химия, тт.1 и 2, ИКЦ “Академкнига”, Москва, 2005.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ընդհանուր ծանոթություն առարկայի, օրգանական միացությունների ան­վա­նակարգման և իզոմերիայի հետ: Ալկաններ, ցիկլոալկաններ, ալկեններ, ալկին­ներ, ալկադիեններ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատկություններ): Արոմատիկ ածխաջրածիններ (արոմատիկություն, կառուցվածքային առանձնա­հատ­կու­թյուններ, ստացման եղանակներ, հատկությունները): Հալոգենածանցյալներ (հա­գեցած, չհագեցած), ստացման եղանակներ, հատկությունները: Սպիրտներ (մեկատոմանի, բազմատոմանի), ֆենոլներ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատ­կու­թյուններ): Ալդեհիդներ, կետոններ (հագեցած, չհագեցած): Միահիմն և երկհիմն հագեցած կարբոնաթթուներ: Միահիմն և երկհիմն չհագեցած կարբո­նաթթուներ: Ճարպեր և լիպիդներ: Օքսի- և օքսոթթուներ, օպտի­կական իզոմե­րիա:Շաքարներ: Ալիֆատիկ և արոմատիկ ամիններ (դասա­կարգումը, ստացման եղանակ­ները, հատ­կու­թյունները), նիտրոմիացություններ: Ամինոթ­թուներ (դասակարգումը, ստաց­ման եղանակները, հատ­կու­թյունները), սպիտա­կուցներ:
5-րդ կիսամյակ
8 ժամ/շաբաթ
դաս. 4 ժամ/շաբաթ, լաբ․4 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ45
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ,
·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ,
·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունները և դրանց կենսաբանական նշանակությունը և կարգավորման մեխանիզմները,
·նկարագրել բույսերում, նյութափոխանակության, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության կարգավորման հիմքում ընկած մեխանիզմների սկզբունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·իրականացնել բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում,
·գնահատել բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության արգասիքների կենսաբանական ակտիվությունը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում ստացած գիտելիքները,
·օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ, օգտագործելու ժամանակակից լաբորատոր սարքավորումները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել բուսական օրգանիզում ընթացող ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական գործընթացների առանձնահատկությունների վերաբերյալ խոր մասնագիտական գիտելիքներ,
·հաղորդել բույսում ընթացող մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների, ջրային և հանքային սննդառության, երկրորդային նյութափոխանակության գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունների վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական պատկերացումներ,
·փոխանցել հմտություններ իրականացնելու բույսերի ֆիզիոլոգիական, կենսաքիմիական, աճի և նյութափոխանակության փոփոխության գործընթացների հետազոտություններ մոդելային տարբեր համակարգերում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում, ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ զրույց, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ),
·աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում,
·անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
·լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ընթացիկ ստուգումներ և մասնակցություն։
·Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներնե են․
·1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը 3:
·2-րդ ընթացիկ քննություն, գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը` 3:
·Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 3։
· Մասնակցություն․ առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը 1 (91-100%` 3. 81-90%` 2, 71-80%`1, ≤ 70 %` 0 ):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պետրոսյան Մ․, Ազարյան Կ․, Թռչունյան Ա․ Բույսերի ֆիզիոլոգիա, Լաբորատոր աշխատանքների ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, 2013, 125 էջ․
  • Физиология и биохимия растений: Учебное пособие / Н.А. Ильина, И.В. Сергеева, А.И. Перетятко - Ульяновск-Саратов, 2013. - 335 с.
  • "Физиология растений", Под ред. Ермакова И.П., М., "Академия", 2007. 640
  • Taiz L., Zeiger E., Moller L.M., Murphy A. Plant Physiology and Development, Sixth Edition, Oxford University press, 2017.
  • Nelson, David L., and Michael M. Cox. "Lehninger Principles of Biochemistry seventh edition." (2017).
  • Biochemistry of Plant Secondary Metabolism. edited by Michael Wink, 2010. 481p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Առարկան, խնդիրները, ուսումնասիրության մեթոդները: Բուսական բջջի ֆիզիոլոգիան և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջի կառուցվածքային կազմավորումը որպես նրա գործառույթային ակտիվության հիմքը, հիմնական ներբջջային կոմպարտմենտները, պլազմալեմի և բջջապատի կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները: Բուսական բջջում սպիտակուցների տեսակավորման և տեղափոխման ուղիները: Ցիտոզոլը որպես սպիտակուցային կոլոիդ համակարգ: Բուսական օրգանիզմի ֆոտոլիթոավտոտրոֆ սննդառությունը։ Ֆոտոսինթեզի հիմնական ռեակցիաների բնույթը և ֆիզիկաքիմիական հիմքերը: Ֆոտոսինթեզային ապարատի կառուցվածքային և կենսաքիմիական կազմավորումը, գրանալամելային ապարատի քիմիական կառուցվածքը: Առաջնային ֆոտոռեցեպտորներ: Քլորոֆիլ a-ի կենսասինթեզը: Քլորոպլաստների գրանալամելային կառուցվածքը, էլեկտրոնատրասպորտային շղթայի կառուցվածքա- գործառույթային կազմավորումը, և էլեկտրոնների փոխանցման ուղիները, ֆոտոֆոսֆորիլացման տիպերը: Վերականգնողական կարբոքսիլացման ուղիները, դրանց կենսաքիմիական բնույթն ու կենսաբանական նշանակությունը։ Բուսերում շնչառական մետաբոլիզմի ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Շնչառության և խմորման գենետիկական կապը: Բուսական բջիջներում գլիկոլիզի առանձնահատկությունները, օքսիդային ուղիների բազմազանությունը և կենսաբանական նշանակությունը, մետաբոլիկ ուղիների փոխկապվածությունը։ Ջրափոխանակության ֆիզիոլոգիան: Բջիջը որպես օսմոսային համակարգ: Բջջում ջրի վիճակը: Բջջի կողմից ջրի կլանման հիմնական օրինաչափությունները և տրանսպիրացիայի կարգավորման մեխանիզմները: Հանքային սննդառությունը, ազոտի մետաբոլիզմը, իոնների ներթափանցումը և տրանսպորտի ուղիներն ու մեխանիզմները։ Բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական առանձնահատկությունները: Բջջում գերզգայունության ռեակցիան: Երկրորդային արգասիքների դասակարգումը. կառուցվածքային օրինաչափությունները, հիմնական խմբերը, ֆիտոքիմիան: Երկրորդային արգասիքների գործառույթային առանձնահատկությունները և կիրառման հեռանկարները:
3-րդ կիսամյակ
9 ժամ/շաբաթ
Դաս. 4.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4.47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ43
1. Դասընթացի նպատակ
·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ,
·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների կառուցվածքը, նկարագրելու սպիտակուցների կառուցվածքի կապը նրանց գործառույթի հետ,
·բացատրել նուկլեինաթթուների գործառութային և կառուցվածքային առանձնահատկությունները,
·պարզաբանելու կենդանի օրգանիզմների հյուսվածքներից սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների անջատման և մաքրման մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
.գործնականում իրականացնել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների և ամինաթթուների որակական ու քանակական որոշում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ,
·իրականացնել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քանակական և որակական որոշման բնագավառում,
.աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, որոշակի կապեր հաստատել սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·տրամադրել հիմնարար գիտելիքներ բջիջների կազմության մեջ մտնող սպիտակուցների, նրանց կառուցվածքի մեջ մտնող ամինաթթուների կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ,
·ծանոթացնել այդ միացությունների որակական և քանակական որոշման սկզբունքներին, հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման մեթոդներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ:
·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
·2-րդ ընթացիկ քննություն կազմակերպվում է բանավոր, գնահատվում է առավելագույնը 3 միավոր արժեքով: Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
·Ընթացիկ հարցում - առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի մասնակցությունը ընթացիկ ստուգումներին, սեմինարներին, կոլոքվիումներին:
·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр.
  • Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г.
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն: Ամինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, կառուցվածքը: Սպիտակուցների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, նրանց կառուցվածքը: Սպիտակուցների դասակարգումը, պարզ և բարդ սպիտակուցներ: Կենդանի հյուսվածքներից սպիտակուցների անջատման և մաքրման հիմնական մեթոդները:
7-րդ կիսամյակ
8 ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 6 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ48
1. Դասընթացի նպատակ
·ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը,
· փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի
·տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրելու կենսատեխնոլոգիական համապատասխան մեթոդների ընտրության սկզբունքները,
·գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը,
·գործնականում կիրառել ֆերմենտների անջատման և մաքրման, բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների աճեցման, անհրաժեշտ մանրէների շտամների մեկուսացման, մանրէներից և բույսերից ԴՆԹ-ի անջատման, մանրէների և բույսերի տրանսֆորմացման, որոշ ֆերմենտային ակտիվության և կենսաբանական ակտիվության ուսումնասիրման մեթոդներ։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ինքնուրույն նախագծել և կիրառել անհրաժեշտ մեթոդները,
·օգտագործելով ժամանակակից տեխնիկական հնարավորություններ՝ լուսաբանել ստացված վերջնարդյունքները, ցուցաբերել պատասխանատվություն կատարած աշխատանքի և արդյունքների հավաստիության վերաբերյալ։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·կողմնորոշվել կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից ուղղությունների և մեթոդների ընտրության մեջ,
համակարգել ստացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ծանոթացնել ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող մեթոդներին, հիմնավորել արդի կենսատեխնոլոգիական մեթոդների դերը գիտահետազոտական աշխատանքներում, գնահատել ընտրված մեթոդի կիրառման արդյունավետությունը,
· փոխանցել հետազոտության ճիշտ օբյեկտի ընտրության և վերջնանպատակին հասնելու համար մեթոդների ճիշտ հերթականություն ընտրության, ինչպես նաև քրոմատոգրաֆիայի
·տարբեր եղանակների կիրառմամբ ֆերմենտների անջատման և մաքրման եղանակների վերաբերյալ մասնագիտական գիտելիքներ,
· փոխանցել հմտություններ վերլուծելու և գնահատելու ստացված արդյունքները, նկարագրել ֆերմենտների կենսաքիմիական հատկությունները կենսատեխնոոգիական ժամանակակից մեթոդներով:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
·Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
·Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
·Լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում ժամանակակից սարքավորումների և կենսատեխնոլոգիական մեթոդների կիրառմամբ համադրելով գիտական աղբյուրների և ստացված տվյալների արդյունքները վերլուծություն կատարել:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով,
·2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով,
·Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր
·Ներկայություն՝ 3 միավոր,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա.Հ, Փանոսյան Հ., Բազուկյան Ի., Մարգարյան Ա., Պոպով Յու. Մանրէաբանական լաբորատոր աշխատանքներ. Մեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ, 315 էջ։
  • Основы генетической инженерии и биотехнологии: учеб.-метод. 0-75 пособие ∕ А.В. Вишневец [и др.]. УО «ВГАВМ», : 2010. - 76.
  • Alane B. Vermelho, Sonia Couri. Methods to Determine Enzymatic Activity. 2013.
  • Arie Altman Paul Hasegawa. Plant Biotechnology and Agriculture. 1st dition. Prospects for the 21st Century, Elsewier, 2011.
  • Bisswanger H. Practical Enzymology, 2015.- 328 pp.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բույսերի մերիսթեմային հյուսվածքների ստացման պայմանների մշակում։ Agrobacterium ցեղին պատկանող մանրէների անջատում։ Ագրոբակտերիաների տրանսֆորմացում։ Ընդհանուր սպիտակուցների քանակական որոշում։ Բույսերից քրոմոսոմային ԴՆԹ-ի անջատում։ Տրանսֆորմացված բույսերից ստացված լուծամզվածքների ազդեցությունը մանրէների ադհեզիայի և կոհեզիայի վրա։ Բուսական լուծամզվածքներում սուպերօքսիդ դիսմուտազ և պերօքսիդազ ֆերմենտների ակտիվության որոշում։ Բուսական լուծամզվածքների մետաղ խելատացնող ակտիվության ուսումնասիրում։ Ֆերմենտների անջատում և մաքրում: Ճագարի կմախքային մկանների լակտատդեհիդրոգենազի բյուրեղային պատրաստուկի ստացում աղայնացման մեթոդով: Ալկոհոլդեհիդրոգենազի անջատումը և մաքրումը ցորենի սերմերից ժել-քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա մաքրման աստիճանի ակտիվության որոշում: Առնետի լյարդի արգինազի անջատում և մաքրում իոնափոխանակային քրոմատոգրաֆիայի մեթոդով և նրա ակտիվության և մաքրման աստիճանի որոշում: Ուրեազի ակտիվության որոշում բակլայի սերմերում և որոշ մանրէներում: Բակտերիաների և խմորասնկերի ԱԵՖ-ային ակտիվության որոշում:
6-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբաթ
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ46
1. Դասընթացի նպատակ
Ձևավորել պատշաճ գիտելիքներ մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել մանրէների և վիրուսների բազմազանությունը և բնության մեջ և մարդու կյանքում մանրէների և վիրուսների դերը,
·ներկայացնել մանրէների և վիրուսների ներկայացուցիչների հիմնական բնութագրերը և առաձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· տարբերակել մանրադիտակով մանրէներ,
·կիրառելու մանրէաբանական և վիրուսաբանական հետազոտությունների պարզագույն մեթոդներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·վերլուծել փորձնական արդյունքները և համակողմանի ներկայացնել տեսական նյութը, վարել մասնագիտական բանավեճեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ձևավորել պատշաճ գիտելիքներ մանրէների դերի, ախտածին մանրէների, ինչպես նաև վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունների, հատկությունների, դասակարգման, աճի և ախտածնության մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ, զրույց),
·Լաբորատոր պարապմունքներ (կենսաբանական հեղուկների, բակտերիաների կախույթների, քիմիական նյութերի, այդ թվում՝ թթուների և հիմքերի, ինչպես նաև սարքերի և սարքավորումների օգտագործմամբ, փորձերի արդյունքների մշակմամբ),
·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Դասընթացի գնահատման բաղադրիչներն են 2 ընթացիկ քննություն, եզրափակիչ քննություն և մասնակցություն
Առաջին ընթացիկ քննությունը՝ գրավոր, առավելագույնը 5 միավոր,
Երկրորդ ընթացիկ քննությունը՝ բանավոր, առավելագույնը 4 միավոր (հետազոտական բաղադրիչ բանավոր ներկայացում),
Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր,
·Մասնակցությունը՝ առավելագույնը 3 միավոր (91-100% ներկայությունը՝ 3 միավոր, 81-90% ներկայությունը՝ 2 միավոր, 71-80% ներկայությունը՝ 1 միավոր, 71%-ց պակաս ներկայությունը՝ 0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա.Հ., Փանոսյան Հ.Հ., Բազուկյան Ի.Լ., Մարգարյան Ա.Ա., Պոպով Յու.Գ. (2014) Մանրէաբանության լաբորատոր աշխատանքներ: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 316 էջ:
  • Շեկոյան Վ., Մանուկյան Կ. Բժշկական մանրէաբանություն, վիրուսաբանություն և իմունաբանություն: Երևան, ԵՊԲՀ հրատարակչություն, 2009, 478 էջ:
  • Поздеев О.К. Медицинская микробиология, Москва, Геотар-Мед, 2001, 768 с.
  • Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings.
  • Brooks G.F., Morse S.A., Carroll K.C., Mietzner T.A., Butel J.S., Jawetz, Melnick, & Adelberg’s Medical Microbiology. 26th Edition, New York, Chicago, San Francisco, Lisbon, London, Madrid, Mexico City, Milan, New Delhi, San Juan, Seoul, Singapore, Sydney Toronto, Copyright © 2013 by The McGraw-Hill Companies.
  • Carter J. and Saunders V. Virology: Principles and Applications. John Wiley & Sons Ltd, 2007, 358 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մանրէների դերը մարդու օրգանիզմում։ Ախտածին մանրէներ։ Մանրէային հիվանդութունների կանխարգելումը։ Վիրուսաբանության հիմունքներ. Վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունները։ Վիրուսների հիմնական հատկությունները: Վիրուսների դասակարգումը։ Կենդանական, բուսական և բակտերիաների վիրուսները: Վիրոիդներ։ Վիրուսների աճը։ Վիրուսների փոխազդեցությունը տեր բջիջների հետ՝ վերարտադրական ցիկլ։ ՌՆԹ և ԴՆԹ պարունակող վիրուսները: Բակտերիաֆագեր։ Քաղցկեղածին վիրուսներ։ Վիրուսների դեմ պայքարի միջոցառումները։
6-րդ կիսամյակ
7 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.67 ժամ/շաբաթ, լաբ. 4.33 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ47
1. Դասընթացի նպատակ
·փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը,
·ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել հետազոտության մի շարք ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդներ, բացատրել դրանց էությունը, կիրառման առանձնահատկությունները,
·կիրառել հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդները, դասակարգելու քիմիական լուծույթների հաշվարկման և պատրաստման մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·նախագծել և գործնականում ինքնուրույն իրականացնել փորձնական ուսումնասիրություններ մոլեկուլային մակարդակով,
·կիրառել նորագույն սարքավորումներ առաջադրվող գործնական խնդրի լուծման ժամանակ` ուլտրացենտրիֆուգներ, սպեկտրոֆոտոմետրեր, ֆլյուրեսցենտային սպեկտրոմետր և այլն, գործնականում կիրառելու ժամանակակից սարքավորումների հետ աշխատանքի հմտությունները, վերջնական արդյունքների հիման վրա մշակելու փորձարարական աշխատանքի հաջորդ փուլերը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·ինքնուրույն նախագծել կենսաքիմիական խնդրի լուծման հաջորդականությունը, համադրել հետազոտության արդյունքում ստացված տվյաները,
·քննարկել և վերլուծել իր կողմից իրականացված հետազոտական աշխատանքի արդյունքները և արժևորել դրանք, համադրել ստացված արդյունքները գրական աղբյուրներում առկա տվյալների հետ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·փոխանցել հիմնավոր գիտելիքներ կենսաքիմիական հետազոտություններում ժամանակակից ֆիզիկաքիմիական մեթոդների դերի վերաբերյալ, ծանոթացնել էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիայի, ֆլյուորեսցենցիայի, էլեկտրոֆորեզի, ուլտրացենտրիֆուգման և քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներին և կենսաքիմիայում նրանց կիրառելիությանը,
·ծանոթացնել քիմիական լուծույթների պատրաստման եղանակներին և աջակցել հաշվարկների կատարմանը, ձևավորել բուսական հումքից լուծամզվածքների ստացման հմտություններ, տեղեկացնել կենդանական տարբեր օրգաններից և հյուսվածքներից հոմոգենատների ստացման մեթոդներին, նախապատրաստել ինչպես բուսական հումքում, այնպես էլ՝ կենդանական օբյեկտներում ֆերմենտների ակտիվության որոշման և մաքրման մեթոդներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·տեսական գիտելիքների հաղորդում ուսանողներին՝ օգտագործելով դիտակտիկ նյութեր աղյուսակների, սխեմաների, դրվագների տեսքով,
·լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում՝ հետազոտության կենսաքիմիական մեթոդների գործնական կիրառմամբ,
·ուսանողների ինքնուրույն աշխատանքի կազմակերպում՝ օգտագործելով ժամանակակից տեղեկատվական տեխնոլոգիաներ, գիտական զեկուցումների և ռեֆերատների քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·2 ընթացիկ քննություն՝ 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, գրավոր,
·2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 5 միավոր, բանավոր,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր, ներառում է հետազոտական բաղադրիչը,
· մասնակցություն՝ 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Дмитриевич И.И., Пругло Г.Ф., Федорова О.В., Комисаренко А.А. Физико-химические методы анализа. Хроматографические методы анализа. 2017, 59с.
  • Колесов Б.А. Прикладная КР-спектроскопия, 2018, 389с.
  • Северин Е.С и др. Биологическая химия, Москва, Мед. Информ.агентство, 2014, 709стр.
  • Hana K. DNA electrophoresis. 2020, 228p.
  • Robert M. Silverstejn, Francis X. Webster, David j.Kiemle et al. Spectrometric identification of organic compound, 8th edition, book, 2014, 464p.
  • Gunter Gauglitz, Moore David S. Handbook of Spectroscopy, Wiley-VCH, Weinheim, 2014, 1993p
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հետազոտության ժամանակակից կենսաքիմիական մեթոդների կիրառման անհրաժեշտությունը և ընձեռած հնարավորությունները: Հետազոտության ֆիզիկական մեթոդները՝ էլեկտրոնային սպեկտրոսկոպիա, ֆլյուորեսցենտային սպեկտրոսկոպիա, ուլտրացենտրիֆուգում: Էլեկտրոֆորեզի էությունը, ԴՆԹ-ի և սպիտակուցների անջատման և մաքրման գործընթացում, մեթոդի կիրառման առանձնահատկությունները: Քրոմատոգրաֆիկ մեթոդներ:
5-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբաթ
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0707/Բ44
1. Դասընթացի նպատակ
·ստեղծել պատկերացում գենետիկայի հիմունքների և մոլեկուլագենետիկական վերլուծության մասին,
·ծանոթացնել էվոլյուցիոն գենետիկայի և էթնոգենոմիկայի հիմնադրույթների հետ,
·ձևավորել գիտելիքներ էկոլոգիական, թունաբանական, ֆարմակոլոգիական և բժշկական գենետիկայի ինչպես նաև հետգենոմային տեխնոլոգիաների և մասին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել մոլելուլային գենետիկայի և գենային ճարտարագիտության տեղը և դերը կենսաբանության մեջ,
·լուսաբանել ԴՆԹ-ի կառուցվածքի, ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի, տրանսլյացիայի և ռեպարացիայի սկզբունքները պրո- և էուկարիոտներում,
·ներկայացնել էվոլյուցիայի գենետիակական հիմնական նվաճումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կատարել գենետիկական և բջջագենետիկական վերլուծություն,
·գործնականում իրականացնելու քրոմոսոմային և պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում և ռեկոմբինանտ ԴՆԹ-ի կառուցում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում ստացած գիտելիքները,
·իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ստեղծել պատկերացում գենետիկայի հիմունքների և մոլեկուլագենետիկական վերլուծության մասին,
·ծանոթացնել էվոլյուցիոն գենետիկայի և էթնոգենոմիկայի հիմնադրույթների հետ,
·ձևավորել գիտելիքներ էկոլոգիական, թունաբանական, ֆարմակոլոգիական և բժշկական գենետիկայի ինչպես նաև հետգենոմային տեխնոլոգիաների և մասին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ,
· Լաբորատոր աշխատանքներ,
· Գործնական աշխատանքներ,
· Սեմինարներ,
· Գործնական պարապմունքներ աուդիո- և տեսանյութերի կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է (թեստային առաջադրանք)` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 8 հարց: Միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է (թեստային առաջադրանք)`4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 8 հարց: Միավորների քայլը 0,5 է:
· Դասընթացին մասնակցությունը՝ առավելագույնը 3 միավոր։
· Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց: Միավորների քայլը 0,5 է:2 միավոր, 10 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Редактирование генов и геномов. Под ред. Закияна С.М. и др. Новосибирск, 2016
  • Жимулев И.Ф.Общая и молекулярная генетика, Глава 20. Основы молекулярной эволюционной генетики. Издательство: Новосибирск, 2013
  • Инге-Вечтомов С.Г. - Генетика с основами селекции., Санкт-Петербург, изд. Н-Л, 2010.
  • У.Клаг,М.Каммингс. Основы генетики. Глава 23. Генетика и эволюция. Москва, Техносфера,2007
  • Հարությունյան Ռ.Մ., Քոչար Ն.Հ. - Հայ ժողովրդի մարդաբանության և էկոլոգիական գենետիկա: Երևան, 1996:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ժառանգական նյութի կառուցվածքը և հատկությունները: Ռեպլիկացիա, տրանսկրիպցիա:
Տրանսլյացիան և ռեպարացիան պրո- և էուկարիոտներում: Ռեպարացիա և ժառանգական հիվանդություններ: Արհեստական քրոմոսոմներ: Գեների և գենոմների կառուցվածքը և գործունեությունը: “Մարդու գենոմ’’ ծրագրի և համեմատական գենոմիկայի հիմնական նվաճումները: Ժառանգական նյւթի էվոլյուցիա: Էվոլյուցիոն ծառեր և մոլեկուլային ժամացույցներ: Կյանքի մոլեկուլային էվոլյուցիայի փուլերը, նուկլեինաթթուների և սպիտակուցների մոնոմերների ու պոլիմերների առաջացման էքսպերիմենտալ մոդելավորումը, ԴՆԹ-ի հաջորդականությունների և ԴՆԹ-ի կազմավորման էվոլյուցիան: Էկոլոգիական, թունաբանական, ֆարմակոլոգիական և բժշկական գենետիկայի հիմնադրույթներ:
Օրգանիզմների գենետիկական շտրիխ-կոդավորում: Հետգենոմային տեխնոլոգիաներ:
4-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբ.
դաս. 2 ժամ/շաբ. , լաբ. 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0410/Բ30
1. Դասընթացի նպատակ
·Ծանոթացնել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկի ֆիզիկայի օրենքների հայտնագործմանը, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին, ներկայացնել այդ օրենքները ինտեգրալային և դիֆերենցիալ տեսքերով, գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·թվարկել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկի ֆիզիկայի, հիմնական օրենքները, դրանց առնչվող կարևորագույն փորձերը, երևույթները,
·ներկայացնել այդ երևույթների, փորձերի, օրենքների համակարգի, ներքին տրամաբանությունը, այդ համակարգից բխող հիմնական հետևությունները և արդյունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·օգտագործել ստացած գիտելիքները կիրառելու կոնկրետ բնույթ կրող հարցերի վերլուծության, խնդիրների լուծման համար,
·ցուցադրել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկի ֆիզիկայի, հիմնարար օրինաչափություններ մեկնաբանող փորձեր ուսումնական լաբորատոր սարքերի վրա:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·Օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ (ինտերնետ ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ),
·գնահատել և ընդհանրացնել հետազոտությունների ժամանակ ստացված արդյունքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ծանոթացնել մագնիսականության, օպտիկայի, ատոմի և միջուկի ֆիզիկայի օրենքների հայտնագործմանը, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին, ներկայացնել այդ օրենքները ինտեգրալային և դիֆերենցիալ տեսքերով, գաղափար տալ նրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·դասախոսություն,
·լաբորատոր պարապմունք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Նախատեսված են 2 ընթացիկ քննություններ՝ յուրաքանչյուրը, առավելագույնը 4 միավոր, ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 2 միավոր, մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր։
·Երկու ընթացիկ քննությունները գրավոր են, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 1 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
·Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, 8 միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
·Ընթացիկ ստուգումների ձևաչափը որոշում է դասախոսը՝ դասընթացի պլանում զետեղելով և տեղեկացնում է ուսանողներին կիսամյակի սկզբում ։
·Մասնակցությունը գնահատվում է ըստ սանդղակի՝£ 60 % դեպքում 0, 61-80 % դեպքում 1, 81-100 % դեպքում 2:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սավելև Ի. Վ. Ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթաց≫ 2, 3 “Լույս” Երևան 1982.
  • Савельев И. В. Курс физики͎том 2,3 Москва 2016
  • H. C. Ohanian, J.T. Markert. Physics for Engineers and Scientists. Vol. 1,2 2007 by W.W.
  • Norton & Company, Inc., New York-London.
  • Ա.Մուրադիան Ս.Մխիթարյան և այլոք. Էլեկտրականություն և մագնիսականություն
  • ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019
  • Ա. Մուրադյան,Հ.Բադալյան և այլոք. Լաբորատոր պարապմունքների ուղեգույց Օպտիկա և ատոմային ֆիզիկա Երևան 2018
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մագնիսական դաշտը վակուումում։ Մագնիսական դաշտի ազդեցությունը լիցքերի և հոսանքների վրա։ Մագնիսական դաշտը միջավայրում։ Մագնետիկներ։ Էլեկտրամագնիսկան մակածում: Մաքսվելի հավասարումների համակարգը: Ալիքային հավասարում։ Երկրաչափական օպտիկա։ Լույսի ինտերֆերենցիա։ Լույսի դիֆրակցիա։ Լուսի բևեռացում։ Ֆոտոնիկ բյուրեղներ։ Բիոֆոտոնիկա։ Լույսի դիսպերսիա։ Ջերմային ճառագայթում։ Ֆոտոններ։ Ատոմի Բորի տեսություն։ Ատոմների քվանտամեխանիկական տեսություն։ Ատոմի միջուկ։ Ռադիոակտիվություն։ Տարրական մասնիկներ։
4-րդ կիսամյակ
5 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ31
1. Դասընթացի նպատակ
·փոխանցել պատշաճ գիտելիք կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքի մեջ մտնող բաղադրամասերի՝ ածխաջրերի, լիպիդների ճարպերի, ֆերմենտների վիտամինների, հորմոնների քիմիական կառուցվածքի առանձնահատկությունների, նրանց կենսաքիմիական դերի, ֆունկցիաների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք ,
·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը,
·փոխանցել տարբեր լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման հմտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը, մատնանշել ֆերմենտների դերը կենսաքիմիական գործընթացներում, վերարտադրել կենդանի բջիջներում առկա կարևոր կենսաբանական մոլեկուլների՝ լիպիդների և ճարպերի, ածխաջրերի կառուցվածքը,
·մեկնաբանել հորմոնների և վիտամինների դերը կենսաքիմիական գործընթացներում, ներկայացնել դրանց կառուցվածքը, լուսաբանել կենսաբանական ֆունկցիաները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Կատարել տարբեր հետազոտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·իրականացնել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ ֆերմենտների, ածխաջրերի, Ճարպերի, և լիպիդների քանակական և որակական որոշման բնագավառում
·աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, որոշակի կապեր հաստատել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·փոխանցել պատշաճ գիտելիք կենդանի օրգանիզմների կառուցվածքի մեջ մտնող բաղադրամասերի՝ ածխաջրերի, լիպիդների ճարպերի, ֆերմենտների վիտամինների, հորմոնների քիմիական կառուցվածքի առանձնահատկությունների, նրանց կենսաքիմիական դերի, ֆունկցիաների վերաբերյալ համապարփակ գիտելիք ,
·բացատրել կենսաբանական օքսիդացման մոլեկուլային մեխանիզմը, մեկնաբանել օքսիդային ֆոսֆորիլացման տեսությունը,
·փոխանցել տարբեր լաբորատոր հետազոտությունների իրականացման հմտություններ՝ կապված ֆերմենտների, ածխաջրերի և Ճարպերի քանակական և որակական որոշման հետ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ,
·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում,
·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
·ինքնուրույն կամ խմբային հետազոտական աշխատանքի արդյունքում ստացված տվյալների հիման վրա գիտական զեկուցման ներկայացում, քննարկում լսարանում, ստացված տվյալների մեկնաբանում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է բանավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5 միավոր:
·2-րդ ընթացիկ քննություն - հետազոտական բաղադրիչ - գնահատվում է առավելագույնը 4 միավոր արժեքով: Հետազոտական աշխատանքը գնահատվում է ինչպես անհատական, այնպես էլ խմբային աշխատանքների կատարման արդյունքում՝ հետևյալ չափանիշներով և համամասնությամբ. 1) հետազոտական թեմայի արդիականության հիմնավորում և կատարման ինքնուրույնություն՝ առավելագույնը 0,5 միավոր: 2) ստացված արդյունքների հիմնավորվածություն և հավաստիություն` առավելագույնը 1 միավոր, 3) ստացված արդյունքների որակական և/կամ քանակական վերլուծություն` առավելագույնը 1միավոր, 4) աշխատանքի բանավոր ներկայացում` առավելագույնը 1 միավոր, եթե աշխատանքը կատարվել և տրվել է դասախոսին, բայց բանավոր ներկայացում տեղի չի ունեցել, ապա այս չափանիշը գնահատվում է 0 միավոր, 5) համապատասխան եզրակացությունների առկայություն` առավելագույնը 0,5 միավոր, 6) հետազոտական աշխատանքում գրագողության հայտնաբերման դեպքում աշխատանքը գնահատվում է «անբավարար»։
·Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
·Ընթացիկ հարցում - առավելագույնը 2 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի մասնակցությունը ընթացիկ ստուգումներին, սեմինարներին, կոլոքվիումներին:
·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр.
  • Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г.
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆերմենտներ, նրանց կառուցվածքը, ակտիվության վրա ազդող գործոնները, կենսաբանական դերը: Ածխաջրերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, նրանց դասակարգումը: Մոնոսախարիդներ, ստերեոիզոմերիա: Դիսախարիդների և պոլիսախարիդների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները և կառուցվածքը: Լիպիդների ֆիզիկաքիմիական հատկությունները, դասակարգումը և կառուցվածքը: Վիտամինների և հորմոնների կառուցվածքը, կենսաբանական ֆունկցիաները: Էլեկտրոնների փոխանցման միտոքոնդրիալ շղթան և օքսիդացիոն ֆոսֆորիլացում: Թթվածնային ազատ ռադիկալների առաջացումը և չեզոքացումը:
4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, գործ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ32
1. Դասընթացի նպատակ
·ներկայացնել փորձարարական կենսաբանության տարրական հիմքերը, բացատրել քանակական տվյալների մշակման անհրաժեշտությունն ու նշանակությունը,
·բացատրել և ներկայացնել արդի կենսաբանական հետազոտություններում կիրառվող փորձարարական տվյալների մշակման հիմքում ընկած վիճակագրական ցուցանիշների հաշվարկման նոր մոտեցումները և ծրագրերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել կենսաբանական երևույթների և խնդիրների կենսամետրիական վերլուծության սկզբունքներն ու եղանակները,
·գնահատել կենսաբանական երևույթների և գործընթացների միջև գործող բազմաթիվ կապերն ու փոխհարաբերությունները` կիրառելով համապատասխան վիճակագրական վերլուծություններ,
·որոշել հետազոտվող ցուցանիշի ճշգրիտ քանակական բնութագիրը, պատահական շեղումները տարբերել օրինաչափ գործընթացից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Լուծել իրավիճակային և հաշվարկային խնդիրներ,
·Ընտրել փորձարարական տվյալների մշակման առավել արդյունավետ մեթոդներ,
·Կատարել օբյեկտիվ եզրակացություններ հիմնվելով փորձարարական տվյալների վիճակագրական մշակման արդյուքների վրա:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
.Կատարել օբյեկտիվ եզրակացություններ հիմնվելով փորձարարական տվյալների վիճակագրական մշակման արդյունքների վրա:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ներկայացնել փորձարարական կենսաբանության տարրական հիմքերը, բացատրել քանակական տվյալների մշակման անհրաժեշտությունն ու նշանակությունը,
·բացատրել և ներկայացնել արդի կենսաբանական հետազոտություններում կիրառվող փորձարարական տվյալների մշակման հիմքում ընկած վիճակագրական ցուցանիշների հաշվարկման նոր մոտեցումները և ծրագրերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ավանդական և ինտերակտիվ դասախոսություն
·սեմինար պարապմունքներ,
·գործնական աշխատանքներ,
·հաշվարկային խնդիրների լուծում,
·իրավիճակային խնդիրների լուծում համակարգչային ծրագրերի կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույնը միավոր 4., միավորների քայլը` 1,
·Ինքնուրույն աշխատանք. առավելագույնը միավոր 5., միավորների քայլը` 1,
·Մասնակցության առավելագույն միավոր 3. Միավորների քայլը` (91-100%)-3 միավոր,
·(81-90%)-2 միավոր, (71-80%)-1 միավոր, 70 % 0-միավոր,
·Եզրափակիչ քննություն -բանավոր հարցում առավելագույն միավորը 8, միավորների քայլը`1:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Белозеова И.Н. Исследование биологического материала методом биометрии Учебное пособие. - М.: МАИ, 2005. C 19
  • Ивантер Э.В., Коросов А.В. Элементарная биометрия : Изд-во ПетрГУ, 2013. - 110 с
  • Муравья, Л. Н. Хуобонен, М. Э. Биометрия Сборник задач Издательство ПетрГУ 2015 35 с
  • Химич Г.З., Хлущевская О.А. Введение в биометрию Учебное пособие для биологических специальностей вузов. - Павлодар: Инновационный Евразийский Университет, 2009. - 97 с
  • Яковлев В.Б., Яковлева О.А. Биометрическая обработка экспериментальных данных Учебное пособие. - М.: Lennex Corp, 2014. - 173 с
  • Jung K. Statistical Analysis in Proteomics. Humana Press, 2015. - 314 p
  • S J Welham, S A Gezan, S J Clark, A Mead Statistical Methods in Biology: Design and Analysis of Experiments and Regression. CRC press, 2015, 592 p
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քանակական կենսաբանության սկզբունքները, կենսամետրիական հետազոտության փուլերը: Ընտրություն և նրա վիճակագրական բնութագիրը: Հատկանիշներ և դրանց դասակարգման սկզբունքները: Հատկանիշները բնութագրող մեծություններ: Աստիճանական և կառուցվածքային միջիններ: Ստանդարտ շեղում և փոփոխականության այլ ցուցանիշներ: Դիսպերսիա և նրա հատկությունները: Վիճակագրական սխալ և գնահատման եղանակները: Թեմա 4 Նորմալ բաշխման հատկությունները: Վստահելի միջակայք: Փորձի ճշգրտության որոշում Թեմա 5 Վիճակագրական հիպոթեզների ստուգում: Պարամետրական չափանիշներ: T Ստյուդենտի չափանիշ, F Ֆիշերի չափանիշ: Ոչ պարամետրական չափանիշներ: Т Ուայթի չափանիշ: Q Ռոզենբաումի չափանիշ: Նորարական մոդելավորում EXCEL միջավայրում: Տվյալների հարստացման խնդիրը (ստատիկ մոդելներ) Գործընթացների ուսումնասիրության խնդիրը (դինամիկ մոդելներ)
Գործնական աշխատանքներ
Փոփոխակային շարքեր և դրանց բնութագրերը։ Միջին քառակուսային շեղում և միջինի սխալ։
Միջին մեծությունների տարբերությունների հավաստիության ստուգումը Ստյուդենտի չափանիշով
Միջին մեծությունների տարբերությունների հավաստիության ստուգումը Ֆիշերի չափանիշով։
Ոչ պարամետրական չափանիշներ։Կորելյացիայի գործակից։ Անհամաչափության գործակից:
6-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 1.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ38
1. Դասընթացի նպատակ
·հաղորդել հիմնարար գիտելիքներ նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի առանձնահատկությունների, ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի և ռեպարացիայի գործընթացների օրինաչափությունների վերաբերյալ,
·նախապատրաստել գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական օգտագործմանը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·քննարկել ոչ պարբերական կենսապոլիմերների կառուցվածքի և ֆունկցիաների հիմնական օրինաչափությունները, թվարկելու քրոմոսոմների կառուցվածքին և ֆունկցիաներին վերաբերող հիմնական դրույթները, նկարագրելու ԴՆԹ-ի փաթեթավորման տարբեր աստիճանները,
·բացատրել տարբեր օրգանիզմների գենոմի կառուցվածքը, շարժուն գենետիկական տարրերի կառուցվածքը և ֆունկցիաները,
·քննարկել ժառանգական ինֆորմացիայի պահպանման և ճշգրիտ փոխանցման մեխանիզմները պրոկարիոտների և էուկարիոտների մոտ,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառել ստացած գիտելիքները՝ մոլեկուլային կենսաբանության և հարակից բնագավառների խնդիրներ լուծելու համար,
·համակարգել և գործնականում կիրառելու մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ գիտական գրականությունը,
·փորձարկել ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության մեթոդները և դրանց օգտագործմամբ գործնականում իրականացնելու ինքնուրույն գիտահետազոտական աշխատանք:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·մեկնաբանել մոլեկուլային կենսաբանության հիմնական հասկացությունները և տերմինները, քննարկելու և վերլուծելու ժամանակակից գիտական նվաճումները մոլեկուլային կենսաբանության բնագավառում,
· արժևորել ստացած տվյալները՝ համադրելով դրանք հարակից բնագավառների գիտական տվյալների հետ, կազմակերպել բանավեճեր մոլեկուլային կենսաբանության հիմնադրույթների և զարգացման հնարավոր ուղիների շուրջ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·հաղորդել հիմնարար գիտելիքներ նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների և բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի առանձնահատկությունների, ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի և ռեպարացիայի գործընթացների օրինաչափությունների վերաբերյալ,
·նախապատրաստել գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական օգտագործմանը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից,
·լաբորատոր աշխատանքներում սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրում,
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, ինքնուրույն տեսական և գործնական աշխատանք՝ ստացած գիտելիքներն ամրապնդելու և խորացնելու նպատակով՝ օգտագործելով առաջարկված հիմնական և լրացուցիչ գրական աղբյուրները, համացանցի աղբյուրները, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·2 ընթացիկ քննություն՝ 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, գրավոր, 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 5 միավոր, բանավոր:
·Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Коничев А.С., Севастьянова Г.А. Молекулярная биология, 2012
  • Мушкамбаров Н., Кузнецов С. Молекулярная биология. Введение в молекулярную цитологию и гистологию. Учебное пособие, 2016, 616 стр.
  • Ригден Д. Дж. Структура и функционирование белков, Изд. Ленанд, Едиториал УРСС, 2014, 424стр.
  • Спирин А.С. Молекулярная биология: рибосомы и биосинтез белка, 2011, Изд.центр “Академия”, 496с.
  • Weaver F.R. Molecular Biology, 5th edition, Mcgraw Hill Higher Education, 2011, 914p
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Համառոտ ակնարկ մոլեկուլային կենսաբանության զարգացման պատմությունից, “մոլեկուլային կենսաբանություն” հասկացությունը: Վիրուսների և ֆագերի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի կառուցվածքային առանձնահատկությունները: Ժառանգական ինֆորմացիայի փոխանցման մեխանիզմները: ԴՆԹ-ի տրանսկրիպցիայի մեխանիզմները վիրուսների մոտ։ Հակադարձ տրանսկրիպցիա: Պրոկարիոտ և էուկարիոտ գեների կառուցվածքը, շարժուն գենետիկական տարրերը, գեների հորիզոնական փոխանցման մեխանիզմները, բակտերիալ պլազմիդներ: ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիան էուկարիոտների մոտ, ռեպլիկոն: ԴՆԹ-ի տրանսկրիպցիան, նրա կարգավորումը: Պրոցեսինգը և սպլայսինգը ԴՆԹ-ի տրանսկրիպցիայից հետո: Տրանսլյացիայի գործընթացը, սպիտակուցի սինթեզի մոլեկուլային մեխանիզմը, ռիբոոսոմներ: Սպիտակուցի փաթեթավորումը բջջում: ԴՆԹ-ի վերականգնելի վնասվածքները և նրանց ռեպարացիան:
6-րդ կիսամյակ
5 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.67 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.33 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ39
1. Դասընթացի նպատակ
·զարգացնել կենդանի օրգանիզմների վրա տարբեր ֆիզիկական գործոնների (իոնացնող ճառագայթում, միլիմետրային ալիքներ) ազդեցության մեխանիզմների և խնդիրների ըմբռնումը։
·ներկայացնել կենդանի օրգանիզմներում կենսապոտենցիալների առաջացման, մկանների կծկման, արյան շրջանառության, լսողության և այլ գործընթացների ֆիզիկաքիմիական մեխանիզմները:
· կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտության տարբեր մեթոդներ և վերլուծել փորձարարական արդյունքները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել իոնացնող ճառագայթման, մկանների կծկման, թաղանային գործընթացների, արյան շրջանառության, լսողության և տոսաողության կենսաֆիզիկական ժամանակակից տեսական հիմնախնդիրները,
·բացատրել տարբեր կենսաֆիզիկական գործընթացներ և մեխանիզմներ, որոնք տեղի են ունենում կենդանիների օրգանիզմներում ընդհանուր կենսաֆիզիկական քիմիայի հիմնահարցերի լուծման տրամաբանությունը և իրականացման եղանակները,
·առաջադրել և կիրառել համապատասխան կենսաֆիզիկական հետազոտական խնդիրներ և մեթոդներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·գործնականում կիրառել կենսաֆիզիկական մեթոդներ, մասնավորապես որոշել օքսիդավերականգնողական և թաղաթային պոտենցիալները կենսաբանական համակարգերում, իոնների հոսքը թաղանթով, տրանսթաղանթային pH-ի տարբերությունը և այլն,
·վերլուծել առաջադրված խնդրի լուծման արդյունքում ստացված փորձնական արդյունքները և իրականացնել ստատիստիկ անալիզ,
·մեկնաբանել բնության մեջ կենսաբանական գործընթացները և պարզաբանել դրանց մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· կիրառելու կենսաֆիզիկական հետազոտությունների տարբեր մեթոդներ,
· իրականացնել փորձնական արդյունքների համակողմանի վերլուծություն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·զարգացնել կենդանի օրգանիզմների վրա տարբեր ֆիզիկական գործոնների (իոնացնող ճառագայթում, միլիմետրային ալիքներ) ազդեցության մեխանիզմների և խնդիրների ըմբռնումը։
·ներկայացնել կենդանի օրգանիզմներում կենսապոտենցիալների առաջացման, մկանների կծկման, արյան շրջանառության, լսողության և այլ գործընթացների ֆիզիկաքիմիական մեխանիզմները:
· կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտության տարբեր մեթոդներ և վերլուծել փորձարարական արդյունքները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, խնդիրների լուծում, հարցեր և պատասխաններ, զրույց),
·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում),
·Անհատական խորհրդատվություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·2 ընթացիկ քննություն՝
·1-ին ընթացիկ քննություն - 4 միավոր, գրավոր,
·2-րդ ընթացիկ քննություն - 4 միավոր, բանավոր,
.Եզրափակիչ քննություն - 9 միավոր,
·Մասնակցություն - 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա: Երևան, ԵՊՀ հրատ. 2019, 292 էջ:
  • Рубин А.Б. Биофизика. В 3-х т. М., Изд-во Ин-т комл. иссл., 2013.
  • Владимиров Ю.А., Проскурнина Е.В. Лекции по медицинской биофизике. М.: Изд-во МГУ; ИКЦ “Академкнига”, 2007, 432 с.
  • Кудряшов Ю.Б., Перов Ю.Ф., Рубин А.Б. Радиационная биофизика: ионизирующие излучения. - М.: Физматлит, 2008, 448 с.
  • Ремизов АН, Максина АГ, Потапенко АЯ. Медицинская и биологическая физика. M.: Дрофа, 2008, 558 с.
  • Самойлов В.О. Медицинская биофизика. Санкт-Петербург: СпецЛит, 2013, 591 c.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն, կենսաֆիզիկական քիմիայի հիմնական բաժիններ: Իոնիզացնող ճառագայթների կենսաֆիզիկա: Իոնիզացնող ճառագայթման բնութագրերը և ծագումը: Կենսաբանական համակարգերի վրա իոնիզացնող ճառագայթման առաջնային ազդեցության մեխանիզմները: Իոնիզացնող ճառագայթման կենսաբանական ազդեցությունները բացատրող վարկածները և տեսությունները: Իոնիզացնող ճառագայթման ազդեցությունը բջիջների, հյուսվածքների և օրգանների վրա: Ճառագայթային հիվանդություն: Թաղանթային գործընթացների կենսաֆիզիկա: Կենսաէլեկտրածնություն ու կենսա­պոտենցիալներ: Նյարդային ազդակն և նրա տարածումը նյարդաթելով: Էլեկտրագրաֆիայի կենսաֆիզիկական հիմունքները: Մկանային կծկման կենսաֆիզիկա: Կենսահամակարգերի շարժունության սկզբունքները: Սարկոմերի կառուցվածքը, մկանային սպիտակուցների հատկությունները և ակտիվությունը: Թելիկների սահումը՝ որպես մկանների կծկման հիմք: Մկանների կծկման կինետիկ տեսություն: Արյան ֆիզիկական և ֆիզիկաքիմիական հատկությունները: Հեմոդինամիկական գործընթացներ: Արյան հոսքը անոթներով, զարկերակային ալիք: Բարդ համակարգերի կենսաֆիզիկա. տեսողության և լսողության կենսաֆիզիկա:
6 –րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ40
1. Դասընթացի նպատակ
·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիան՝ որպես գիտություն, դրա դերը ժամանակակից կյանքում,
·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունները, դրանց ստացման եղանակները՝ կիրառելով ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդները,
·սովորեցնել կենսատեխնոլոգիական արտադրությունում կիրառվող օբյեկտի ճիշտ ընտրության մոտեցումները, նպատականյութի սինթեզի օպտիմալացման եղանակները, նպատականյութի մաքրման մեթոդները,
·քննարկել օրինակներով կենսատեխնոլոգիայի դերը ժամանակակից կյանքում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել կենսատեխնոլոգիական օբյեկտների առանձնահատկությունները,
·ներկայացնել բջջա- , գենա- և սպիտակուցային ճարտարագիտության մեթոդները,
·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիայում կիրառվող կենսառեակտորների կառուցվածքային առանձնահատկությունները,
·արժևորել կենսակատալիզի առանձնահատկությունները և դրա կարգավորման մոտեցումները կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ընտրել ճիշտ օբյեկտը, որի վրա հիմնված կլինի նոր արտադրությունը,
·կիրառել ժամանակակից մեթոդները, կարգավորել նպատականյութի արտադրման գործընթացը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· կիրառել ստացված գիտելիքները և աշխատել գիտահետազոտական լաբորատորիաներում, կենդանի օբյեկտի կիրառման վրա հիմնված արտադրությունում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիան՝ որպես գիտություն, դրա դերը ժամանակակից կյանքում,
·ներկայացնել կենսատեխնոլոգիական արտադրություններում օգտագործվող օրգանիզմների առանձնահատկությունները, դրանց ստացման եղանակները՝ կիրառելով ժամանակակից գենաընտրողական, մուտագենեզի և գենաճարտարագիտական մեթոդները,
·սովորեցնել կենսատեխնոլոգիական արտադրությունում կիրառվող օբյեկտի ճիշտ ընտրության մոտեցումները, նպատականյութի սինթեզի օպտիմալացման եղանակները, նպատականյութի մաքրման մեթոդները,
·քննարկել օրինակներով կենսատեխնոլոգիայի դերը ժամանակակից կյանքում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ինտերակտիվ և ավանդական դասախոսություններ՝ հարց պատասխան մեթոդի կիրառմամբ,
·Տեսաֆիլմերի դիտում,
·Ինքնուրույն, զույգերով և խմբակային հանձնարարականների կատարում լաբորատոր պարապմունքների ընթացքում,
· Սեմինարների ընթացքում անհասկանալի և բարդ հիմնահարցերի քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները․ 2 միջանկյալ քննություն, ընթացիկ ստուգումներ և ինքնուրույն աշխատանք։
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույնմիավորներն են․
·1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով,
·2-րդ ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
·Ընթացիկ ստուգում - գրավոր՝ 6 միավոր առավելագույն արժեքով։
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սաղյան Ա. «Կենսատեխնոլոգիա». ԵՊՀ, 2013, 408 էջ:
  • Нетрусов А.И. “Введение в биотехнологию” Академия, 2014, 288 с.
  • Б. Глик, Дж. Пастернак. Молекулярная биотехнология. М., Изд-во “Мир”, 2002, 590 с.
  • Oliver Brandenberg, Zephaniah Dhlamini, Alessandra Sensi, Kakoli Ghosh, Andrea Sonnino “Introduction to Molecular Biology and Genetic Engineering”, Food and Agriculture Organization of the United Nations Rome, 2011, 146p.
  • Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А.. Основы биотехнологии. М. Academia, 2003, 208 с.
  • Susan R. Barnum “Biotechnology: An Introduction (with InfoTrac) 2nd Edition”, 2004, Publisher: Brooks Cole, 336 p.
  • Thieman W.J., Palladino M.A. “Introduction to Biotechnology” Second Edition, Pearson International Edition, 2009, 343 p.
  • “In vitro mutagenesis. Methods and Protocols”. Ed by Reeves A. (2017) ISBN 978-1-4939-6472-7
  • Carl-Fredrik Mandenius “Bioreactors: Design, Operation and Novel Applications” ISBN: 978-3-527-33768-2, 2016, 520 p.
  • Skopes R. K. “Proteins purifications: Principals and practice” 3rd Ed., Springer, 1994, 380 p.
  • www.biotechnolog.ru.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն. կենսատեխնոլոգիա առարկան, փոխադարձ կապը գիտության և տեխնիկայի այլ բնագավառների հետ, հիմնական օբյեկտը: Հասկացություն նպատականյութի մասին. սինթեզի հիմնական ուղիները, սելեկցիա, մուտագենեզ, գենային, բջջային, սպիտակուցային ճարտարագիտություն: Մոլեկուլային կենսատեխնոլոգիա. Ֆերմենտներ, հիբրիդային մոլեկուլների կառուցում, վեկտորներ, CRISPER CAS համակարգ, հիբրիդացում, էլեկտրաֆորեզ, ռեստրիկցիոն վերլուծություն, գենադարաններ, սեկվենավորում, բլոթինգ: Կենսաօբյեկտների պոպուլյացիայի կայունություն՝ վերահսկման և պահպանման եղանակները: Կենսաօբյեկտների աճեցման եղանակները և կիրառվող սարքավորումները: Նպատականյութի անջատման և մաքրման մեթոդները, որակի վերահսկում: Կենսակատալիզի հիմունքները և կիրառությունը: Կենսատեխնոլոգիայի կիրառման բնագավառները: Գործնական դասերը նախատեսում են “Հայկենսատեխնոլոգիա” ԳԱԿ-ի այցելությունը, որտեղ ուսանողները կծանոթանան մուտագենեզի տարբեր եղանակներին, ակտիվ շտամների ընտրություն, կլոնավորման, կենսառեակտորների կառուցվածքի հետ: Լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, ուսանողները կատարելու են պլազմիդային ԴՆԹ-ի անջատում, էլեկտրաֆորեզ, շտամ-արտադրիչի մեկուսացում, ֆերմենտային ակտիվության չափում:
7-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ41
1. Դասընթացի նպատակ
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ կենսաէներգետիկայի արդի հիմնախնդիրների, հիմնական ուղղությունների և դրանց լուծման վերաբերյալ,
·ստեղծել հիմնարար պատկերացում կենսաէներգետիկայում օգտա­գործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների մասին,
· ծանոթացնել կենսաէներգետիկայի գիտելիքների կիրառման հնարավորությունները բժշկությունում և կենսատեխնոլոգիայում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել կենսաէներգետիկայի ժամանակակից տեսական հիմնահար­ցերը,
·նկարագրել բջջում կենսաէներգետիկական հիմնական գործընթացները, կենդանի օրգանիզմներում դրանց բազմազանությունը,
·ձևակերպել էներգիա առաջացնող համակարգերի կառուցվածքը, կարգավորումը, էներգիայի ձևափոխությունը, էներգիա պահեստավորող մեխանիզմները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·տարբերակել էներգիա առաջացնող համակարգերի բազմակիությունը և դրա կենսաբանական նշանակությունը,
·կանխատեսել և մոդելավորել բջջի նյութափոխանակային հոսքերը, էներգետիկ հաշվեկշիռը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
.օգտագործել ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում տարբեր հարցեր լուծելու համար,
·իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական, կլինիկական ոլորտներում, փորձնական արդյունքների և տեսական նյութի համակողմանի վերլուծության ունակություն:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ կենսաէներգետիկայի արդի հիմնախնդիրների, հիմնական ուղղությունների և դրանց լուծման վերաբերյալ,
·ստեղծել հիմնարար պատկերացում կենսաէներգետիկայում օգտա­գործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների մասին,
· ծանոթացնել կենսաէներգետիկայի գիտելիքների կիրառման հնարավորությունները բժշկությունում և կենսատեխնոլոգիայում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
·Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
·Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·2 ընթացիկ քննություն,
·1-ին ընթացիկ քննություն՝ 4 միավոր, գրավոր,
·2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 5 միավոր, բանավոր,
·Մասնակցություն՝ 3 միավոր,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ 4 միավոր,
· Ընթացիկ հարցումներ՝ 4 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա (Bioenergetics), 2019, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 292 էջ:
  • Скулачев В.П., Богачев А.Б., Каспаринский Ф.О., Мембранная биоэнергетика. Издательство Московского Университета, 2010, 267 c.
  • Nelson D, Cox M. Principles in Biochemistry, 6nd Ed., Elsevier, Academic Press, 2015, 1340 p.
  • Nicholls D.G., Ferguson S.J. Bioenergetics 4, 4nd Ed., Elsevier, Academic Press, 2013, 434 p.
  • Trchounian A., In Bacterial membranes. Ed. A. Trchounian, Research Signpost, Kerala (India), 2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաէներգետիկայի առարկան ու խնդիրները, հիմնական նվաճումները: Տարբեր օրգանիզմների էներ­գիական պահանջմունքները, բազմազանությունը: Բջջի հիմնական էներգիայի աղբյուրները: Էներգիայի ձևափոխությունը և բջջի էներգիառաջացման հիմնական ուղիները: Էներգիայի զուգորդման քեմիօսմոսային տեսություն: Օքսիդային ֆոսֆորիլացում, էլեկտրոն տեղափոխող շղթաներ: Էլեկտրաքիմիական պոտենցիալ առաջացնող համակարգեր: Օքսիդավերականգնողական գործընթացներ: Միկրո­օրգանիզմներում էլեկտրոն տեղափոխող շղթաների բազմազանությունը: Ֆոտոսինթեզի գործընթացները կենդանի օրգանիզմներում, բազմազնությունը: Էլեկտրաքիմիական պոտենցիալի որոշումը: ԱԵՖ-սինթազ, բազմազանությունը: Բակտերիառոդօպսին: Ջերմառաջացում: Բակտերիաների մտրակի աշխատանքի մեխանիզմը: Նատրիումի-կալիումի իոնների գրադիենտը որպես էներգիայի պահեստային ձև, էլեկտրաքիմիական գրադիենտի տեղափոխումը միկրոօրգանիզմներում: Նատրիումական էներգետիկա: Կենսաէներգետիկայի տեխնոլոգիական և բժշկական կիրառումները: Կենսաէներգետկական խախատումներով պայմանավորված հիվանդություններ: Թթվածնի ակտիվ ձևեր և դրանց հակազդման մեխանիզմեր: Կենսավառելիք: Մոլեկուլային ջրածնի արտադրությունը բակտերիաներում, հիդրոգենազների բազմազանությունը: Մանրէների օգնությամբ էլեկտրականության ստացումը. կենսաԷլեկտրաքիմիական էլեմենտներ և սարքեր:
1-ին կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 1,53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1,47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704/Բ16
1. Դասընթացի նպատակ
.Ծանոթացնել անողնաշար կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ:
.Պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել անողնաշար կենդանիների անատոմաձևաբանական առանձնահատկությունները, կարգաբանության հիմունքները,
·ներկայացնել տարբեր դասերին պատկանող կենդանիների, կենսաբանոթւյան, էկոլոգիայի, նյութափոխանակության, բազմացման, վարքի առանձնահատկությունները կապված զարգացման աստիճանի հետ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·համեմատել ողնաշարավոր կենդանիների դասերը ըստ կառուցվածքի, բնակատեղի բազմացման և զարգացման փուլերը,
·վերլուծել էվոլյուցիոն գործընթացները և մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
.իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և փորձագիտական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.Ծանոթացնել անողնաշար կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ:
.Պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ
·Լաբորատոր աշխատանքներ
·Սեմինարներ
·Իրավիճակային խնդիրների քննարկում
.Առաջադրանքների կատարման ստուգում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 90 թեստից բաղկացած քննական հարցատոմս, յուրաքանչյուր թեստի արժեքը 0,055 միավոր, առավելագույնը 5 միավոր:
·2-րդ ընթացիկ քննությունը բանավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց (2, 1 և 1 միավոր): Միավորների քայլը 0,5 է:
·Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 8 միավոր։
.Մասնակցությունը - առավելագույնը 3 միավոր /հաշվարկվում է ողջ դասընթացի հաճախումը/։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г.
  • Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002г.
  • Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975.
  • Матвеев Б.С. Зоология беспозвоночных. Изд М. 1966.
  • Фролова Е.Н. Практикум по зоологии беспозвоночный, Москва, “Просвещение”, 1985
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Անողնաշար կենդանիների զարգաման պատմությունը: Կենդանիների համաչափությունը: Կենդանիների թագավորություն և նրա կարգաբանությունը: Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսական շրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանն ու կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր: Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափություն. սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, նրանց ձևաբանությունը, կենսաշրջանը, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանը: Մակաբույծ և ազատ ապրող որդեր: Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները: Խռիկաշունչների, խելիցեռավորների և տրախեաշունչների ներկայացուցիչների ձևաբանությունը, զարգացումը և բազմացումը, նրանց գործնական նշանակությունը և կենսաբազմազանությունը: Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկա­վորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝ որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ:
5-րդ կիսամյակ
4 ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ37
1. Դասընթացի նպատակ
Ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել մանրէների և վիրուսների բազմազանությունը և բնության մեջ և մարդու կյանքում մանրէների և վիրուսների դերը,
·ներկայացնել մանրէների և վիրուսների ներկայացուցիչների հիմնական բնութագրերը և առաձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ուսումնասիրել և զանազանել մանրէներին լուսային մանրադիտակմամբ,
·կիրառել մանրէաբանական և վիրուսաբանական հետազոտությունների պարզագույն մեթոդներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·ունեննալ մանրէաբանական լաբորատորիաներում և սննդամթերքների արտադրություններում աշխատելու հմտություններ,
·կարողանալ վերլուծել փորձնական արդյունքները և համակողմանի վերլուծությամբ ներկայացնել տեսական նյութը, վարել մասնագիտական բանավեճեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ, զրույց),
·Լաբորատոր պարապմունքներ (բակտերիաների պատրաստուկներ, քիմիական նյութերի, այդ թվում՝ թթուների և հիմքերի, ինչպես նաև սարքերի և սարքավորումների օգտագործմամբ, փորձերի արդյունքների մշակմամբ),
·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում),
· Անհատական խորհրդատվություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·2 ընթացիկ քննություն, եզրափակիչ քննություն և ինքնուրույն աշխատանք
.Առաջին ընթացիկ քննությունը՝ գրավոր, առավելագույնը 4 միավոր,
.Երկրորդ ընթացիկ քննությունը՝ բանավոր, առավելագույնը 4 միավոր,
.Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր, առավելագույնը՝ 8 միավոր,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ առավելագույնը 4 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա.Հ., Փանոսյան Հ.Հ., Բազուկյան Ի.Լ., Մարգարյան Ա.Ա., Պոպով Յու.Գ. (2014) Մանրէաբանության լաբորատոր աշխատանքներ: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 316 էջ:
  • Микробиология: теория и практика в 2 ч. Учебник для вузов / А. И. Нетрусов, И. Б. Котова. - Москва : Издательство Юрайт, 2018. (Высшее образование). - ISBN 978-5-534-03806-4.
  • Современная микробиология. Прокариоты. (2005) / Под редакцией Ленгелер Й. Древс Г. и Шлегеля. В 3 т., Москва. Мир.Пиневич А.В. (2007) Микробиология. Биология прокариотов: Учебник. В 3 т., СПб.: Изд-во С. - Петерб. ун-та.
  • Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings.
  • Prescott H. K., Lansing M.P., John P.H., Donald A.K., (2005), Microbiology, Sixth edition, McGraw-Hill Companies, New York, 1088 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մանրէաբանության և վիրուսաբանության առարկան, խնդիրները, մեթոդները և զարգացման պատմության ակնարկը: Հայաստանի մանրէները։ Մանրէների բջջի ձևը և չափը, կառուցվածքը, քիմիական կազմը և նյութափոխանակությունը: Կենսաբանական օքսիդացում` խմորումների և շնչառության գործընթացները մանրէներում: Ֆոտոսինթեզ։ Մարէների բազմացումը։ Գենետիկական տեղեկատվության փոխանցումը։ Մանրէների աճը։ Ածխածնի և ազոտի աղբյուրները մանրէների համար: Մանրէազերծում։ Մանրէների կարգաբանությունը: Մանրէների միջև և մանրէների ու մակրոօրգանիզմների միջև փոխհարաբերության ձևերը: Մանրէները էկոլոգիական համակարգերում։ Մանրէների մասնակցությունը ածխածնի, ազոտի, ծծմբի շրջանառության գործընթացներում: Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաներ։ Մանրէների դերը գյուղատնտեսության, արդյունաբերության և բժշկության մեջ:
5-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս.- 1,33 ժամ, լաբ.- 0,67 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ36
1. Դասընթացի նպատակ
Ներկայացնել և բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի, կենսաբանական թաղանթների բազմազանության, բջջաթաղանթի կառուցվածքի և հատկությունների հիմնարար սկզբունքները, իոնների և քիմիական միացությունների՝ թաղանթով տեղափոխման մեխանիզմները, կենսաբանական համակարգերում էներգիայի ձևափոխությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի հիմնական հասկացությունները,
·ներկայացնել կենսաբանական թաղանթների մոլեկուլային կառուցվածքը, իոնային անցքուղիների մոլեկուլային կառուցվածքը և գործողության մեխանիզմները,
·բացատրել կենսաբանական թաղանթներով իոնների և քիմիական միացությունների տեղափոխության գործընթացը,
·ներկայացնել էներգիայի ձևափոխության սկզբունքները կենսաբանական թաղանթներում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·վերլուծել կենսաբանական թաղանթների ուսումնասիրման ժամանակակից մեթոդները,
·գնահատել կենսաբանական թաղանթներով ակտիվ և պասիվ տեղափոխության մեխանիղմները,
·իրականացնել դասավանդվող թեմաներին առնչվող լաբորատոր փորձարկումներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
· վերլուծել մասնագիտական նոր գաղափարներ և գործնականում կիրառել դրանք:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ներկայացնել և բացատրել թաղանթների կենսաքիմիայի, կենսաբանական թաղանթների բազմազանության, բջջաթաղանթի կառուցվածքի և հատկությունների հիմնարար սկզբունքները, իոնների և քիմիական միացությունների՝ թաղանթով տեղափոխման մեխանիզմները, կենսաբանական համակարգերում էներգիայի ձևափոխությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, խնդիրների լուծում, հարցեր և պատասխաններ, զրույց)
·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում)
·Անհատական խորհրդատվություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 10 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը 0.5 է։
·2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 10 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, յուրաքանչյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0.5 է։
·Առանց եզրափակիչ գնահատման:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա: Երևան, ԵՊՀ հրատ. 2019, 292 էջ:
  • Թռչունյան Ա. Կենսաբանական թաղանթներ։ Երևան, Զաիգակ, 2001, 175 էջ։
  • Болдырев А.А., Кяйвяряйнен Е.И., Илюха В.А. Биомембранология: Учебное пособие. Петрозаводск: Изд-во Кар НЦ РАН, 2006, 226 с.
  • Lehninger Principles of Biochemistry. 2021, 8th edition, David L. Nelson, Michael M. Cox (ed.), Macmillan Learning, 4893 p. ISBN: 9781319381493.
  • Biochemistry of Lipids, Lipoproteins and Membranes. Ridgway ND. and McLeod RS. (Eds.), Elsevier, 2016, 600 p. ISBN: 978-0-444-63438-2.
  • Borrell JH, Domènech Ò, Keough KMW. Membrane Protein-Lipid Interactions: Physics and Chemistry in the Bilayer. Springer, Switzerland, 2016, 126 p., ISBN 978-3-319-30275-1.
  • Membrane Hydration: The Role of Water in the Structure and Function of Biological Membranes. Disalvo EA. (Ed.), Springer, Switzerland, 2015, 284 p, ISBN 978-3-319-19059-4.
  • Membrane Transport Mechanism: 3D Structure and Beyond. Krämer R. and Ziegler C. (Eds.), Springer-Verlag Berlin Heidelberg, 2014, 282 p., ISBN 978-3-642-53838-4.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաբանական թաղանթները որպես կենդանի համակարգերի ունիվերսալ կառուցվածքագործառական կազմավորումներ: Կենսաթաղանթների դասակարգումը և բազմազանությունը: Թաղանթների հեղուկախճանկարային մոդելը: Կենսաթաղանթների կազմը, ջուրը որպես թաղանթների բաղադրամաս: Թաղանթային լիպիդների և սպիտակուցների ընդհանուր բնութագիրը: Լիպիդների ու սպիտակուցների շարժունակությունը թաղանթային կառույցներում: Արհեստական լիպիդային կառույցներ. միաշերտեր, երկշերտեր: Լիպոսոմներ, պրոտեոլիպոսոմներ: Փուլային անցումները լիպիդային կառույցներում: Կենսաթաղանթների կազմավորումը: Տեղափոխման գործընթացների նշանակությունը բջջի կենսագործունեության համար, նրանց դասակարգումը: Կենսաթաղանթներով նյութերի պասիվ տեղափոխության չափանիշները և տեսակները: Պարզ ու միջնորդված դիֆուզիա, օսմոս: Կենսաթաղանթներով նյութերի ակտիվ տեղափոխություն. Թաղանթներով նյութերի ակտիվ տեղափոխություն: Ակտիվ տեղափոխության չափանիշները և տեսակները: Առաջնային տեղափոխիչների տեսակները և ընդհանուր բնութագիրը: Նութերի երկրորդային ակտիվ և ուղղորդված տեղափոխություն. Երկրորդային ակտիվ տեղափոխություն: Ուղղորդված տեղափոխիչներ: Էներգիայի ձևափոխության առանձնահատկությունները կենսաթաղանթներում: Միտոքոնդրիումներում էլեկտրոնների տեղափոխությունը ու էներգիայի ձևափոխումը: Էլեկտրոնների տեղափոխման և էներգիայի ձևափոխման առանձնահատկությունները ֆոտոսինթեզի ընթացքում:
5-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ./շաբ., լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ35
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսանողների մոտ ձևավորել հստակ պատկերացում ռադիացիոն կենսաքիմիայի առարկայի և խնդիրների մասին, ծանոթացնել ռադիոկենսաբանության զարգացման հիմնական ուղղությունների շարքում ռադիացիոն կենսաբանության տեղին և դերին,
· ուսանողներին ապահովել կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների մասին հիմնարար գիտելիքներով,
·նշել ճառագայթային վնասվածքների վերացման հնարավոր միջոցառումները և դրանց զարգացման ուղիներն ու կիրառման հնարավորությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·անվանել ճառագայթային վնասման կենսաքիմիական ցուցանիշները, ներկայացնելու նրանց նշանակությունը ճառագայթման ազդեցության տեսանելի կենսաբանական դրսևորումների զարգացման գործընթացում,
·թվարկել կենսաբանական կարևոր մոլեկուլների ճառագայթային վնասման տիպերը, կենաբանական օբյեկտների վրա ճառագայթման ուղղակի և անուղղակի ազդեցության մեխանիզմները,
·բացատրել ճառագայթահարված օրգանիզմի հյուսվածքներում և բջիջներում նյութափոխանակության փոփոխության մոլեկուլային մեխանիզմները, ձևակերպել օրգանիզմները ճառագայթային վնասվածներից պաշտպանելու կամ առաջացած վնասվածքների շտկմանն ուղղված միջոցառումները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ինքնուրույն հաշվարկել և մշակել օրգանիզմների վրա ճառագայթային ազդեցության հետազոտման նպատակները, քննարկելու օրգանիզմի վրա ճառագայթային գործոնի կենսաբանական ազդեցության ձևավորման մեխանիզմները՝ ստացած գիտելիքների հիման վրա
·կիրառել համապատասխան հետազոտական մեթոդներ` առաջադրված խնդիրների լուծման համար
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·ինքնուրույն ձևակերպել ֆերմենտների ակտիվության վրա իոնացնող ճառագայթների ազդեցության ուսումնասիրման խնդիրները և անհրաժեշտ սարքավորումների առկայության դեպքում գոործնականում իրականացնելու նման ուսումնասիրություններ,
·վերլուծել և քննարկել կենսահամակարգերում ազատ ռադիկալների վնասակար դերի և դրանց հետ ընթացող պրոցեսների կարգավորման միջոցների կարևորությունը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսանողների մոտ ձևավորել հստակ պատկերացում ռադիացիոն կենսաքիմիայի առարկայի և խնդիրների մասին, ծանոթացնել ռադիոկենսաբանության զարգացման հիմնական ուղղությունների շարքում ռադիացիոն կենսաբանության տեղին և դերին,
· ուսանողներին ապահովել կենսաբանական օբյեկտների վրա իոնացնող ճառագայթների ունեցած ազդեցության, ինչպես նաև այդ ազդեցության հետևանքով կենսաբանական մակրոմոլեկուլներում տեղի ունեցող ռադիացիոն-կենսաքիմիական փոփոխությունների մասին հիմնարար գիտելիքներով,
·նշել ճառագայթային վնասվածքների վերացման հնարավոր միջոցառումները և դրանց զարգացման ուղիներն ու կիրառման հնարավորությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
·ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատների պատրաստում) գնահատում,
·լաբորատոր հետազոտությունների իրականացում՝ կենսաբանական համակարգերի վրա իոնացնող ճառագայթման վնասակար ազդեցության բացահայտման ուղղությամբ, ուսանողների մոտ ռադիացիոն-կենսաքիմիական հետազոտությունների իրականացման հմտությունների մշակում,
·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Բանավոր քննություն 9 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Քննական տոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
·Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի կողմից պատրաստվածությունը սեմինար պարապմունքներին, հարցումներին, կոլոքվիումներին:
·Ինքնուրույն աշխատանք - 2 միավոր, գնահատվելու է ուսանողի կողմից ինքնուրույն տեսական աշխատան քի կատարումը, զեկուցումով հանդես գալը
·Մասնակցություն՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Василенко И. Я., Василенко О. И. Биологическое действие продуктов ядерного деления, М., Бином, 2011, 384 с.
  • Г. В. Верещако, А. М. Ходасовская Радиобиология: термины и понятия. Энциклопедический справочник, электронная книга, 2016г., 342 стр.
  • Кудряшов Ю.Б. , Перов Ю.Ф. , Рубин А.Б. Радиационная биофизика: радиочастотные и микроволновые электромагнитные излучения 2008.
  • Belloni J., Douki T., Mostafavi M., Spotheim-Maurizot M. Radiation Chemistry. From Basics to Applications in Material and Life Sciences, 2008.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ռադիացիոն կենսաքիմիայի հիմնական հասկացությունների ներածություն, իոնացնող ճառագայթների տեսակները, ճառագայթման և նյութի փոխազդեցության մեխանիզմները, տարբեր ճառագայթումների հարաբերական կենսաբանական արդյունավետությունը: Դոզա-կենսաբանական էֆեկտ օրինաչափությունը: Կենսամոլեկուլների ինակտիվացումը իոնացնող ճառագայթների ուղղակի ազդեցությամբ: Ճառագայթման անուղղակի ազդեցությունը կենսաբանական համակարգերի վրա:
4-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբ
դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 0.67 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ29
1. Դասընթացի նպատակ
Ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել օրգանիզմների բնական ռեզիստենտության և ձեռք բերովի իմունիտետի նշանակությունը, որպես տեսակի առանձնյակների գենետիկական ամբողջականությունն ապահովող անհրաժեշտ գործոնի,
·սահմանել իմունիտետի համակարգի օրգանային, բջջային և մոլեկուլային կազմավորվածության առանձնահատկությունները, բջջային և հումորալ իմունային ռեակցիաների օրինաչափություններ,
·բացատրել ձեռք բերովի իմունիտետի ձևավորման բոլոր հիմնական մեխանիզմները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառել իմունահիտոքիմիական մեթոդները կլինիկական հետազոտություններում,
·բացատրել բազմաբջիջ օրգանիզմների հոմեոստազի պահպանման մեջ իմունիտետի համակարգի դերը և հիմնավորել նրա նշանակությունը կենդանիների առաջընթաց էվոլյուցիայի համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·կիրառել ընդհանուր և մասնավոր իմունաբանության արդիական խնդիրների և մոտեցումների վերաբերյալ տեղեկատվության հավաքման և մշակման համակարգչային մեթոդները,
·օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
·իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ
·Լաբորատոր աշխատանքներ,
·Գործնական աշխատանքներ,
·Սեմինարներ,
·Իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
· Առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·ընթացիկ ստուգում․ 8 հարցում՝ յուրաքանչոյւրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 8 միավոր,
·դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր,
·եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջիվանյան Կ.Ա. Իմունաբանություն Երևան, 2015, 208 էջ
  • Галактионов В.Г. Иммунология. Изд-во МГУ. 2006.
  • Галактионов В.Г. Механизмы иммунитета в графической форме.Изд-во “Высшая школа”. Москва. 2000.
  • Хаитов Р.М., Игнатьева Г.И., Сидорович И.Г. Иммунология. Москва, Медицина, 2000.
  • Ярилин А.А. Иммунология. Изд-во Высшая школа. Москва. 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Իմունիտետի բնորոշումը, իմունոլոգիայի առարկան, ընդհանուր և մասնավոր հիմնախնդիրները: Կլոնային- սելեկցիոն տեսությունը: Բնական իմունիտետի ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական, բջջային գործոնները; Բորբոքում: Իմունիտետի համակարգի կենտրոնական և ծայրամասային օրգանները և բջիջները: Հակածիններ: Իմունոգենությունը պայմանավորող գործոնները: Հապտեններ: Իմունոգլոբուլիններ, դրանց հետերոգենությունը; Իմունոգլոբուլինների իզոտիպերը, դրանց մոլեկուլային կառուցվածքի և գործառույթների առանձնահատկություները: Իմունոգլոբուլիների գեների սոմատիկ վերահամակցումը: Լիմֆոցիտների հակածին զանազանող ռեցեպտորները, դրանց բազմազանության ստեղծման մեխանիզմները: Հյուսվածքային համատեղելիության գլխավոր համալիրը: Լիմֆոցիտների զարգացումը, դրանց դրական և բացասական սելեկցիան: Բջջային իմունիտետի ռեակցիաները: լիմֆոցիտների ակտիվացման մոլեկուլային մեխանիզմները: Հակածին ներկայացնող տարբեր բջիջների դերը: Տրանսպլանտացիոն իմունիտետ: Իմունիտետը ուռուցքների դեմ: Հումորալ իմունային պատասխան: լիմֆոցիտների ակտիվացումը, իմունոգլոբուլինների գործառույթները: Իմունային հիշողություն, իմունոլոգիական տոլերանտություն: Իմունիտետի անցանկալի հետևանքները: Գերզգայնության ռեակցիաներ, աուտոիմունիտետ:
5-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 1.33 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.67 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ34
1. Դասընթացի նպատակ
·հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, բջիջների էներգետիկ փոխանակության գործընթացում օքսիդային ֆոսֆորիլացման առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
·փոխանցել տեսական գիտելիքներ ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների և նրանց փոխանակության հիմնական ուղիների մասին,
·փոխանցել ազոտ պարունակող միացությունների (սպիտակուցների, առանձին ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների) փոխանակության ասպարեզում ինքնուրույն հետազոտություններ կատարելու գործնական ունակություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել բջիջներում ածխաջրերի էներգիական դերը, քննարկելու ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության հիմնական սկզբունքները, մատնանշելու նրանց փոխանակության հիմնական ուղիները,
·վերարտադրել ամինաթթուների և այլ ազոտ պարունակող միացությունների նյութափոխանակության հիմնական մեխանիզմները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ընտրել և գործածել սպիտակուցների, ամինաթթուների, ֆերմենտների և նուկլեինաթթուների փոխանակության ուսումնասիրման համապատասխան մեթոդները, գործնականում կիրառելու սպիտակուցների և ամինաթթուների փոխանակության ուսումնասիրության մեթոդները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·տարանջատել նյութափոխանակության ասպարեզում կենսաքիմիայի խնդիրները,
·նախագծել ինքնուրույն գիտական հետազոտություններ ածխաջրերի, Ճարպերի, լիպիդների և ազոտ պարունակող միացությունների փոխանակության ասպարեզում,
· կարգավորել գրականության տվյալները, ամփոփել և եզրահանգել, մասնավորապես՝ որոշակի կապեր հաստատել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ կենսաբանական օքսիդացման գործընթացի մոլեկուլային հիմքերի, բջիջների էներգետիկ փոխանակության գործընթացում օքսիդային ֆոսֆորիլացման առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
·փոխանցել տեսական գիտելիքներ ածխաջրերի և լիպիդների փոխանակության առանձնահատկությունների և նրանց փոխանակության հիմնական ուղիների մասին,
·փոխանցել ազոտ պարունակող միացությունների (սպիտակուցների, առանձին ամինաթթուների, նուկլեինաթթուների) փոխանակության ասպարեզում ինքնուրույն հետազոտություններ կատարելու գործնական ունակություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում նախորդ և տվյալ դասախոսությունների վերաբերյալ,
·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում,
·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է գրավոր, առավելագույնը՝ 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
·2-րդ ընթացիկ քննություն կազմակերպվում է բանավոր, առավելագույնը՝ 4 միավոր, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
·Ինքնուրույն աշխատանք - 5 միավոր:
·Ընթացիկ ստուգումներ - առավելագույնը՝ 4 միավոր: Գնահատվում է ուսանողի մասնակցույունը սեմինարներին, ընթացիկ հարցումներին:
· Մասնակցություն - առավելագույնը 3 միավոր: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр.
  • Нельсон Д. Кокс М. Основы биохимии Ленинджера, 2020г.
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2021, Freeman and Comp., 1198p
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ածխաջրերի մարսողությունը: Գլիկոգենի կենսասինթեզը և կատաբոլիզմը: Գլիկոլիզ: Գլիկոնեոգենեզ: Լիմոնաթթվային (Կրեբսի) ցիկլ: Պենտոզային ցիկլ: Ճարպերի և լիպիդների մարսողությունը: Արյան լիպոպրոտեինները: Ճարպերի և լիպիդների սինթեզն ու կատաբոլիզմը, ճարպաթթուների β-օքսիդացում, ճարպաթթուների կենսասինթեզ: Կետոնային մարմինների սինթեզը և փոխանակությունը: Ածխաջրերի և լիպիդների նյութափոխանակության կարգավորումը և խանգարումները:Սպիտակուցների մարսողությունը: Պարզ սպիտակուցների փոխանակությունը: Ամինաթթուների փոխանակության հիմնական ուղիները՝ դեզամինացումը, տրանսամինացումը, դեկարբօքսիլացումը: Առանձին ամինաթթուների փոխանակությունը: Բարդ սպիտակուցների փոխանակությունը: Ամոնիակի առաջացման և չեզոքացման ուղիները, օրնիթինային ցիկլ: Նյութափոխանակության կարգավորումը և խանգարումները:
5-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբ
դաս. 1.5 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.5 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ33
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել մասնագիտական պատկերացում կենսաֆիզիկական քիմիայի որպես կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքների մասին,
·ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների վրա ֆիզիկական գործոնների ազդեցության մասին ժամանակակից հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հեռանկարները,
·ծանոթացնել կենդանի օրգանիզմների ուսումնասիրության կենսաֆիզիկական, այդ թվում՝ քանակական վերլուծական մեթոդների կիրառման հեռանկարներին,
·փոխանցել հմտություններ վերլուծելու փորձնական արդյունքները և պարզաբանելու կենսաբանական տարբեր գործընթացների մեխանիզմները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել կենսաֆիզիկայի և կենսաֆիզիկական քիմիայի ժամանակակից տեսական հիմնախնդիրները,
·վերարտադրել ընդհանուր կենսաֆիզիկական քիմիայի հիմնահարցերի լուծման տրամաբանությունը և իրականացման եղանակները,
·առաջադրել և կիրառել համապատասխան հետազոտական խնդիրներ և մեթոդներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·օգտագործել և գործնականում կիրառելու կենդանի օրգանիզմների ուսումնասիրության կենսաֆիզիկական, այդ թվում՝ քանակական վերլուծական մեթոդներ,
·գնահատել և վերլուծել առաջադրված խնդրի լուծման արդյունքում ստացված փորձնական արդյունքները,
·մեկնաբանել բնության մեջ կենսաբանական գործընթացները և պարզաբանելու դրանց մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·կիրառել կենսաֆիզիկական հետազոտությունների հիմնական մեթոդներին
·վերլուծել փորձնական արդյունքները և համակողմանի վերլուծությամբ ներկայացնել տեսական նյութը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել մասնագիտական պատկերացում կենսաֆիզիկական քիմիայի որպես կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքների մասին,
·ներկայացնել կենդանի օրգանիզմների վրա ֆիզիկական գործոնների ազդեցության մասին ժամանակակից հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հեռանկարները,
·ծանոթացնել կենդանի օրգանիզմների ուսումնասիրության կենսաֆիզիկական, այդ թվում՝ քանակական վերլուծական մեթոդների կիրառման հեռանկարներին,
·փոխանցել հմտություններ վերլուծելու փորձնական արդյունքները և պարզաբանելու կենսաբանական տարբեր գործընթացների մեխանիզմները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, խնդիրների լուծում, հարցեր և պատասխաններ, զրույց),
·Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում),
·Անհատական խորհրդատվություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ընթացիկ քննություն - 1-ին ընթացիկ քննություն- 4 միավոր, գրավոր, 2-րդ ընթացիկ քննություն - 5 միավոր, բանավոր:
·Մասնակցություն - 3 միավոր:
·Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Կենսաբանական թաղանթներ։ Երևան, Զանգակ, 2001, 175 էջ։
  • Кантор Ч., Шиммел Л. Биофизическая химия. В 3-х т. М. 1984.
  • Тиноко И., Зауэр К., Вэнг Дж., Паглиси Дж. Физическая химия. Принципы и применение в биологических науках. Москва, Техносфера, 2005, 744 с.
  • Владимиров Ю.А., Проскурнина Е.В. Лекции по медицинской биофизике, М.: Изд-во МГУ; ИКЦ “Академкнига”, 2007, 432 с.
  • Рубин А.Б. Биофизика. В 3-х т. М., Изд-во Ин-т комл. иссл., 2013.
  • D. Klostermeyer, M.G. Rudolph. Biophysical Chemistry. CRC Press, 2017. 770 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաֆիզիկական քիմիայի առարկան և կենդանի օրգանիզմների կենսագործունեության ֆիզիկաքիմիական հիմունքերը։ Համառոտ պատմությունը։ Կենսաբանական համակարգերում թերմոդինամիկայի օրենքների կիրառելիության առանձնահատկությունները: Մոլեկուլային կենսաֆիզիկայի հիմունքներ. սպիտակուցների ֆիզիկաքիմիան: Ֆոտոկենսաբանական գործընթացների կենսաֆիզիկա: Ֆոտոկենսաբանական գործընթացները կենսաբանական համակարգերում: Ֆոտոդրական և ֆոտոբացասական գործընթացներ: Լույսի կլանման գործընթացը և Բուգեր-Լամբերտ-Բերի օրենքը: Լյումինեսցենցիան կենսաբանական համակարգերում: Լյումինեսցենցիայի հիմնական օրենքները: Քեմիլյումինեսցենցիա և կենսալուսածորում:
4-րդ կիսամյակ
6 ժամ/շաբաթ
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 3 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1. 0706/Բ28
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել մարդու օրգանիզմի՝ նրա բջջային, հյուսվածքային, օրգանային և համակարգային աստիճանների ձևավորման օրինաչա­փությունների և կառուցվածքի մասին՝ ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից գիտելիքներ,
·փոխանցել ֆիզիոլոգիական գործառույթների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորալ կարգավորման մասին համապարփակ գիտելիք,
·ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները կենսաքիմիական գործընթացների ֆիզիոլոգիական մեխանիզմների վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·մեկնաբանել մարդու օրգանիզմի, նրա առանձին օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի առանձնահատկություն­ների և տեղադրության մասին տեղեկությունները՝ կապված նրանց գործառության և զարգացման հետ,
·պարզաբանել ֆիզիոլոգիայի արդի տեսական հիմ­նա­խնդիրները, արտաքին միջավայրին մարդու օրգանիզմի հարմարման մեխանիզմներր, մարդու կենսագործունեության համակարգային մեխանիզմները,
·քննարկել մարդու օրգանիզմի առանձին օրգան-համակարգերի ֆիզիոլոգիական գործառույթների կարգավորման մեխանիզմների և դրանց վրա դեղամիջոցների, կամ բնական այլ ազդեցության մասին նյութերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կատարել արյունաստեղծ, արյան և արյունամակարդման համակարգերի հետազոտություններ` այդ համակարգերում առկա ախտաբանական գործընթացները բացահայտելու նպատակով: քննարկել օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի կապը նրանց գործառույթի հետ,
·ուսումնասիրել տարբեր օրգան-համակարգերի կառուցվածքագործառական առանձնահատկությունները,
·վերլուծել ֆիզիոլոգիական համակարգերի կարգավորման նյարդա­հու­մորալ մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·կիրառել անատոմիական եզրույթները,
·օգտագործել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները մասնագիտական գործունեության մեջ,
·ստացած տեսական գիտելիքները գործածել գործնականում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել մարդու օրգանիզմի՝ նրա բջջային, հյուսվածքային, օրգանային և համակարգային աստիճանների ձևավորման օրինաչա­փությունների և կառուցվածքի մասին՝ ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից գիտելիքներ,
·փոխանցել ֆիզիոլոգիական գործառույթների, հոմեոստազի համակարգային մեխանիզմների և ֆունկցիաների նյարդահումորալ կարգավորման մասին համապարփակ գիտելիք,
·ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները կենսաքիմիական գործընթացների ֆիզիոլոգիական մեխանիզմների վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ներկայացումներ/պրեզենտացիաներ; դասախոսություններ, ցուցադրական տեսանյութեր,
·Լաբորատոր փորձեր,
·Սեմինարներ,
·Թեստերի և իրավիճակային խնդիրների լուծում,
·Աշխատանք ատլասների հետ,
·Ուսանողներին հանձնարարվող զեկուցումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - 3 միավոր՝կազմակերպվում է գրավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
·2-րդ ընթացիկ քննություն - 3 միավոր՝կազմակերպվում է գրավոր, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, որոնցից յուրաքանչյուրը գնահատվում է 1-ական միավոր: Գնահատման քայլը` 0.5միավոր:
·Եզրափակիչ քննություն - բանավոր քննություն, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր, 8միավոր առավելագույն արժեքով: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
·Կատարվելու են ինքնուրույն աշխատանքի ընթացիկ ստուգումներ ՝ արժեքը՝0-4 միավոր:
· Դասերին մասնակցությունը՝ 0-2 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ս.Մ. Մինասյան, Ծ.Ի. Ադամյան, Ն.Վ. Սարգսյան. Մարդու և կենդանիների ֆիզիոլոգիա
  • ԵՊՀ հրատ., 2007:
  • Савченков Ю. И. ,,Нормальная физиология человека'' Ростов н/Д 2007 г,
  • Покровский В.М. ,,Физиология человека” Москва. 2003г.
  • Сапин М.Р., Швецов Э.В. - Анатомия человека, Москва, ''Феникс'', 2008г.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մարդու անատոմիան և ֆիզիոլոգիան ՝ որպես գիտություններ, ուսումնասիրության մեթոդները և խնդիրները: Դրդվող հյուսվածքների ֆիզիոլոգիան: Հենաշարժական համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները: Սիրտ-անոթային համակարգի կազմաբանությունը և ֆիզիոլոգիան: Շնչառական համակարգի կառուցվածքը և գործառույթները: Նյարդաբանություն: Մարսողական համա­կարգի անատոմիան և ֆիզիոլոգիան: Նյութափոխանակություն: Միզասեռական համակարգի կազմաբանա-ֆիզիոլոգիական ասպեկտները: Զգայարանների անատոմիան և գործառույթները: Ներզատական գեղձեր:
4-րդ կիսամյակ
5 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2.47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0604/Բ27
1. Դասընթացի նպատակ
Ուսանողների մոտ ձևավորել ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումների, կենսաբանական համակարգերում յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների հետազոտման ֆիզիկական մեթոդների տեսական և փորձարարական տեխնիկայի վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնել քիմիական թերմոդինամիկայի հիմնական օրենքները, դրանցից բխող հետևությունները և կիրառման հնարավորությունները,
·նկարագրել ոչ էլեկտրոլիտների և էլեկտրոլիտների լուծույթների հատկությունները, էլեկտրաքիմիայի կիրառական ասպարեզները,
·մեկնաբանել քիմիական և կենսաքիմիական ռեակցիաների կինետիկայի և կատալիզի տեսական hիմունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառել քիմիական թերմոդինամիկայի և կինետիկայի հիմնադրույթները, դրանցից բխող հետևությունները և հնարավորությունները կենսաքիմիական ռեակցիաների մեխանիզմի պարզաբանման և դրա վրա ազդող գործոնների կարգավորման համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
.մշակել քիմիական ռեակցիայի արագության, կարգի, ակտիվացման էներգիայի, ինչպես նաև թերմոդինամիկական պարամետրերի (ներքին էներգիա, Գիբսի էներգիա) փորձնական տվյալները` ելնելով ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ուսանողների մոտ ձևավորել ֆիզիկական քիմիայի տեսական մոտեցումների, կենսաբանական համակարգերում յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների հետազոտման ֆիզիկական մեթոդների տեսական և փորձարարական տեխնիկայի վերաբերյալ պատշաճ մասնագիտական գիտելիքներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·Գործնական աշխատանքներ,
·Սեմինարներ, քննարկումներ,
·Լաբորատոր աշխատանքներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ գրավոր քննություն՝ առավելագույնը 4 միավոր: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
·2-րդ ընթացիկ գրավոր քննություն՝ առավելագույնը 4 միավոր: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
·Լաբորատոր աշխատանքների ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 1 միավոր:
·Եզրափակիչ բանավոր քննություն՝ առավելագույնը 9 միավոր։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 5 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
·Մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր 90% և ավելի մասնակցության դեպքում:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • R. Chang, Physical Chemistry for Chemical and Biological Sciences, 3rd ed., USA, University Science Books, 2000, 1018p.
  • K.J. Laidler, J.H. Meiser, B.C. Sanctuary, Physical Chemistry, New York: Houghtan Mifflin Company, 4th ed, 2003.
  • В.В. Еремин, С.И. Каргов и др., Задачи по физической химии, Учебное пособие, Москва: Экзамен, 2005, 320 с.
  • И. Пригожин, Д. Кандепуди, Современная термодинамика, Москва: Мир, 2002, 461 с.
  • Շ.Ա. Մարգարյան, Ա.Գ. Խաչատրյան, Փորձարարական ֆիզիկական քիմիա, ԵՊՀ հրատ, 2009, 188 էջ:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գազային հիմնական օրենքները: Իդեալական և գազ ռեալ գազեր, վիճակի հավասարումները: Քիմիական թերմոդինամիկայի հիմնական հասկացությունները: Թերմոդինամիկայի 1-ին, 2-րդ և 3-րդ օրենքները, նրանց կիրառումն ու հետևությունները: Գիբսի և Հելմհոլցի էներգիաները: Քիմիական պոտենցիալ: Ֆազային հավասարակշռություն, Կլաուզիուս-Կլապեյրոնի հավասարումը: Քիմիական հավասարակշռություն: Հավասարակշռության հաստատունի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Ֆազային դիագրամներ: Լուծույթներ. կոլիգատիվ հատկությունները: Օսմոտիկ ճնշում: Պարցիալ մոլային մեծություններ: Էլեկտրոլիտների լուծույթների հատկությունները: Էլեկտրահաղորդականություն: Էլեկտրաքիմիա: Գալվանական էլեմենտի թերմոդինամիկան, Ներստի հավասարումը: Մեմբրանային պոտենցիալ, ակտիվ տրանսպորտ: Քիմիական կինետիկայի հիմնադրույթները: Ռեակցիայի արագության չափման էքսպերիմենտալ մեթոդները: Պարզ ռեակցիաների կինետիկա: Ռեակցիայի կարգի և արագության հաստատունների որոշման մեթոդներ: Ակտիվացման էներգիա: Կատալիզ: Ֆերմենտատիվ ռեակցիաների կինետիկա: Միխայելիս-Մենտենի հավասարումը:
3-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 1.53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1.47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ24
1. Դասընթացի նպատակ
Ծանոթացնել ընդհանուր և մասնավոր հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրներին, ձևավորել պատկերացում մարդու և կաթնասունների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչա­փությունների և մեխա­նիզմների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· գիտակցել հյուսվածքի, որպես օրգանիզմի կազմավորվածության որոշակի մակարդակի և որպես ուրույն համակարգի տեղը և դերը,
· լուսաբանել օրգանային, հյուսվածքային և բջջային կառույցների միջև պատճառային և ենթակայական կապերի նշանակությունը,
· ներկայացնել հյուսվածքների բոլոր հիմնական տեսակների բջջային և միջբջջային կառուցվածքների ձևաբանական և կենսաքիմիական հիմնական առանձնահատկությունների և նրանց հետազոտման արդի մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· ճանաչել մանրադիտակի տակ հյուսվածքները և նրանց բաղադրիչ տարրերը,
· վերլուծել հյուսվածքներում առաջացած փոփոխությունների մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
· օգտագործել մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
· իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ծանոթացնել ընդհանուր և մասնավոր հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրներին, ձևավորել պատկերացում մարդու և կաթնասունների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչա­փությունների և մեխա­նիզմների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ,
· Լաբորատոր աշխատանքներ,
· Գործնական աշխատանքներ,
· Սեմինարներ,
· Իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
· Առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· ընթացիկ ստուգում․ 8 հարցում՝ յուրաքանչոյւրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 8 միավոր,
· դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր,
· ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր,
· եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջիվանյան Կ.Ա., Կարապետյան Ա.Ֆ. Հյուսվածաբանություն: Մաս առաջին: ԵՊՀ, 2012
  • Гистология. Под редакцией Ю.И.Афанасьева, Н.А.Юриной. Москва, Медицина, 2008.
  • Быков В.Л. Цитология и общая гистология. Санкт-Петербург, Сотис, 2004 .
  • Р.К.Данилов, А.А. Клишов, Т.Г. Боровая. Гистология. Санкт-Пе-тербург. ЭЛБИ-СПБ, 2004.
  • Э.Клатт Атлас патологии Роббинса и Котрана. Москва “Логосфера”, 2010, 531 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հյուսվածքների կառուցվածքա-գործառական տարրերը: Հյուսվածքների էվոլյուցիայի և հիստոգենեզի հիմնական ուղենիշները, հյուսվածքների բջջա-դիֆերոնային կազմավորվածությունը: Էպիթելային հյուսվածքներ. Բջիջների ձևաբանական առանձնահատկությունները, միացման ձևերը: Կենդանիների տարբեր խմբերի ծածկույթային էպիթելների բջջայիկազմը և գործառույթները: Գեղձայինէպիթել: Շարակցական հյուսվածքներ: Արյուն, ավիշ, արյունաստեղծում: Արյունաստեղծ հյուսվածքներ: Բուն շարակցական հյուսվածքների կազմավորվածությունը և գործառույթները: Կմախքային հյուսվածքներ: Մկանային հյուսվածքներ: Ողնաշարավորների միջաձիգ-զոլավոր մկանային հյուսվածքի կառուցվածքա-գործառական կազմավորվածությունը: Ողնաշարավորների - անողնաշարների հարթ մկանային հյուսվածքները: Նյարդային հյուսվածք: Նեյրոնները և նեյրոգլիան: Նյարթաթելեր, սինապսներ և նյարդայի ծայրապարատներ:
1-ին կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1ժամ/շաբաթ, լաբ. 1ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0707/Բ19
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորելու պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆունկցիաների մասին,
·ծանոթացնելու բջջի մոլեկուլային գործընթացներին,
·նկարագրելու բջիջների բաժանման, աճի, մասնագիտացման, ծերացման և փոխազդեցության մեխանիզմները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ներկայացնելու բջջի ֆիզիոլոգիայի հիմնահարցերը և ժամանակակից նվաճումները,
·ճանաչելու բջջի ուսումնասիրման հիմնական օբյեկտները և մեթոդները,
·բացատրելու բջջում կատարվող մոլեկուլային փոխակերպումները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·գործնականում իրականացնելու in vitro բջիջների կուլտիվացում,
·իրականացնելու տարբեր հետազոտություններ բջջային մոդելների վրա,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·իրականացնելու աշխատանքային նյութի հավաքումը և դրա առաջնային մշակումը,
·օգտագործելու ժամանակակից տեխնիկան և լաբորատոր սարքավորումները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորելու պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆունկցիաների մասին,
·ծանոթացնելու բջջի մոլեկուլային գործընթացներին,
·նկարագրելու բջիջների բաժանման, աճի, մասնագիտացման, ծերացման և փոխազդեցության մեխանիզմները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·լաբորատոր աշխատանքներ,
·աուդիո և տեսանյութերի ցուցադրումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· 1-ին ընթացիկ քննություն - բանավոր ՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով,
· 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով,
· Մասնակցություն՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Альбертс Б., Джонсон А. и др.- Молекулярная биология клетки в 3-х томах. Ижевск, 2013.
  • Джеральд М. Фаллер , Деннис Шилдс . Молекулярная биология клетки. Изд. БИНОМ, 2017.
  • Ченцов Ю.С. - Введение в клеточную биологию. 2004
  • Под ред. Уилсона К. и Уолкера Дж. Принципы и методы биохимии и молекулярной биологии. Глава 2. Методы культивирования клеток. Изд. БИНОМ, 2013.
  • Հովհաննիսյան Գ., Գևորգյան Ա. Մարդու մոլեկուլային բջջագենետիկա., ԵՊՀ-ի հրատարակչություն, Երևան, 2007.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բջջի կենսաբանության ուսումնասիրության օբյեկտները: Բջջային կուլտուրաները: Բջիջների աճեցման համար անհրաժեշտ սարքավորումներն ու սննդային միջավայրերը: Նորմալ և տրանսֆորմացված բջիջներ: Բջջի օրգանոիդների կառուցվածքը և գործառույթները: Միտոքոնդրիումներ, պլաստիդներ, ԷՊՑ, Գոլջիի համալիր, լիզոսոմներ և այլն: Օրգանոիդները և վեզիկուլյար փոխադրումը: Էնդոցիտոզ, էկզոցիտոզ, պինոցիտոզ և այլն: Բջջաթաղանթի մոլեկուլային կառուցվածքը և գործառական միավորները: Թաղանթների նշանակությունը բջջի գործունեության համար: Բջջակորիզ: Բջջի ժառանգական նյութ և դրա մոլեկուլային կառուցվածքը:
Նորմալ բջջային ցիկլ, MPF-կարգավորիչ: Հանգստացող և պրոլիֆերացվող բջիջների միջև եղած մետաբոլիկ և մորֆոլոգիական տարբերությունները: Բջիջների բաժանում, աճ, մասնագիտացում, ծերացում և փոխազդեցություն: Բջջի մահվան ձևերը: Ապոպտոզ, նեկրոզ:
3-րդ կիսամյակ
5 ժամ/շաբաթ
դաս. 3 ժամ/շաբաթ, լաբ. 2 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ23
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին, ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների և բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին,
·ծանոթացնել կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից մեթոդների կիրառմանը, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների վերամշակման, վնասազերծման կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել էկոլոգիայի` որպես գիտության ձևավորման պատմությանը, էկոլոգիայի հիմունքներին և առանձնահատկություններին,
·ներկայացնել էկոհամակարգի, կենսացենոզի և նոոսֆերայի մասին ուսմունքները,
·նկարագրել մարդկության կայուն զարգացման սկզբունքները, բնապահպանական ոլորտում կենսատեխնոլոգիայի մեթոդների կիրառման հեռանկարները, բնական և անթրոպոգեն էկոհամակարգերի զարգացման ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառել ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին, կենսաբազմազանության մասին, ագրոկենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցները,
·մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով կիրառել բնապահպանական և էկոլոգիական գիտելիքները հասարակության կայուն զարգացման տարբեր ծրագրերում,
·վերլուծություններ կատարել էկոլոգիական վիճակի մասին և անել համապատասխան եզրակացություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·վերլուծել փաստեր և կատարելու հետևություններ,
·կատարել տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, բնապահպանության, բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների, համաշխարհային և Հայաստանի բնապահպանական խնդիրների մասին, ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ բնություն-հասարակություն համակարգում էկոլոգիայի հիմնախնդիրների և բնության հետ հասարակության համահունչ զարգացման մասին,
·ծանոթացնել կենսառեսուրսների պահպանման և վերարտադրման ոլորտներում կենսատեխնոլոգիայի ժամանակակից մեթոդների կիրառմանը, կենցաղային և արդյունաբերական թափոնների վերամշակման, վնասազերծման կենսատեխնոլոգիական մեթոդներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·դասախոսություններ,
·լաբորատոր աշխատանքներ հողի, ջրի, սննդի քիմիական բաղադրության, քիմիական և ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման, էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ,
·քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
·խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն:
·Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
·1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5,
·2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5,
·Ինքնուրույն աշխատանք․ բանավոր ներկայացում, առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1,
· Եզրափակիչ քննություն. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 8, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 2 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հովհաննիսյան Ն., Մելիքյան Ա., Դանիելյան Ա. «Ագրոկենսաբազմազանություն», Երևան: «ԹԱՍԿ» ՍՊԸ, 2014, 136 էջ.
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Ժամհարյան Հ.Գ., Խոյեցյան Ա.Վ., Մովսեսյան Հ.Ս., Փիրումյան Գ.Պ., «Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ»: Ուսումնական ձեռնարկ, Զանգակ-97, Երևան, 2010, 224 Էջ:
  • Ռ.Հ. Եդոյան, Ժ.Հ Հովակիմյան, «Բնապահպանության դասավանդման մեթոդիկայի և լաբորատոր-գործնական պարապմունքների ձեռնարկ», Երևան, Իրավունք, 2010թ., 222 էջ:
  • Լ.Ս. Մելքումյան, Մ.Հ. Գալստյան, «Բնապահպանության հիմունքներ», Երևան, 2010թ., 311 էջ:
  • Трошкова, Е. К. Емельянова, Н. О. Карабинцева Экологическая биотехнология. Учебное пособие, Новосибирск, 2011г. -142с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն: Էկոլոգիայի համառոտ պատմությունը, կառուցվածքը, առարկան և օբյեկտը:
Օրգանիզմների գոյության միջավայրը և պայմաններին հարմարվելը: Կյանքի գոյատևման հիմնական միջավայրերը: Պոպուլյացիաների էկոլոգիա: Կենսացենոզներ: Էկոհամակարգեր: Նյութերի շրջանառությունը էկոհամակարգերում: էկոհամակարգերի ինքնազարգացումը: Կենսոլորտ: Մարդու փոխազդեցությունը բնության հետ: Մթնոլորտի պահպանությունը: Երկրի կլիմայի փոփոխության և անապատացման հիմնախնդիրները: Ջրային պաշարների պահպանությունը:
Հողային պաշարների պահպանությունը: Երկրի կենսաբանական բազմազանությունը: Կենսաբազմազանության պահպանությունը: Շրջակա միջավայրը և մարդու առողջությունը:
Կենսաբազմազանության նկարագրման, պահպահման և կայուն օգտագործման կենսատեխնոլոգիա:Կենցաղայաին և արդյունաբերական թափոնների վնասազերծման կենսատեխնոլոգիա: Կենսառեսուրսների վերարտադրման կենսատեխնոլոգիա:
2-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0703/Բ22
1. Դասընթացի նպատակ
·ներկայացնել բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիրը, ներքին և արտաքին կառուցվածքը, դասակարգումը,
·զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ բուսաբանության, բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ,
·ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում բարձրակարգ սպորավոր և սերմնավոր բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ, ինչպես նաև բուսական ռեսուրսների օգտագործման և պահպանման համար առաջարկվող գիտական եղանակների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·բացահայտելու բարձրակարգ բույսերի ձևաբանական, անատոմիական կազմավորման առանձնահատկությունները, դասակարգման ժամանակակից սկզբունքները,
·ներկայացնելու բուսաբանության, բուսական ռեսուրսների նշանակությունն ու դերը բնության մեջ և մարդու կյանքում,
·ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված բույսերի ընտանիքները և ցեղերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառելու բույսերի նույնականացման և դասակարգման ժամանակակից մեթոդները,
·մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտու­թյուն­ների արդյունքները,
·իրականացնելու բույսերի հավաքման, չորացման և պահպանման աշխատանքներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·համակարգելու բարձրակարգ բույսերի տվյալների էլեկտրոնային բազա,
·օգտագործելու ստացված գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ներկայացնել բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիրը, ներքին և արտաքին կառուցվածքը, դասակարգումը,
·զարգացնել մասնագիտական ճիշտ պատկերացումներ բուսաբանության, բարձրակարգ բույսերի կարգաբանության ժամանակակից խնդիրների վերաբերյալ,
·ձևավորել պատկերացումներ բնության մեջ և մարդու կյանքում բարձրակարգ սպորավոր և սերմնավոր բույսերի դերի և նշանակության վերաբերյալ, ինչպես նաև բուսական ռեսուրսների օգտագործման և պահպանման համար առաջարկվող գիտական եղանակների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ
·Լաբորատոր աշխատանքներ
·Բանավոր հարցումներ
·Դիդակտիկ նյութեր
·էլեկտրոնային որոշիչներ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն գրավոր թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
·2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր թեստային աշխատանք 5միավոր առավելագույն արժեքով:
·Ընթացիկ ստուգումներ, 8 միավոր առավելագույն արժեքով:
·Մասնակցություն 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավագյան Ք.Գ., Պողոսյան Ա.Վ., Նանագյուլյան Ս.Գ., Կարապետյան Ն.Հ. Բարձրակարգ բույսերի դասակարգումը (սպորավոր բույսեր և մերկասերմեր): - Եր.: ԵՊՀ -ի հրատ., 2009, 36 էջ:
  • Барабанов Е.И., Зайчикова С.Г. Ботаника. Учебник. М. «ГЕОТАР-Медиа», 2013, 519с.
  • Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.Н. Ботаника. Систематика высших, или наземных, растений. Учебник. М. «Академия», 2006, 464с.
  • Серебрякова Т.И., Воронин Н.С. и др. Ботаника с основами фитоценологии: анатомия и морфология растений. Учеб. для вузов. М. «Академкнига», 2006, 546с. 5. Флора Армении. Под редакцией Тахтаджяна А. Л. - тт. 1-11. - 1954-2011.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բարձրակարգ բույսերի ընդհանուր բնութագիր: Հասկացություն սպորավոր և սերմնավոր արքեգոնիալ և ծաղկավոր բույսերի մասին: Թելոմային տեսություն: Բուսական բջիջ և դրա առանձնահատկություններ: Բույսերի ներքին տարբերակման պատճառները: Հյուսվածքներ: Արմատի, տերևի, ցողունի մորֆոանատոմիական առանձնահատկություններն ու ձևափոխությունները: Բարձրակարգ բույսերի բազմացում: Բարձրակարգ բույսերի կարգաբանություն (արքեգոնիալ բույսերի բաժինները, կարևորագույն ներկայացուցիչները): Ծաղկավոր բույսեր: Ընդհանուր բնութագիր և դասակարգում: Կարևորագույն ընտանիքներ և հիմնական ներկայացուցիչներ: ՀՀ-ում տարածված ուտելի և դեղաբույսերի կենսաքիմիական առանձնահատկությունները:
2-րդ կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 1,53 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1,47 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704/Բ21
1. Դասընթացի նպատակ
·ծանոթացնել ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ, ինչպես նաև քորդավորների բոլոր դասերի գործնականնշանակությունը,
·պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ըմթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
·ծանոթացնել ողնաշարավորների հետազոտման ոչ միայն դասական այլ նաև ժամանակակից մեթոդների հետ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· Ներկայացնելու ողնաշարավոր կենդանիների անատոմաձևաբանական առանձնահատկությունները, կարգաբանաության հիմունքները,
·լուսաբանելու տարբեր դասերին պատկանող կենդանիների, կենսաբանության, էկոլոգիայի, նյութափոխանակության, բազմացման, վարքի առանձնահատկությունները՝ կախված զարգացման աստիճանից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ճանաչելու ողնաշարավոր կենդանիների դասերը ըստ կառուցվածքի, բնակատեղի բազմացման և զարգացման փուլերի
·վերլուծելու էվոլյուցին գործընթացները և մեխանիզմները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
· օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և փորձագիտական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ծանոթացնել ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ, ինչպես նաև քորդավորների բոլոր դասերի գործնականնշանակությունը,
·պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ըմթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
·ծանոթացնել ողնաշարավորների հետազոտման ոչ միայն դասական այլ նաև ժամանակակից մեթոդների հետ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·Լաբորատոր աշխատանքներ,
·Սեմինարներ,
·Իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
· Առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 5 հարցից բաղկացած հարցատոմս, յուրաքնաչյուրը 1 բալ, (քայլըէ 0,5) - 5 միավոր առավելագույն արժեքով,
·2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 4 հարցից բաղկացած հարցատոմս, յուրաքնաչյուրը 1 բալ, (քայլըէ 0,5) - 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
·Ընթացիկ ստուգումներ - կլինեն 4 ստուգումներ, յուրաքանչյուրը 2 բալ գնահատմամբ՝ ընդամենը 8 բալ
·Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013.
  • Наумов Н.К., Карташев Н- Зоология животных-1,2 том - 1979
  • Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с.
  • Блохин, Г.И. Зоокультура позвоночных: Учебное пособие. - М.: Изд-во РГАУ-МСХА, 2012. - 171 с.
  • Карташев, Н.Н. Практикум по зоологии позвоночных. 3-е издание / Н.Н. Карташев, В.Е. Соколов, И.А. Шилов. - М.: Аспект Пресс, 2004. - 383 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր (Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ(Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը: Ոսկրային ձկների ադապտացիաները: Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը: Պոչավոր երկկենցաղների ներքին կառուցվածքային առանձնահակությունները: Երկկենցաղների վարքը, ֆիզիոլոգիական առանաձնահատկությունները և նրանց նշանակությունն ու պահպանությունը: Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ: Սողունների դասի (Reptilia) բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Սողունների էվոլյուցիան: Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան: Թռչունների տնտեսական նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
1-ին կիսամյակ
3ժամ/շաբաթ
դաս. 2 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ /շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0703/Բ18
1. Դասընթացի նպատակ
·լուսաբանել ժամանակակից պատկերացումները օրգանական աշխարհի դասակարգման մասին, ձևավորել ուսանողների մոտ գիտելիքներ ջրիմուռների, սնկերի և քարաքոսերի կարգաբանության, տեսական և կիրառական խնդիրների մասին,
·ծանոթացնել ջրիմուռների, սնկանման օրգանիզմների, սնկերի բջջապատի և բջջաթաղանթի կառուցվածքային առանձնահատկությունների հետ,
·տալ ընդհանուր պատկերացումներ ուսումնասիրվող օրգանիզմների մետաբոլիզմի վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·ձևակերպելու ջրիմուռներին, սնկերին և քարաքոսերին բնորոշ առանձնահատկությունները,
·տարբերակելու ջրիմուռների, սնկերի բաժինները և դասերը,
·լուսաբանելու սնկերի և ջրիմուռների տարածումը, էկոլոգիան, կիրառական նշանակությունը բնության և մարդու գործունեության, մասնավորապես բժշկության մեջ,
·նկարագրելու սնկերի մորֆոգենեզը և աճման տիպերը, տարբերակելու ջրիմուռների նույնականացման սկզբունքները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·կիրառելու օրգանիզմների ժամանակակից որոշման մեթոդները,
·մշակելու և վերլուծելու դաշտային և փոր­ձարա­րական հետազոտու­թյուն­ների արդյունքները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·ստեղծելու սնկերի և ջրիմուռների տվյալների էլեկտրոնային բազաներ,
·օգտագործելու ստացած գիտելիքները հետագա գործունեության ընթացքում:
·ստեղծելու սնկերի և ջրիմուռների տվյալների էլեկտրոնային բազաներ,
օգտագործելու ստացած գիտելիքները հետագա գործունեության ընթացքում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·լուսաբանել ժամանակակից պատկերացումները օրգանական աշխարհի դասակարգման մասին, ձևավորել ուսանողների մոտ գիտելիքներ ջրիմուռների, սնկերի և քարաքոսերի կարգաբանության, տեսական և կիրառական խնդիրների մասին,
·ծանոթացնել ջրիմուռների, սնկանման օրգանիզմների, սնկերի բջջապատի և բջջաթաղանթի կառուցվածքային առանձնահատկությունների հետ,
·տալ ընդհանուր պատկերացումներ ուսումնասիրվող օրգանիզմների մետաբոլիզմի վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություններ,
·Լաբորատոր աշխատանքներ,
·Բանավոր հարցումներ,
·Դիդակտիկ նյութեր,
·էլեկտրոնային որոշիչներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
·2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ թեստային աշխատանք 5 միավոր առավելագույն արժեքով:
·Ընթացիկ ստուգումներ, 8 միավոր առավելագույն արժեքով:
·Մասնակցություն 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Համբարյան Լ.Ռ., Շահազիզյան Ի.Վ. Քաղցրահամ ջրերի ջրիմուռների ցեղերի համառոտ որոշիչ // Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ. -Երևան.- ԵՊՀ հրատարակչություն.- 2014.- 61 էջ:
  • Белякова Г.А., Дьяков Ю.Т., Тарасов К.Л. Водоросли и грибы: учебник для студ. высш. учеб. заведений / Ботаника: в 4 т. М. Издательский центр «Академия». 2006. Т. 1.- 320 с. Т. 2. -320 с.
  • Дьяков Ю.Т. Введение в альгологию и микологию. М. Изд-во МГУ. 2000. -190 c.
  • Камзолкина О.В. Дунаевский Я.Е. Биология грибной клетки. - Москва. - 2015. - 239 с.
  • Mueller G.M., Bills G.F., Foster M.S. Biodiversity of fungi. - London: Elsevier Academic press. - 2004. - 777 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ջրիմուռաբանության, սնկաբանության տեսակային բազմազանություն /կարգաբանություն/: Ուսումնասիրվող օրգանիզմների մորֆոլոգաանատոմիական կառուցվածք, ֆիզիոլոգակենսաքիմիական առանձնահատկություններ: Ջրիմուռների թալոմի կառուցվածքային տիպեր: Ջրիմուռների բջջի և բջջաթաղանթի քիմիական կառուցվածք և կարևորագույն ներկայացուցիչներ: Ջրիմուռների բազմացման տիպեր, ապրելակերպ և տարածվածություն: Սնկերի և սնկանման օրգանիզմների ընդհանուր բնութագիր, կառուցվածք, միցելիում և դրա ձևափոխություններ: Սնկերի բջջի և բջջաթաղանթի կառուցվածք ու քիմիզմ: Սնկերի էկոլոգիական խմբեր: Սնկերի բազմացում և տարածվածություն: Դեղասնկեր՝ միկրո- և մակրոմիցետներ: Սնկերի նշանակությունը, տեղը էկոհամակարգերում և մարդկային հասարակության գործունեության մեջ:
1-ին կիսամյակ
3 ժամ/շաբաթ
դաս. 2.4 ժամ/շաբաթ, ժամ, լաբ. 0.6 ժամ/շաբաթ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ17
1. Դասընթացի նպատակ
·ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան,
·բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներումջ և կիրառական բնագավառներում,
·գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·թվարկել կենդանի բջիջների կազմության մեջ մտնող հիմնական քիմիական բաղադրամասերը (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ, վիտամիններ, հորմոններ), ձևակերպել բջջում այդ միացությունների դերը և ֆունկցիաները,
·վերարտադրել կենսատեխնոլոգիա առարկայի խնդիրները, թվարկել դասական և ժամանակակից կենսատեխնոլոգիական ուղղությունները, նկարագրել օրգանիզմների ձևափոխության ժամանակակից մեթոդները, կենսատեխնոլոգիայի կիրառական ոլորտները, հիմնավորել ԳՁՕ կիրառման դրական և բացասական կողմերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·Համեմատել կենդանի օրգանիզմների բաղադրամասերը, վերլուծել նրանց դերը և ֆունկցիաները օրգանիզմի կյանքում, փաստարկել նյութափոխանակության տարբեր ուղիների փոխկապվածությունը,
·դասակարգել կենսատեխնոլոգիական օբյեկտներն ու գործընթացները, կառուցել կենսատեխնոլոգիական համակարգերի և մոդելների գծապատկերներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·աշխատել գրականության հետ, կատարել ընդհանրացումներ, քննարկել միացությունների քիմիական կառուցվածքի և նրանց կենսաբանական հատկությունների միջև եղած կապերը, բացատրել նյութափոխանակային հիվանդությունների ծագումը,
·տարբերակել կենսատեխնոլոգիական տերմինաբանությունը և հասկացությունները, մեկնաբանել կենսատեխնոլոգիական հիմնական ժամանակակից փորձարարական և տեսական հետազոտությունների մեթոդները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ծանոթացնել կենսաքիմիա և կենսատեխնոլոգիա մասնագիտությունների առանձնահատկություններին, նպաստել մասնագիտական հմտությունների զարգացմանը, որոնք թույլ կտան նրանց հետագայում իրականացնել մասնագիտական գործունեություն՝ ստացած գիտելիքներին համապատախան,
·բացատրել տարբեր կենսաբանական ակտիվ միացությունների դերն օրգանիզմում, նյութափոխանակային ուղիներումջ և կիրառական բնագավառներում,
·գիտելիքներ հաղորդել մարդու տնտեսական գործունեության մեջ հիմնարար գիտությունների նվաճումների օգտագործման վերաբերյալ, որոնք կնպաստեն կենսատեխնոլոգիական խնդիրների լուծմանը, ձևավորել հասկացություն և ողջամիտ մոտեցումներ սննդային արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, էկոլոգիայի և բժշկության բնագավառներում առաջացող բազմաթիվ սոցիալական և տնտեսական խնդիրների լուծման համար
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·դասական և ինտերակտիվ դասախոսություններ դասընթացի հիմնական տեսական դրույթների վերաբերյալ, քննարկումներ, բանավեճեր, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից,
·գործնական աշխատանք՝ ծանոթացում ամբիոնում առկա լաբորատորիաների և այնտեղ իրականացվող գիտահետազոտական աշխատանքների հիմնական ուղղությունների հետ, տեսաֆիլմերի դիտում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ընթացիկ ստուգում՝ 4 միավոր,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ 6 միավոր,
·մասնակցություն՝ 2 միավոր,
·եզրափակիչ քննություն-՝ 8 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северин Е.С., Биологическая химия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационное агентство, Москва, 709стр.
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362p.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում
  • http://cbio.ru/page/47/
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաքիմիայի առարկան, զարգացման պատմությունը, նրա տեղը և դերը բնագիտության համակարգում: Նյութերի փոխանակությունը, նյութի և էներգիայի շրջապտույտը կենդանի և անկենդան բնության միջև: Կենդանի օրգանիզմների քիմիական կազմը: Առաջնային կենսամոլեկուլներ (սպիտակուցներ, ածխաջրեր, ճարպեր, նուկլեինաթթուներ), նրանց ծագումը, մասնագիտացումը և տարբերակումը: Հասկացություն ֆերմենտների մասին: Ընդհանուր պատկերացում հորմոնների և հորմոնային կարգավորման մասին: Հորմոնների դերը կենդանի օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաների կարգավորման գործընթացում: Սթրես և ադապտացում:
Կենսատեխնոլոգիա առարկան, նպատակը, խնդիրները և հեռանկարները: Կենսատեխնոլո­գիական արտադրության տեխնոլոգիական հիմքերը: Ֆերմենտային փոխակերպումների տեխնոլոգիաներ: Արդյունաբերական մանրէաբանության հիմքերը: Գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի մեթոդները: Կենսատեխնոլոգիական նորագույն մեթոդներ, դրանց կիրառության հնարավորությունները բժշկության և դեղագործության մեջ:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
6-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ49
1. Դասընթացի նպատակ
·ձևավորել ախտածին մանրէներով հարուցվող վարակային գործընթացների փուլերի, տարատեսակների վերաբերյալ գիտելիքներ,
·ներկայացնել ախտածին մանրէների ձևաբանության, ֆիզիոլոգիայի և էկոլոգիայի, ինչպես նաև կլինիկական մանրէաբա­նության հիմնահարցերը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնել վարակային գործընթացները,
· վերարտադրել ախտածին մանրէների թունաբանության հիմունքները,
· նկարագրել հիվանդությունների հարուցիչների ազդման գործոնները, մեխանիզմները և փոխանցման ուղիները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· կիրառել հիվանդության զարգացումը կանխարգելելու միջոցներ
· լուսաբանել և իրարից տարանջատել համաճարակային, յուրահատուկ էնդեմիկ, կոնվենցիոն սուր վարակիչ, ռեգիոնար և համաշխարհային հիվանդությունները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· կիրառել ստացված գիտելիքները կարողանալ աշխատել ինչպես ախտորոշիչ մանրէա­բանական, այդպես էլ կենսաքիմիական լաբորատորիաներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·ձևավորել ախտածին մանրէներով հարուցվող վարակային գործընթացների փուլերի, տարատեսակների վերաբերյալ գիտելիքներ,
·ներկայացնել ախտածին մանրէների ձևաբանության, ֆիզիոլոգիայի և էկոլոգիայի, ինչպես նաև կլինիկական մանրէաբա­նության հիմնահարցերը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ինտերակտիվ և դասական ոճի դասախոսություններ՝ հարց պատասխան մեթոդի կիրառմամբ:
·Տեսաֆիլմերի դիտում:
·Ինքնուրույն, զույգերով և խմբակային հանձնարարականների կատարում լաբորատոր պարապմունքների ընթացքում:
·Ինքնուրույն աշխատանքի հիման վրա պատրաստված ռեֆերատների զեկուցում:
·Սեմինարների ընթացքում անհասկանալի և բարդ հիմնահարցերի քննարկում:
· Հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն: ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները․ 2 միջանկյալ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն։
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույնմիավորներն են․
·Ընթացիկ ստուգում՝6 միավոր առավելագույն արժեքով։
·Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով։
·Եզրափակիչ քննություն - բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը 3 միավոր։ Միավորների քայլը 0.5 է։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Поздеев О.К. “Медицинская микробиология”, Москва, ГЕОТАР-МЕД, 2001г., 765 с.
  • “Микробиология и иммунология”, под/ред Воробьева А.А., Москва, Медицина, 1999г., 464 с.
  • Geo. F. Brooks, Karen C. Carroll, Janet S. Butel, Stephen A. Morse, Timothy A. Mietzner “Jawetz, Melnick, & Adelberg’s “Medical Microbiology”” McGrawHill Medical, 26th Edition, 2013, 877 p.
  • Борисов Л.Б., Кузьмин-Соколов Б.Н., Фрейдлин И.С., Федеорва З.Ф.“Руководство к лабораторным занятиям по микробиологии”, под/ред Борисова Л.Б., II Издание, М., Медицина, 1984 г., 256 с.
  • “Атлас по медицинской микробиологии и вирусологии” под/ред А.А. Воробьева, А.С. Быкова, Москва, Медицинское Информационное Агенство, 2003 г., 236 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն. գիտության սահմանումը, կապը այլ գիտությունների հետ, ժամանակակից բաժինները: Հիվանդածին մանրէներ, դրանց դասակարգումը, նկարագրությունը՝ ձևաբանությունն ու ֆիզիոլոգիան: Մարդու նորմաֆլորա և դրա դերը մարդու առողջության գործում: Վարակի ախտածնության և վիրուլենտություն, պաթոգենության գործոնները: Վարակային գործընթաց, վարակային հիվանդությունների ձևերը և դասակարգումը: Ախտածին մանրէների ախտորոշման մեթոդներ՝ ախտորոշիչ լաբորատորիաների կառուցվածքը, ախտածին նյութի անջատումն ու ախտածին մանրէների ախտորոշման էքսպրես մեթոդները: Վիրուսների, սնկերի և ախտածին նախակենդանիների հայտնաբերման մեթոդներ: Ախտահարման յուրահատուկ դեպքերը և դրանց կլինիկան: Հակագոնիզմի հասկացությունը բնությունում։ Հայտնի հակաբիոտիկների ազդեցության մեխանիզմները, դասակարգումը։ Հակասնկային ակտիվությամբ օժտված միացությունների յուրահատկությունները։ Հիվանդությունների բուժման այլընտրանքային մեթոդներ։ Պրո- և պրեբիոտիկներ։
Գործնական դասերը նախատեսում են “Պրոմթեստ” ախտորոշիչ կենտրոնի այցելությունը: Լաբորատոր աշխատանքների ընթացքում, ուսանողները կատարելու են Enterobacteriaceae,Streptococcus, Staphylococcus, Enterococcus, Pseudomonas, Candida, Bacillus ցեղերի ներկայացուցիչների աճը ախտորոշիչ սննդամիջավայրերի վրա, ուսումնասիրելու են սինթեզված նյութերի հակաբակտերիական ակտիվությունը, դիտելու են հայտնի Հեքսիլոկ և Նիստատին հակասնկային պատրաստուկների հակասնկային ակտիվությունը, իրականացնելու են բրուցելյոզի սերոլոգիական էքսպրես թեստավորում: Սեմինարների ընթացքում քննարկվելու են բոլոր հայտնի ախտածին մանրէների խմբերը:
6 –րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ49
1. Դասընթացի նպատակ
Ներկայացնել նուկլեինաթթուների կառուցվածքը, դրանց կառուցվածքային միավորները, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդները (ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդներ) ԴՆԹ-ի կենսասինթեզը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·վերարտադրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կենսասինթեզի ուղիները, դրանց կարգավորման մեխանիզմները, ռիբոնուկլեոտիդներից դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդների սինթեզի մեխանիզմը,
·բացատրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմի մեխանիզմները, թվարկել և բնութագրել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմը կարգավորող ֆերմենտները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·ինքնուրույն ձևակերպել և իրականացնել պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների սինթեզի ուսումնասիրման խնդիրներ և գտնելու այդ խնդիրների լուծման հնարավոր ուղիներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
քննարկելու և վերլուծելու լաբորատոր հետազոտության արդյունքները, ստացված արդյունքները համադրեոլու գրականության տվյալնեերի հետ, կատարելու եզրահանգումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ներկայացնել նուկլեինաթթուների կառուցվածքը, դրանց կառուցվածքային միավորները, պիրիմիդինային և պուրինային նուկլեոտիդները (ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեոտիդներ) ԴՆԹ-ի կենսասինթեզը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
·լաբորատոր աշխատանքներ՝ ստացած գիտելիքների ամրապնդման և գործնականում դրանք կիրառելու նպատակով,
·աջակցվող ինքնուրույն ուսուցում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում
անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Բանավոր քննություն 9 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Քննական տոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Գնահատման քայլը՝ 0.5 միավոր:
·Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի կողմից պատրաստվածությունը սեմինար պարապմունքներին, հարցումներին, կոլոքվիումներին:
·Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ինքնուրույն կատարած տեսական աշխատանքը, ներկայացրած զեկուցումը, հարցերին պատասխանները, մասնակցությունը այլ ուսանողների զեկուցումների քննարկմանը:
Մասնակցություն՝ 3 միավոր ընդհանուր գնահատականով: Գնահատվելու է ուսանողի ներկայությունը դասախոսություններին, քննարկումներին, լաբորատոր դասերին (մինչև 60% ներկայությունը՝ 0 միավոր, 60-75% - 1 միավոր, 75-90% - 2 միավոր, 90-100% - 3 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Abramowa Z.I. Investigation of proteins and nucleic acids, Kazan 2006, 127p. (Russ.)
  • Severin E.S. Biological Chemistry, 5th edition, 2014, Moscow, 709p. (Russ.)
  • Spirin А.S. Molecular biology: the ribosomes and biosynthesis of protein, 2011, “Academia”, 496p. (Russ.)
  • Razin S.W., Bistritski A.A. Chromatin: the packed genome, Moscow, BINOM, 2015, 189p. (Russ.)
  • Karp G. Cell and Molecular Biology: Concepts and Experiments, 2013
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p
  • Review articles in recent years in journals “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” and ”Science”.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
ԴՆԹ-ի կառուցվածքը, նրա կառուցվածքային ձևերը: ԴՆԹ-ի երկշղթա կառուցվածքի հայտնաաբերումը: Պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կենսասինթեզը, կենսասինթեզի կարգավորումը: Ռիբո- և դեզօքսիռիբոնուկլեինաթթուների կենսասինթեզը, կենսասինթեզին մասնակցող ֆերմենտները: ԴՆԹ-ի ռեպլիկացիան, ի-ՌՆԹ-ի մասին կոնցեպցիան (Ժակոբ և Մոնո), նրա փորձարարական հաստատումը: ԴՆԹ-ի կառուցվածքային վնասվածքները, ռեպարացիայի ուղիները: Պոլինուկլեոտիդային շղթայի քայքայումը: Պուրինային և պիրիմիդինային նուկլեոտիդների կատաբոլիզմը, կատաբոլիզմն իրականացնող ֆերմենտները:
6-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ50
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մարդու առողջության պահպանմանն ուղղված միջոցառումների մասին ,
· ծանոթացնել տարբեր ավիտամինոզների, էնզիմոպաթիաների և ներզատական հիվանդությունների առաջացման կենսաքիմիական մեխազիմներին, ձևավորել այդ հիվանդությունների արդյունավետ բուժման մեթոդների իմացություն,
· տեղեկացնել հիվանդությունները կանխարգելող միջոցառումներին, օժտել տարբեր տարբեր հիվանդությունների դեպքում կենսաբանական նմուշների կենսաքիմիական և մանրէաբանական վերլուծություն կատարելու ունակությամբ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
.թվարկել բժշկագիտության զարգացման հիմնական փուլերը՝ քիմիական նյութերի բացահայտումը դեղորայք ստեղծելու նպատակով, մի շարք հիվանդությունների մանրէաբանական պատճառների բացահայտումը, հիգիենայի զարգացումը, մոլեկուլային և նանոբժշկության զարգացումը,
·բացատրել մարդու առողջության պահպանման հիմնական դրույթները, պարզաբանել կենսաքիմիական պրոցեսների կարգավորման խանգարումների սկզբունքային կողմերը, սահմանել միջգիտակարգային կապերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·գործնականում իրականացնել տարբեր կենսաբանական օբյեկտների կենսաբանական նյութի պատրաստուկների հետազոտություններ՝ օգտագործելով լաբորատոր սարքավորումներ,
·լուծել խնդիրներ բժշկական կենսաքիմիայի բնագավառում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·համակարգել և վերլուծել լաբորատոր հետազոտույունների տվյալները,
· համադրել գործնականում ստացված և գրականությունից հայտնի տվյալները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մարդու առողջության պահպանմանն ուղղված միջոցառումների մասին ,
· ծանոթացնել տարբեր ավիտամինոզների, էնզիմոպաթիաների և ներզատական հիվանդությունների առաջացման կենսաքիմիական մեխազիմներին, ձևավորել այդ հիվանդությունների արդյունավետ բուժման մեթոդների իմացություն,
· տեղեկացնել հիվանդությունները կանխարգելող միջոցառումներին, օժտել տարբեր տարբեր հիվանդությունների դեպքում կենսաբանական նմուշների կենսաքիմիական և մանրէաբանական վերլուծություն կատարելու ունակությամբ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, բաց հարցերով քննարկում,
· Ինտերակտիվ զրույց, հանձնարարված նյութի քննարկում տեղում,
· լաբորատոր աշխատանքների իրականացում արդի կենսաքիմիական մեթոդներով,
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Եզրափակիչ քննություն՝ 9 միավոր,
· ինքնուրույն աշխատանք՝ 8 միավոր,
· մասնակցություն՝ 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Т.Т.Березов., Б.Ф.Коровкин. Биологическая химия, Москва, “Мир”, 2013.
  • Карпищенко А.И. Медицинская лабораторная диагностика, программы и алгоритмы. // 2014.
  • Жак Уоллах. Лабораторная диагностика, 2013.
  • Ա.Թռչունյան. Կենսաէներգետիկա. Երևան, 2019.
  • Gerahard Maisenberg., William H Simmons. Medical biochemistry (fourth edition). // 2016
  • William J Marshall, Marta Lapsley, Ardrew P Day, Ruth M Ayling. Clinical biochemistry: metabolic and clinical aspects (3rd edition), 2014.
  • Murray R.K, Granner D.K, Mayes P.A, Rodwell V.W. Harper’s Biochemistry, 2018.
  • Lehninger, «Principles of Biochemistry”, 2017.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆերմենտների կիրառումը բժշկության մեջ: Բժշկական էնզիմոլոգիայի խնդիրները: Նյութափոխանակության կենսաբժշկական նշանակությունը: Ներզատիչ համակարգի բնութագիրը: Վիտամիններ և ավիտամինոզներ: β-լիպոպրոտեինների որոշումը արյան շիճուկում: Արյան կատալազի ակտիվության վորոշումը (Բախի մեթոդ): Կետոնային մարմինների որակական որոշում: Բիլիռուբինի որոշումը մեզում: Լեցիտինի հիդրոլիզը և հիդրոլիզի արգասիքների հայտնաբերումը:
6-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ50
1. Դասընթացի նպատակ
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ միկրոօրգանիզմների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, նրանց բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ,
· ներկայացնել միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջապտույտի մեջ, նկարագրել այն գործընթացները, որոնց հաշվին սինթեզվում են օգտակար նշանակություն ունեցող միացություններ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· նկարագրել միկրոօրգանզիմներում ընթացող խմորման գործընթացների ընդհանուր բնութագրերը,
· ներկայացնել քեմոօրգանոտրոֆ և քեմոլիտոավտոտրոֆ միկրոօրգանիզմների շնչառության առանձնահատկությունները,
· նկարագրել ֆոտոֆոսֆորիլացման հաշվին գոյատևող կյանքի ձևերը, բացատրելու նրանց կողմից իրականացվող ֆոտոֆիզիկական և ֆոտոքիմիական գործընթացներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· համեմատել էներգիայի առաջացման հնարավորությունները աերոբ և անաերոբ միկրոօրգանիզմներում,
· վերլուծել միկրոօրգանիզմների բջիջներում ընթացող տարբեր միացությունների կենսասինթեզի գործընթացները և դրանց կարգավորման հնարավորությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· գնահատել միկրոօրգանիզմների դերն ու նշանակությունը կենսածին տարրերի շրջապտույտի գործընթացներում,
· կիրառել ստացած գիտելիքները մասնագիտական տարբեր խնդիրներ լուծելու համար,
իրականացնել հետազոտություններ ակադեմիական, կլինիկական ոլորտներում, համատեղ վերլուծել տեսական նյութը ստացված արդյունքների հետ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ միկրոօրգանիզմների նյութափոխանակության առանձնահատկությունների, նրանց բջիջներում ընթացող անաբոլիզմի և կատաբոլիզմի հիմնական ուղիների վերաբերյալ,
· ներկայացնել միկրոօրգանիզմների դերը նյութերի շրջապտույտի մեջ, նկարագրել այն գործընթացները, որոնց հաշվին սինթեզվում են օգտակար նշանակություն ունեցող միացություններ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
·Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
· Հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·մասնակցություն՝ 2 միավոր,
·ինքնուրույն աշխատանք՝ 4 միավոր,
·ընթացիկ հարցում՝ 5 միավոր,
·եզրափակիչ քննություն՝ 9 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Կենսաէներգետիկա, 2019, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 292 էջ:
  • Brock Biology of Microorganisms. Madigan M.T., Martinko J.M., Dunlap P.V., Clark D.P., 13th ed., Pearson, 2012, 1152 p.
  • G.N. Cohen Microbial Biochemistry // 3rd ed. - Paris, Springer, 2014. - 618 p.
  • Гидранович В.И. Биохимия. Учебное пособие / В.И. Гидранович, А. В. Гидранович-Минск: ТетраСистемс, 2010 -528 с.
  • Нетрусов А.И., Микробиология /А. Нетрусов, И.Б. Котова М. Академия, 2009, 252 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Միկրոօրգանիզմների դասակարգումն ըստ ածխածնի և էներգիայի աղբյուրի: Էլեկտրոնների դոնորների բնույթը: Սուբստրատային ֆոսֆորիլացման հաշվին գոյատևող կյանքի ձևեր: Սպիրտային խմորում: Պաստյորի էֆֆեկտը: Հետերո և հոմոֆերմենտատային կաթնաթթվային խմորումներ: Խառը թթվային խմորումներ և դրանց հարուցիչները: Շնչառական շղթա և էներգիայի առաջացումը աէրոբ միկրոօրգանիզմներում: Միկրոօրգանիզմների կողմից օրգանական ելանյութերի ոչ լրիվ օքսիդացում: Քեմոօրգանոտրոֆ միկրոօրգանիզմների շնչառության առանձնահատկությունները: Քեմոլիտոավտոտրոֆների շնչառության առանձնահատկությունները: Միկրոօրգանիզմների ֆոտոսինթեզի ընդհանուր բնութագիրը: Էլեկտրոնային տրանսպորտի ուղիները՝ ցիկլիկ և ոչ ցիկլիկ ֆոտոսինթեզ: Եռկարբոնատային ցիկլի և գլիօքսալատային շունտի դերը կառուցողական նյութափոխանակության մեջ: Միկրոօրգանիզմների կողմից ածխաթթվի ասիմիլյացման ուղիները: Միաածխածնային միացությունների ասիմիլացման ուղիները: Ազոտի կապումն ազատ ապրող և սիմբիոտիկ միկրոօրգանիզմների կողմից: Միկրոօրգանիզմների բջիջներում ընթացող ամինաթթուների կենսասինթեզը, լիպիդների կենսասինթեզը, բջջապատի բաղադրամասերի կենսասինթեզը:
7-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ51
1. Դասընթացի նպատակ
·փոխանցել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի արդի հիմնախնդիրների, զարգացման ժամանակակից ուղղությունների, կիրառման հեռանկարների, գյուղատնտեսական արտադրանքների վերաբերյալ մասնագիտական պատկերացում,
· փոխանցել գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մանրէների կենսատեխնոլոգիայի, գենային ճարտարագիտության և մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ՝ միտված ·գյուղատնտեսական արդյունաբերության կայուն զարգացմանը, էկոլոգիապես մաքուր և որակյալ սննդամթերքի արտադրությանը, բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունների, սթրեսային պայմաններում բույսերի աճի ու զարգացման կայունության պահպանմանը:
· փոխանցել հմտություններ բուսական հորմոնների և բույսերի աճի բնական և արհեստական կարգավորիչների կիրառման, օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման, գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսապատրաստուկների ստացման վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·բացատրել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի տարբեր ճյուղերի ժամանակակից վիճակը,
·ներկայացնել գենային և բջջային ինժեներիայի հիմնական հասկացություններն ու մեթոդները և կենսաբանական նյութի հետ աշխատանքի կենսաանվտանգության հիմունքները,
·կիրառել մանրէաբանական արտադրություններում կիրառվող մանրէների վերբերյալ գիտելիքները, կենսատեխնոլոգիայի հիմնական սկզբունքները՝ լուծելու համար շրջակա միջավայրի խնդիրները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·վերլուծել գյուղատնտեսության, սննդի, վերամշակող և էկոլոգիական կենսատեխնոլոգիայի ոլորտի տնտեսական վիճակը, կենսատեխնոլոգիական արտադրության շուկայի առաջարկն ու պահանջարկը,
·կիրառել նորագույն սարքեր և սարքավորումներ՝ օգտագործելով տարաբնույթ մեթոդական մոտեցումներ՝ նպատակային արտադրանքի ստացման և պարենային անվտանգության խնդիրների լուծման համար:,
·զարգացնել բույսերի կայունությունը բարձրացնող մոդելներ առաջադրելու ունակություն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
·ձեռք բերված հմտությունները կիրառել նոր առաջարկների մշակման համար:
· օգտվել տեղեկատվական տարբեր հարթակներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·փոխանցել գյուղատնտեսական կենսատեխնոլոգիայի արդի հիմնախնդիրների, զարգացման ժամանակակից ուղղությունների, կիրառման հեռանկարների, գյուղատնտեսական արտադրանքների վերաբերյալ մասնագիտական պատկերացում,
· փոխանցել գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մանրէների կենսատեխնոլոգիայի, գենային ճարտարագիտության և մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ՝ միտված ·գյուղատնտեսական արդյունաբերության կայուն զարգացմանը, էկոլոգիապես մաքուր և որակյալ սննդամթերքի արտադրությանը, բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունների, սթրեսային պայմաններում բույսերի աճի ու զարգացման կայունության պահպանմանը:
· փոխանցել հմտություններ բուսական հորմոնների և բույսերի աճի բնական և արհեստական կարգավորիչների կիրառման, օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման, գյուղատնտեսության մեջ կիրառվող կենսապատրաստուկների ստացման վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
·ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
·աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում,
·հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր:
·Ընթացիկ ստուգում՝ 4 միավոր:
·Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
·Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Нетрусов А.И. “Введение в биотехнологию” Академия, 2014, 288 с.
  • «Сельскохозяйственная биотехнология» Под редакцией В.С. Шевелухи, Москва, 1998, 416 с.Егорова Т.А., Клунова С.М., Живухина Е.А.. Основы биотехнологии. М. Academia, 2003, 208 с.
  • Physicochemical and Environmental Plant Physiology, 4th Edition, P. S. Nobel, 2009․350
  • Plants under stress - Biochemistry, Physiology and Ecology and their Application to Plant Improvement, H. G. Jones, T.J. Flowers, M.B. Jones, 2008, 257.
  • Physiology and Biotechnology Integration for Plant Breeding, H. T. Nguyen and A. Blum, 2004, 700.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բջջային և հյուսվածքային կենսատեխնոլոգիան բուսաբուծությունում։ Մոլեկուլային կենսաբանության և գենային ճարտարագիտության հիմունքները։ Կենսատեխնոլոգիան անասնաբուծությունում։ Գյուղատնտեսական կենդանիների համար կերային պատրաստուկների կենսատեխնոլոգիա։ Օրգանական թափոնների վերամշակման, հողի բերրիության վերականգնման կենսատեխնոլոգիա։ Բույսերի կայունության և պաշտպանական մեխանիզմները տարբեր սթրեսորների նկատմամբ։ Բույս-մանրէ փոխազդեցության առանձնահատկությունները։ Բույսերում ջրի անբավարարվածության և աղային սթրեսի դիմակայման մեխանիզմները: Ջրային անբավարարությամբ մակածված գեների կարգավորումը: Ջրային անբավարարվածության և աղի բարձր խտությունների նկատմամբ կայունության բջջային մեխանիզմի ինտեգրումը ամբողջական բույսի պաշտպանական համակարգում: Ջերմաստիճանի տատանումների նկատմամբ բույսերի հարմարվողականության ստրատեգիան: Բույսերի կայունությունը ցրտահարությունների նկատմամբ: Սպիտակուցների դերը ցրտահարությունների նկատմամբ հարմարվելուն: Ջերմակարգավորման մեխանիզմները: Ֆիտոհորմենները և բույսերի աճի և զարգացման սինթետիկ կարգավորիչները կենսատեխնոլոգիայում և բուսաբուծությունում։ Ժամանակակից կենսատեխնոլոգիայի նվաճումների կիրառումը ագրոարդյունաբերական արտադրությունում։
7-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ51
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել կենսաքիմիական գործընթացներին մասնակցող սպիտակուցային բնույթի կենսաբանական կատալիզատորների՝ ֆերմենտների նշանակության և կարևորության մասին, ինչպես նաև դիտարկել նրանց դերը կենդանի բջիջների նյութափոխանակության գործընթացում և թաղանթային փոխադրման մեջ,
· ներկայացնել հիմնական նյութափոխանակային ուղիներում ֆերմենտների ներգրավումը և ազդեցության մեխանիզմները, ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմունքները, նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման սկզբունքները,
· պարզաբանել ֆերմենտների կիրառական նշանակությունը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում, դրանց կիրառումը որպես դեղամիջոցներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնել ֆերմենտների դասակարգումը, կառուցվածքը և ազդեցության մեխանիզմների ընդհանուր սկզբունքները,
· բացատրել ֆերմենտների դերը տարբեր նյութափոխանակային գործընթացներում և ֆերմենտների կատալիտիկ ակտիվության կարգավորման հիմնական ուղիները,
· նկարագրել և հիմնավորել ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմնական օրենքները,
· ներկայացնել ֆերմենտային ակտիվության խթանման և արգելակման գործընթացները, ֆերմենտների արգելակիչները որպես դեղորայքային պրեպարատներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· իրականացնել ֆերմենտների ֆիզիկաքիմիական, կինետիկական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների ուսումնասիրություն,
· գործնականում կիրառել ժամանակակից սարքավորումներ: Վերլուծել ստացված արդյունքները: Գիտելիքները կիրառել գիտահետազոտական աշխատանքներ իրականացնելիս:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· գնահատել ֆերմենտների դերը և նշանակությաւնը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել կենսաքիմիական գործընթացներին մասնակցող սպիտակուցային բնույթի կենսաբանական կատալիզատորների՝ ֆերմենտների նշանակության և կարևորության մասին, ինչպես նաև դիտարկել նրանց դերը կենդանի բջիջների նյութափոխանակության գործընթացում և թաղանթային փոխադրման մեջ,
· ներկայացնել հիմնական նյութափոխանակային ուղիներում ֆերմենտների ներգրավումը և ազդեցության մեխանիզմները, ֆերմենտային ռեակցիաների կինետիկայի հիմունքները, նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման սկզբունքները,
· պարզաբանել ֆերմենտների կիրառական նշանակությունը կենսատեխնոլոգիայի և բժշկության ոլորտներում, դրանց կիրառումը որպես դեղամիջոցներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ ուղեկցվող նյութի ցուցադրմամբ (Power Point)
· ուսանողի հետ թեմային առնչվող հարցերի քննարկում (ուսանող- դասախոս, և հակառակը)` ուսուցման տարբեր գործիքների կիրառմամբ (Google search, Power Point և այլն)
· տեսական նյութի ամրապնդում գործնական եղանակով, խմբակային աշխատանք
· ուսանողի կողմից ուսուցողական նյութի կիրառման մեթոդի նախընտրություն (տեսանյութ, ձեռնարկ)
· հետազոտական աշխատանքի կատարման շրջանակում անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Եզրափակիչ քննություն - 9 միավոր,
· Ինքնուրույն աշխատանք - 8 միավոր,
· Մասնակցություն - 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Комов В.П., Шведова В.Н. Биохимия. 2004, 638 с.
  • David L. Nelson, Michael M. Cox. Lehninger Principles of Biochemistry, 7th EditionFreeman and Comp., 2017, 2656 p
  • Биссвангер Х. Х., Практическая энзимология. Перев. с англ. М. Бином. Лаборатория знаний, 2010, 328 с.
  • Կարապետյան Հ., Բարսեղյան Է. Էնզիմոլոգիայի ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, ԵՊՀ հրատ., 2016, 142 էջ:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆերմենտները և նյութափոխանակային գործընթացները: Ֆերմենտային կատալիզի սկզբունքները: Ֆերմենտների կառուցվածքը և դասակարգումը: Կոֆակտորներ և կոֆերմենտներ: Ֆերմենտների կատալիտիկ և սուբստրատային սպեցիֆիկությունը: Ֆերմենտային կինետիկայի հիմունքները: Օրգանոսպեցիֆիկ ֆերմենտներ: Ֆերմենտների ներբջջային տեղակայումը: Ալլոստերիկ ֆերմենտներ: Բազմաֆերմենտային համակարգեր: Ֆերմենտային կատալիզի փուլերը: Հետերոգեն կատալիզի հիմունքները: Ֆերմենտների ազդեցության մեխանիզմները: Իզոֆերմենտներ, հակաֆերմենտներ, ռիբոզիմներ, սինզիմներ, աբզիմներ: Ֆերմենտների ակտիվության խթանումը և արգելակումը: Դեղամիջոցները որպես մրցակցային արգելակիչներ: Կենսաքիմիական գործընթացների սպիտակուցային միջնորդների ակտիվության կարգավորման եղանակները: Բժշկական էնզիմոլոգիայի հիմնախնդիրները՝ ֆերմենտների կիրառությունը բժշկության ոլորտում:
7-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս.-1 ժամ/շաբաթ, լաբ.- 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ52
1. Դասընթացի նպատակ
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ,
·ստեղծել հիմնարար և համակարգված մասնագիտական պատկերացում օգտա­գործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների և դրանց կիրառման մասին,
·զարգացնել գիտական հետազոտություններ կատարելու և գիտական արդյունքները կիրառելու ունակություն:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
·նկարագրել նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների ժամանակակից մոտեցումները և տեսական հիմնահար­ցերը,
·բացատրել օգտա­գործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդները և դրանց կիրառումը բժշկության մեջ և կենսատեխնոլոգիայում,
·որոշել տարբեր գործոններից կախված նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական գործընթացները :
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
·գնահատել տարբեր նյութափոխանակային գործընթացների կարգավորման մեխանիզմները,
·վերլուծել նյութափոխանակության կարգավորման հիմնահարցերի լուծման տրամաբա­նությունը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
·իրականացնել փորձնական արդյունքների և տեսական նյութի համակողմանի վերլուծություն ,
·օգտագործել ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում տարբեր հարցեր լուծելու համար,
· իրականացնել հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական, կլինիկական արդյունաբերական և այլ ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·հաղորդել խորը և համակողմանի գիտելիքներ պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունների և հիմնախնդիրների վերաբերյալ,
·ստեղծել հիմնարար և համակարգված մասնագիտական պատկերացում օգտա­գործվող ժամանակակից հետազոտական մեթոդների և դրանց կիրառման մասին,
·զարգացնել գիտական հետազոտություններ կատարելու և գիտական արդյունքները կիրառելու ունակություն:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում. ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում,
·Ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց
·Անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում,
·Ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
·Լաբորատոր աշխատանքներում հմտությունների ուսուցանում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
·Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույնը միավոր 4., միավորների քայլը` 1
·Ինքնուրույն աշխատանք. առավելագույնը միավոր 5., միավորների քայլը` 1
·Մասնակցության առավելագույն միավոր 3. Միավորների քայլը` (91-100%)-3 միավոր,
(81-90%)-2 միավոր, (71-80%)-1 միավոր, 70 % 0-միավոր,
·Եզրափակիչ քննություն -բանավոր հարցում առավելագույն միավորը 8, միավորների քայլը` 1:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Cohen, Georges N. (2016) Microbial Biochemistry, Springer, ISBN 978-94-017-8908-0, pp 755.
  • Frayn K (2010) Metabolic Regulation: A Human Perspective, 3rd Edition; John Wiley & Sons ISBN: 978-1-405-18359-8, pp 384.
  • Бессолицына Е. А. (2016) Биохимия метаболизма. Учебное пособие - 9785448336638 стр. 310.
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Biomass and Bioenergy”, “Current Opinions”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական հասկացություները։ Պրոկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական մեխանիզմները։ Էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման հիմնական մեխանիզմները։ Էներգիայի ստացման եղանակները և դրանց կարգավորումը։ Պրոկարիոտ և էուկարիոտ օրգանիզմներում նյութափոխանակության կարգավորման համեմատական վերլուծություն։ Շնչառության և խմորման առանձնահատկությունները ու դրանց կարգավորման մեխանիզմները։ Պենտոզաֆոսֆատային ուղու կարգավորումը։ Արտաքին գործոնների ազդեցությունը նյութափոխանակության կարգավորման վրա։ Էուկարիոտներում տարբեր նյութերի փոխանակության կարգավորման առանձնահատկությունները։ Նյութափոխանակության կարգավորման սկզբունքների կիրառումն բժշկության մեջ։ Նյութափոխանակության կարգավորման սկզբունքների կիրառումն արտադրության մեջ։
7-րդ կիսամյակ
2 ժամ/շաբաթ
դաս. 1 ժամ/շաբաթ, լաբ. 1 ժամ/շաբաթ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0709/Բ52
1. Դասընթացի նպատակ
Ներկայացնել պրոկարիոտ օրգանիզմների կարգաբանության հիմնական սկզբունքները, դասակարգման համակարգերը (ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական), նույնականացման անվանակարգման սկզբունքները, և հիմնական կարգաբանական խմբերին առնչվող պատշաճ մասնագիտական պատկերացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
· ներկայացնել բակտերիաների և արքեաների դասակարգման, անվանակարգման և նույնականացման հիմնական սկզբունքները,
· ներկայացնել և տարբերակել բակտերիաների և արքեաների ֆիլոգենետիկական խմբերը՝ ըստ իրենց ֆենոտիպական առանձնահատկություններից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
· կիրառել ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական մոտեցումները իրականացնել պրոկարիոտների կարգաբանական տարբեր խմբերին պատկանող մանրէների նույնականացում
· ներկայացնել պրոկարիոտների նույնականացման համար կիրառվող որոշիչներից և GeneBank-ում առկա տվյալների բազայից օգտվելու տեխնիկային և ծրագրերին
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ (եթե այդպիսիք կան)
· կիրառել մանրէների դասակարգման և նույնականացման ամենատարածված մեթոդները,
· օգտագործել տարբեր ինտերնետային որոնման գիտական հարթակներ և արդյունքների մշակման (վիճակագրական) ծրագրեր:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
Ներկայացնել պրոկարիոտ օրգանիզմների կարգաբանության հիմնական սկզբունքները, դասակարգման համակարգերը (ֆենոտիպական և ֆիլոգենետիկական), նույնականացման անվանակարգման սկզբունքները, և հիմնական կարգաբանական խմբերին առնչվող պատշաճ մասնագիտական պատկերացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցանող (բաց հարցերով քննարկում.ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր և գրավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր),
· ինքնուրույն աշխատանքների և դրվագների ցուցադրմամբ զեկուցում-սեմինարների հանձնարարում,
· ներմուծական և ավանդական դասախոսություններ, քննարկումներ տեղում, ինտերակտիվ զրույց,
· աջակցվող ինքնուրույն ուսում, անհատական հետազոտության և զարգացման աջակցում,
· անհատական խորհրդատվություն, ինքնուրույն ուսման ավելի ընդլայնված, խոր վերլուծության և աջակցության հնարավորության տրամադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Բանավոր քննություն 20 միավոր ընդհանուր գնահատականով,
· 1-ին ընթացիկ քննություն - կազմակերպվում է բանավոր, հարցատոմսը պարունակում է 5 Դասընթացի գնահատման բաղադրիչներն են ինքնուրույն աշխատանքը, եզրափակիչ քննությունը և մասնակցություն,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ առավելագույնը 8 միավոր,
Եզրափակիչ քննություն՝ բանավոր, առավելագույնը՝ 9 միավոր,
· Մասնակցությունը՝ առավելագույնը 3 միավոր (91-100% ներկայությունը՝ 3 միավոր, 81-90% ներկայությունը՝ 2 միավոր, 71-80% ներկայությունը՝ 1 միավոր, 71%-ց պակաս ներկայությունը՝ 0 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Нетрусов А.И., Микробиология /А. Нетрусов, И.Б. Котова М. Академия, 2018, 252 с.
  • Madigan M.T. Martinko J.M., Stahl D.A., Clark D.P. (2021). Brock Biology of Microorganisms. 16th ed. San Francisco: Pearson/Benjamin Cummings.
  • Taxonomy of Prokaryotes. Ed. By Rainey F. & Oren A. 2011. Elsevier Ltd. London, p.465
  • The Prokaryotes. Editors: Edward F. DeLong, Stephen Lory, Erko Stackebrandt, Fabiano Thompson. 2014. Book series (1-11 volumes).
  • Prescott H. K., Lansing M.P., John P.H., Donald A.K., (2005), Microbiology, Sixth edition, McGraw-Hill Companies, New York, 1088 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Պրոկարիոտների առանձնահատկությունները, տեղը կենդանի էակների համակարգում, դրանց դասակարգումը, անվանակարգումը և նույնականացումը: Պրոկարիոտային տեսակի սահմանման դժվարությունները: Հասկացություն շտամի, կլոնի և տիպային տեսակի մասին: Պրոկարիոտների էկոֆիզիոլոգիական խմբերը: Պրոկարիոտների նույնականացման համար կիրառվող հիմնական թեստերը և դրանց կիրառման տեխնիկան ֆենոտիպական դասակարգման ժամանակ: Նումերիկ դասակարգում և դրա սկզբունքները: Պրոկարիոտների դասակարգման արդի հիմնախնդիրներ: Մոլեկուլային կենսաբանական մոտեցումներ (քեմոտաքսոնոմիա, գենոսիստեմատիկա): Պրոկարիոտների ֆիլոգենետիկական դասակարգում, ֆիլոգենետիկական մարկերներ: Պրոկարիոտների 2 հիմնական դոմենները` Bacteria և Archaea: Պոլիֆազային տաքսոնոմիա Պրոկարիոտների կուլտուրաների հավաքածուներ, տվյալների բազա և գենադարաններ (GenBank): Մանրէների չկուլտիվացող ձևեր (ֆանտոմային ֆիլոտիպեր), դրանց հայտնաբերման, դասակարգման, նույնականացման և անվանակարգման դժվարությունները: Պրոկարիոտների հիմնական խմբերի բնութագրերը (ըստ Բերգեի IX հրատարակչության), առանձին դասերի և ընտանիքների ներկայացուցիչները:

Կրթական այլ մոդուլներ

Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am