Կենսաբանություն

Բակալավրի կրթական ծրագիր

Ուսումնական պլան

Կրթական մակարդակը՝
Բակալավր
Մասնագիտություն՝
051101.01.6 - Կենսաբանություն
Մասնագիտացումը՝
051101.01.6 - Կենսաբանություն
Շնորհվող որակավորումը՝
Կենսաբանության բակալավր
Ծրագրի ուստարին՝
2023/2024
Ուսուցման ձևը՝
Առկա
Ուսումնառության լեզուն՝
Հայերեն

Ընդհանուր կրթական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
.Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
·Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
. Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ընկալել, հասկանալ, մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բովանդակությունն ու կառուցվածքը,
2. տիրապետել մասնագիտական և ընդհանուր բառապաշարի հենքային շերտերին՝ դրանց ճշգրիտ գործածության նպատակադրմամբ,
3. ցուցաբերել մասնագիտության ոլորտում անգլերեն լեզվով ինքնուրույն աշխատանք կատարելու սկզբունքների իմացություն:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Իրականացնել գրավոր և բանավոր մասնագիտական տեքստերի ընթերցում, վերարտադրում և թարգմանություն,
5. ձևավորել և ներկայացնել բանավոր կապակցված խոսք՝ ուսումնասիրվող մասնագիտական թեմաների վերաբերյալ,
6. արտահայտել և հիմնավորել կարծիք՝ երկխոսության մեջ մտնելով համակուրսեցիների հետ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Արդյունավետ օգտվել տեղեկատվական տարբեր աղբյուրներից (ներառյալ ինտերնետային) տեղեկատվություն քաղելու, քննադատաբար վերլուծելու և ներկայացնելու նպատակով:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.Լեզվական իրազեկության զարգացում՝ գիտելիքներ և կարողություններ բառապաշարի, շարահյուսության, ինչպես նաև օտար լեզվի որպես համակարգի այլ առանձնահատկությունների մասին,
· Հաղորդակցական գործընթացների և խոսքային գործունեության մեջ ուսանողների ներգրավման մակարդակի բարձրացում,
·Մասնագիտական բառապաշարի ուսուցման կարողությունների և հմտությունների զարգացում,
. Մասնագիտական տեքստերի ընկալման կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
. ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Apresyan M. , Bagiryan D.«A new Glimpse into Science» Yerevan 2015
  • Bruce Alberts, Dennis Bray, Julian Lewis “ Molecular Biology of the Cell” 1983
  • Karol Kozak “Large Scale Data Handing in Biology” 1st edition 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մասնագիտական լեզվի բառապաշարարի առանձնահատկություններ: Անգլերենով մասնագիտական գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների վերլուծություն դասախոսության ընթացքում նյութի կարևոր առանցքային կետերի գրառում: Տարբեր աղբյուրներից մասնագիտական տեղեկատվության առանձին մասերի համադրում և շարադրում: Գրավոր տեքստերի վերաձևակերպում մասնագիտական բառապաշարի օգտագործմամբ:
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ11
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին տրամադրել հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ հիմնարար գիտելիքներ և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հարցերը,
2. քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները,
3. բացատրել հայոց պետականության վերականգնման համար մղվող ազատագրական պայքարի ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները,
4. վերլուծել նորագույն ժամանակաշրջանում հայոց պետականության վերականգնումն ու զարգացումը՝ վերարժևորելով և իր գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. Տարբերակել շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները,
6. կիրառել հայոց պատմության նոր և նորագույն շրջանի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Նպաստել հանրության տարբեր խմբերի գիտակցության մեջ ազգային-ազատագրական պայքարի և հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորման արմատավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին տրամադրել հայոց նոր ու նորագույն դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ հիմնարար գիտելիքներ և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն,
· սեմինար,
. քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012:
  • Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
  • Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., հ. III, գ. I, 2010, հ. III, գ. II, 2015, հ. IV, գ. I, 2010, հ. IV, գ. II, 2016:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հայ ազատագրական շարժումը XVI դ. կեսերից մինչև XVIII դ.: Ազատագրական պայքարը Սյունիքում և Սյունիքում 1722-1730 թթ.: Ռուս-թուրքական և ռուս-պարսկական պատերազմները և Հայաստանը XIX դ. առաջին երեսնամյակում: Հայկական հարցի միջազգայնացումը: Հայ քաղաքական կուսակցությունների առաջացումը և հայ ազատագրական շարժումը XIX դ. վերջին - XX դ. սկզբին: Հայոց ցեղասպանությունը: Մայիսյան հերոսամարտերը: Հայաստանի Առաջին Հանրապետությունը (1918-1920 թթ.): Խորհրդային Հայաստանը (1920-1991 թթ.): Հայերի մասնակցությունը Երկրորդ աշխարհամարտին: Արցախյան շարժումը (1988-1991 թթ.) և պատերազմը (1991-1994 թթ.): Հայաստանի Երրորդ Հանրապետությունը (1991 թվականից):
3-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1106/Բ08
1. Դասընթացի նպատակ
.ուսանողներին տրամադրել հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ հիմնարար գիտելիքներ և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնել հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերը,
2 .քննական (քննադատական) մոտեցմամբ մեկնաբանելու հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի հիմնահարցերի շուրջ եղած տարաբնույթ կարծիքները,
3. բացատրել հայոց պետականության ձևավորման և զարգացման ընթացքն ու առանձնահատկությունները հին և միջին դարերում՝ արժևորելով և իր քաղաքացիական գիտակցության մեջ արմատավորելով հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Տարբերակել շրջանառության մեջ գտնվող հակագիտական և կեղծ պնդումները,
5. կիրառել հայոց պատմության հին և միջին դարերի պարբերափուլերի կարևորագույն հիմնահարցերի վերաբերյալ ձեռք բերած գիտելիքները հասարակական դիսկուրսում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. Նպաստել հանրության տարբեր խմբերի (ընտանիքի, ընկերների և այլոց) գիտակցության մեջ հայոց պետականության՝ պատմականորեն ձևավորված ավանդույթների արժևորմանն ու արմատավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.ուսանողներին տրամադրել հայոց հին ու միջին դարերի պատմության առանցքային հարցերի վերաբերյալ հիմնարար գիտելիքներ և բազմակողմանիորեն զարգացած, կենսունակ ազգային գիտակցություն ունեցող քաղաքացիների դաստիարակմանը նպաստելը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասախոսություն,
. սեմինար,
. քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պ. Հովհաննիսյան, Է. Մինասյան և ուրիշներ, Հայոց պատմություն, խմբ.՝ Հր. Սիմոնյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2012:
  • Հ. Ժամկոչյան, Ա. Աբրահամյան, Ս. Մելիք-Բախշյան, Ս. Պողոսյան, Հայ ժողովրդի պատմություն (սկզբից մինչև XVIII դարի վերջը), խմբ.՝ Ս. Մելիք-Բախշյանի, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 1975:
  • Հայոց պատմություն, հ. II, գ. II, խմբ.՝ Ա. Մելքոնյանի և ուրիշների, Երևան, ՀՀ ԳԱԱ պատմ. ինստ., «Զանգակ-97» հրատ., 2014:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հայկական լեռնաշխարհ. աշխարհագրական դիրքը, տարածքը և բնական պայմանները: Հայ ժողովրդի ծագման հիմնահարցը և վաղ պետական կազմավորումները Հայկական լեռնաշխարհում: Վանի թագավորությունը (Ք.ա. IX-VII դդ.): Հայաստանը Երվանդունիների հարստության օրոք (Ք.ա. VI-III դդ.): Մեծ Հայքի թագավորությունը Արտաշեսյան (Ք.ա. 189-1 թթ.) և Արշակունյաց (66-428 թթ.) հարստությունների օրոք: Հայոց մշակույթի Ոսկեդարը: Հայաստանը նախարարական համակարգի ներքո (428-885 թթ.): Հայոց թագավորությունը Բագրատունյաց հարստության (885-1045 թթ.) օրոք: Կիլիկիայի հայկական պետությունը (1080-1375 թթ.): Քոչվորական ցեղերի արշավանքները Հայաստան: Հայ-վրացական զինակցությունը և Զաքարյանների իշխանությունը: Հայաստանը ուշ միջնադարում:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 1 ժամ / գործ.՝ 1 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0002/Բ14
1. Դասընթացի նպատակ
.Ուսանողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Պատկերացնել տարաբնույթ ԱԻ-ների հետևանքով ստեղծված իրավիճակը և դրան դիմակայելու ուղիները,
2.ներկայացնել տեղեկատվություն ԱԻ-ում և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների մասին՝ ուղղված բնակչության պաշտպանությանը,
3. քննարկել ՀՀ-ում հավանական ԱԻ-ներից բխող ռիսկի գնահատման մեթոդները,
4. գնահատել տուժածի վիճակը (առաջնային և երկրորդային զննում), վնասվածքի տեսակն ու ծանրությունը և տիրապետել առաջին բուժօգնություն ցուցաբերելու հիմնահարցերին,
5. տիրապետել համաճարակային իրավիճակներում վարակի տարածման հնարավոր ուղիներին ու պաշտպանության ձևերին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6.Կիրառել անհրաժեշտ հմտություններ, տարաբնույթ ԱԻ-ներում նախընտրելի վարքագիծ դրսևորելու ուղղությամբ,
7.ցուցաբերել առաջին բուժօգնություն տարաբնույթ վնասվածքների և ախտահարումների դեպքերում,
8.օգտագործել ձեռք բերված կարողություները ԱԻ և պատերազմի ժամանակ պետության կողմից իրականացվող միջոցառումների ընթացքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
9. Կիրառել ձեռք բերված տեսական գիտելիքները գործնականում,
10.աշխատել թիմում և լուծել բարդ խնդիրներ,
11.վերլուծել իրավիճակը և կատարել անհրաժեշտ գործողություններ իր և շրջապատի համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.Ուսանողների մոտ ձևավորել ԱԻ-ների մասին պատկերացում, ԱԻ-ներում գործելու հմտություններ, փրկարարական աշխատանքների կազմակերպման վերաբերյալ հմտություններ և տարաբնույթ պատահարների ժամանակ հնարավոր վնասվածքների և այլ ախտահարումների դեպքում առաջին բուժօգնության ցուցաբերման անհրաժեշտ կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն, մեթոդական և գործնական պարապմունք:
· անհատական և ինքնուրույն աշխատանքներ:
· թեմատիկ ուսումնական խաղեր, ուսումնական տեսաֆիլմերի ցուցադրում:
ուսումնամեթոդական վարժանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մարկարյան Ռ.Վ., Ջանջուղազյան Ն.Ա., Օհանջանյան Մ.Մ.,Հարությունյան Ա.Ա., Հարությունյան Վ.Ս., Բաղդասարյան Լ.Լ., Հասրաթյան Ռ.Ց., Վարդանյան Ջ.Հ. «Քաղպաշտպանության և արտակարգ իրավիճակների հիմնահարցեր», Երևանի համալս. հրատ., 2006, 238 էջ:
  • Հեղինակների կոլլեկտիվ, «Մինչբժշկական օգնությունը բնակչությանը արտակարգ իրավիճակներում», ուսումնական ձեռնարիկ, Երևանի համալս. հրատ., 2007, 224 էջ:
  • Կ.Ա.Մանասյան, «Սիրտ-թոքային վերակենդանացման մինչբժշկական մեթոդների ուսուցումը» (ուսումնամեթոդական աշխատանք), Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2007, 44 էջ:
  • Մ.Խ.Ադամյան, «Փոխադրական անշարժացում», ուսումնամեթոդական աշխատանք, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2011, 36 էջ:
  • Ս.Ա.Մանուկյան, Գ.Հ.Ճաղարյան «Արտակարգ իրավիճակների և քաղաքացիական պաշտպանության հիմնահարցեր», ուսումնական ձեռնարկ, Եր., Երևանի համալս. հրատ., 2017
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Արտակարգ իրավիճակներ ու պատահարներ: Քաղաքացիական պաշտպանություն: ԱԻ-ում բնակչության առաջին բուժօգնություն:
5-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս՝. 1 ժամ/շաբ (18 ժամ), սեմ.-1 ժամ/շաբ. (12 ժամ)
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1311/Բ12
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների հաղորդել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և ներկայացնել փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում,վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը, ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տիրապետել փիլիսոփայության գիտական - մեթոդաբանական, աշխարհայացքային և արժեքաբանական գործառույթները,
2.հասկանալ ճշմարտության և մոլորության, գիտելիքի և հավատի, ռացիոնալի և իռացիոնալի սահմանազատման սկզբունքները,
3.ճանաչել քաղաքակրթական զարգացումների օրինաչափություննեն ու միտումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Պարզաբանել բնական և հասարակական գիտությունների գործառույթները,
5. տարբերակել քաղաքակրթական հայեցակարգերն ու դրանց հարացույցերը,
6. գնահատել փակ և բաց համակարգերի զարգացման առանձնահատկությունները,
7. վերլուծել հասարակության բնութենական և սոցիոմշակութային հիմունքները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. կատարել սոցիալ-փիլիսոփայական ընդհանրացումներ և կիրառել համապատասխան մեթոդներ,
9. իմաստավորել աշխարհի գիտական պատկերը և մարդու կոչումն ու կյանքի իմաստը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների հաղորդել փիլիսոփայական մշակույթի առանձնահատկությունները և ներկայացնել փիլիսոփայության դերը մարդ-աշխարհ փոխհարաբերություններում,վերլուծել աշխարհի փիլիսոփայական պատկերը, ներկայացնել փիլիսոփայական հիմանական հայեցակարգերի գիտական ու աշխարհայացքային հիմնախնդիրները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի
· տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն
առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բալայան Ա., Փիլիսոփայություն. դասախոսությունների համառոտագրեր, Եր. 2016
  • Введение в философию, под ред. Фролов И.Т., М. 2012
  • Канке, В. А. Основы философии, М., 2014.
  • Губин, В. Д. Философия, М., 2013.
  • Бучило Н. Ф., Философия, М., 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Աշխարհայացք: Կեցություն: Իմացաբանության, մարդաբանության, մեթոդաբանության մասին հարցեր: Պատրաստվածություն հայ հոգետիպի տեսանկյունից:
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
Դաս. - 1 ժամ/շաբ, լաբ. - 1 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ09
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, օրգանիզմների և միջավայրի միջև գոյություն ունեցող փոխազդեցությունների և բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների մասին,
· ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կյանքի կազմավորման տարբեր մակարդակներում էկոհամակարգերի գործունեության ընդհանուր օրինաչափությունների և օրենքների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. թվարկելու էկոլոգիայի` որպես գիտության ձևավորման պատմության, և առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնելու էկոհամակարգի, կենսացենոզի և նոոսֆերայի ուսմունքները,
3. լուսաբանելու բնական և անթրոպոգեն էկոհամակարգերի զարգացման ընդհանուր սկզբունքները և օրինաչափությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. օգտվելու ՀՀ կլիմայի փոփոխության մասին, կենսաբազմազանության մասին, անապատացման դեմ պայքարի ազգային զեկույցներից,
5. մասնագիտական առանձնահատկություններից ելնելով կիրառելու էկոլոգիական գիտելիքները հասարակության կայուն զարգացման տարբեր ծրագրերում,
6. վերլուծություններ կատարելու էկոլոգիական վիճակի մասին և անել համապատասխան եզրակացություններ,
7. լուսաբանելու ու վերրլուծելու աշխարհում և Հայաստանում օդային, հողային և ջրային ռեսուրսների հիմնական էկոլոգիական խնդիրները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. վերլուծելու փաստեր և կատարելու հետևություններ,
9. իրականացնելու տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել աշխարհայացք և գիտելիք էկոլոգիայի` որպես գիտության, օրգանիզմների և միջավայրի միջև գոյություն ունեցող փոխազդեցությունների և բնական համակարգերի գործունեության հիմունքների մասին,
· ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ կյանքի կազմավորման տարբեր մակարդակներում էկոհամակարգերի գործունեության ընդհանուր օրինաչափությունների և օրենքների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ հողի, ջրի, սննդի քիմիական բաղադրության, քիմիական և ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման, ինչպես նաև էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ եզրափակիչ քննություն, ընթացիկ ստուգումներ և մասնակցություն:
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
եզրափակիչ քննություն. թեստային առաջադրանք, առավելագույն միավորը՝ 9, միավորների քայլը՝ 0,2:
Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 8, միավորների քայլը՝ 1։
Մասնակցություն. առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը՝ 1 (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Ժամհարյան Հ.Գ., Խոյեցյան Ա.Վ., Մովսեսյան Հ.Ս., Փիրումյան Գ.Պ. «Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ»: Ուսումնական ձեռնարկ, Զանգակ-97, Երևան, 2010, 224 Էջ:
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Է.Հ., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա (ուսումնամեթոդական ձեռնարկ): Եր.: ԵՊՀ-ի հրատ., 2016 թ., 114էջ։
  • Հովհաննիսյան Ն., Մելիքյան Ա., Դանիելյան Ա. «Ագրոկենսաբազմազանություն», Երևան: «ԹԱՍԿ» ՍՊԸ, 2014, 136 էջ:
  • Գրիդել Տ.Ե., Ալլենբի Բ.Ր. Տնտեսական էկոլոգիա, 2012թ:
  • Ռ.Հ. Եդոյան, Ժ.Հ Հովակիմյան «Բնապահպանության դասավանդման մեթոդիկայի և լաբորատոր-գործնական պարապմունքների ձեռնարկ», Երևան, Իրավունք, 2010թ., 222 էջ:
  • Մելքումյան Լ.Ս., Գալստյան Մ.Հ. «Բնապահպանության հիմունքներ», Երևան, 2010թ., 311էջ:
  • Գրիգորյան Կ.Վ., Եսայան Ա.Հ., Տեր Մինաս քահանա Մարտիրոսյան «Բնապահպանություն և Աստվածաբանություն», Վաղարշապատ, 2007, 215 էջ:
  • Էկոլոգիական կառավարման համակարգ: ISO 14000 միջազգային ստանդարտ, 2004թ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն:
· Էկոլոգիայի համառոտ պատմություն, կառուցվածքը, առարկան և օբյեկտը:
· Օրգանիզմների գոյության միջավայրը և պայմաններին հարմարվելը:
· Կյանքի գոյատևման հիմնական միջավայրերը:
· Պոպուլյացիաների էկոլոգիա:
· Կենսացենոզներ:
· Էկոլոգիական խորշ։
· Էկոհամակարգեր:
· Նյութերի շրջանառությունը էկոհամակարգերում:
· Էկոհամակարգերի ինքնազարգացում:
. Կենսոլորտ:
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ /շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները,
. ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ:վ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տարորոշել մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական ցուցիչները,
2.տարբերակել մասնագիտական տեքստերի համընդհանուր և տերմինային բառաշերտերը,
3. բացատրել մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Մենախոսել և երկխոսել մասնագիտական թեմաների շուրջ,
5. թարգմանել (գրավոր և բանավոր) մասնագիտական տեքստեր,
6. բանավիճել մասնագիտական թեմաների շուրջ:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ զարգացնել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողությունները,
. ձևավորել մասնագիտական տեքստերի գրավոր թարգմանության հմտություններ:վ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք:
· Հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք:
. Դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013.
  • Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Les professions - les métiers. La technologie. La communication. L’argent- la banque. Le caractère et la personnalité.
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը:
.Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը:
2. Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. տի­րա­պե­տել 150-200 հիերոգլիֆի` դրանք օգ­տա­գոր­ծե­լով տար­բեր թե­մա­նե­րով թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ (չինարենից հա­յե­րեն և հա­կա­ռա­կը):
4. կա­րո­ղա­նալ գրել հա­մա­ռոտ նկա­րագ­րա­կան տեքս­տեր:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. կա­րո­ղա­նալ հաս­կա­նալ հա­ճախ օգ­տա­գործ­վող ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ, որոնք թույլ կտան նրան ներ­կա­յաց­նել ինքն իրեն, ըն­տա­նի­քին և մյուս­նե­րին, պարզ տեր­մին­նե­րով հարց­նել և տալ տե­ղե­կու­թյուն իր երկ­րի, բնա­կա­վայ­րի, տար­վա եղա­նակ­նե­րի, ամիս­նե­րի, շա­բաթ­վա օրե­րի, կլի­մա­յի, ու­սում­նա­կան հաս­տա­տութ­յան, իր աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա, տնա­յին պայ­ման­նե­րում գոր­ծած­վող առար­կա­նե­րի, իրեն պատ­կա­նող իրե­րի և այն մարդ­կանց մա­սին, որոնց ճա­նա­չում է:
6. կա­րո­ղա­նալ հաս­կաց­նել խո­սակ­ցին, որ նա խո­սի հնա­րա­վո­րինս պարզ, դան­դաղ և հաս­կա­նա­լի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը:
.Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Լսողական՝ չինարենը բանավոր ձևով համակարգիչների, DVD և VCD համակարգերի, դիկտոֆոնի և այլ միջոցների կիրառմամբ
· Տեսողա­կան՝ չինարենը գրավոր խոսքի ձևով Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, արբանյա­կա­յին ալեհավաքի կիրառմամբ
. Լսատեսո­ղական՝ բանավոր խոսքի միջոցով առար­կա­նե­րի խոսքային իրա­դրությունների նկարագրություն, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, DVD և VCD համակարգերի կիրառմամբ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարք
. Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: . . . Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》2练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》2练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քերականություն
· Գրավոր խոսք
· Բանավոր խոսք
. Լսողական հմտություններ
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ15
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,
· խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները,
. զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:վ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել ժամանակակից թուրքերենի շարահյուսական ու ձևա­բա­նա­կան
հիմնախնդիրները
2. սահմանել պարզ ընդարձակ և բարդ նախադասություն կազմելու տրա­մա­­­բա­նությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. թարգմանել ոչ մեծ բարդության տեքստեր թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7.
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,
· խորացնել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակությունները,
. զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:վ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն,
· տեքստերի և վարժությունների կազմում,
. քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն և մեկնաբանություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գոյականների և դերանունների հոլովումը:
Թուրքերենի հետ­­­դիրները և դրանց կիրառությունը:
Ապառնի ժամանակը թուր­քե­րե­նում:
Գոյական անունների կապակցությունները:
Ընդարձակ ներ­­­կա ժամանկաձևը:
Ըղձական եղանակը: Մակբայական դերբայներ:
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շասբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604 / Բ 15
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում,
· Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով,
. Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. պատկերացում կազմել գերմաներենի ձևաբանական և քերականական ընդարձակ կաղապարների մասին,
2. ընդլայնել կոնկրետ թեմատիկ բառապաշարը,
3. պատկերացում կազմել երկխոսությունների կառուցվածքի և տեքստերի վերարտադրության ու փոխադրման սկզբունքների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կազմել ճիշտ գերմաներենին բնորոշ ձևաբանական և քերականական կաղապարները,
5. համապատասխան ձևով գործադրել ձեռք բերած թեմատիկ բառապաշարը,
6. կազմել երկխոսություններ, գրել փոխադրություններ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Վերլուծել գերմաներենի կառուցվածքային կաղապարներն ու հարացույցային ձևերը,
8. կիրառել գործնականում թեմատիկ բառապաշարը,
9. մեկնաբանել գերմաներենում խոսքի ձևավորման յուրահատկությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողների մոտ զարգացնել ուսուցման նախորդ փուլում ձեռք բերած գիտելիքները գերմաներենի ձևաբանության և քերականության բնագավառներում,
· Ընդլայնել թեմատիկ բառապաշարը, ակտիվացնել այդ բառապաշարը և քերականական գիտելիքները` համապատասխան երկխոսությունների և տեքստերի վերարտադրման նպատակով,
. Ամբողջացնել բակալավրիատի ընդհանուր կրթական մակարդակում ուսանողների գիտելիքները գերմաներեն լեզվից:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք,
· Ինքնուրույն աշխատանք,
. Խմբային աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 2, Berlin, 1992.
  • Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004.
  • Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017.
  • Dreyer-Schmidt, Lehr-und Übungsbuch der deutschen Grammatik, Ismaning, 2002.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գոյականի նշանակությունը և շարահյուսական գործառույթները: Հոգնակի թվի կազմության հիմնական տիպերը: Անհոգնական և անեզական գոյականներ: Գոյականների հոլովման համակարգը և գերմաներենի հոլովների կիրառական նշանակությունները: Բայերի ձևաբանական և իմաստաքերականական դասակարգումը:
Անցողական և անանցողական երկսեռ բայեր: Բայի քերականական կարգերը: Սահմանական եղանակի ակտիվ և ներգործական սեռերի բոլոր ժամանակների կազմությունն ու գործառույթը: Ժամանակաձևերի բացարձակ և հարաբերական գործառույթը: Ստորոգյալի համաձայնեցումը ենթակայի հետ:
Հրամայական եղանակի ձևերը և նրանց քերականական հոմանիշները: Երկանդամ, եռանդամ և միանդամ կրավորական կառույցները: Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է «Գերմանիայի մեծ քաղաքները», «Ընկերական շրջապատում», «Տնտեսություն և քաղաքականություն», «Իմ զբաղմունքը», «Իմ ուսումը», «Հայաստանի պատմությունից», «Համագործակցություն» և այլն:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1402/Բ01
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսանողներին ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
·ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
.նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ճանաչել լեզվական մակարդակների յուրահատկությունները,
2. սահմանել լեզվի հիմնական գործառույթներն ու դրանց նպատակները,
3. ընտրել լեզվական ճիշտ ձևերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. իրականացնել գործնականում լեզվաոճական վերլուծություններ,
5. հիմնավորել լեզվական այս կամ այն միավորի ընտրությունը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. Սովորեցնել լեզվական նորմային համապատասխան լեզվական ձևերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսանողներին ներկայացնել լեզվի առանձին բաժինների առանձնահատկությունները,
·ծանոթացնել լեզվական նորմի չափանիշներին,
.նկարագրել լեզվական մակարդակներում տեղի ունեցող տեղաշարժերն ու փոփո­խութ­յուն­նե­րը։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
·Դասախոսություն,
·գործնական աշխատանք,
·սլայդի ցուցադրում,
.ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016:
  • Եզեկյան Լ., Հայոց լեզու,, Երևան, 2007:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
.Ուղղախոսական, հնչյունափոխական, տառադարձման յուրահատկությունները: Բառապաշարային փոփոխություններն ու զարգացումները: Ձևաբանական և շարահյուսական համակարգերի առանձնահատկությունները:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1608/Բ13
1. Դասընթացի նպատակ
· զարգացնել ուսանողների մոտ ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ,
· ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ,
. ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Մատնանշել մասնագիտական տեքստերի լեզվաոճական առանձնահատկությունները,
2.տարրորոշել մասնագիտական տերմինները համատասխան տեքստերում,
3.սահմանել մասնագիտական տեքստերի թարգմանության դժվարությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. .մեկնաբանել մասնագիտական տեքստերի բառաքերականական դժվարությունները,
5. մենախոսել մասնագիտական թեմաների շուրջ,
6. թարգմանել (գրավոր-բանավոր) մասնագիտական տեքստեր:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. թարգմանել հմտություններ,
8. օգտվել բառարաններից կարողություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· զարգացնել ուսանողների մոտ ծրագրային թեմատիկայի սահմաններում բառային և քերականական հմտություններ,
· ձևավորել մասնագիտական թեմաների շուրջ մենախոսական և երկխոսական կարողություններ,
. ձևավորել մասնագիտական տեքստերի բանավոր և գրավոր թարգմանության կարողություններ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք
· հանձնարարված գրականության ընթերցում, քննարկումներ, ինքնուրույն հետազոտություն, խմբային աշխատանք
. դասավանդման նորարական մեթոդներ, ինտերակտիվ և այլն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Djoulhakian M., Méliksétian R., Mouradian A., Manuel de francais, Erévan, 2013.
  • Claire M., Vite et bien 2, niveau B1, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, Paris, CLE internationale, 2009.
  • Grégoire M., Thiévenaz O., Franco E., Grammaire progressive du français, niveau intermédiaire, CLE internationale, Paris 2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Présentations et usages.La famille - les âges de la vie. Le temps qui passe. Le physique - l’apparence
Les activités quotidiennes.վ
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1205/Բ13
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը:
. Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. յու­րաց­նել չինարենի հնչյու­նա­կան, գրա­յին և քե­րա­կա­նա­կան հա­մե­մա­տա­բար պարզ հաս­կա­ցու­թյուն­նե­րի հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:
2. Կհաս­կա­նա չինարենի ձև­ա­բա­նա­կան և շա­րա­հյու­սա­կան հա­մա­կար­գին բնո­րոշ հիմ­նա­կան օրի­նա­չա­փու­թյուն­նե­րը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3.կտի­րա­պե­տի 100-150 հիերոգլիֆի` դրանք օգ­տա­գոր­ծե­լով տար­բեր թե­մա­նե­րով թարգ­մա­նութ­յուն­նե­րի ժա­մա­նակ (չինարենից հա­յե­րեն և հա­կա­ռա­կը):
4 Կկա­րո­ղա­նա գրել հա­մա­ռոտ նկա­րագ­րա­կան տեքս­տեր:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5.Կկա­րո­ղա­նա հաս­կա­նալ հա­ճախ օգ­տա­գործ­վող ար­տա­հայ­տու­թյուն­ներ, որոնք թույլ կտան նրան ներ­կա­յաց­նել ինքն իրեն, ըն­տա­նի­քին և մյուս­նե­րին, պարզ տեր­մին­նե­րով հարց­նել և տալ տե­ղե­կու­թյուն իր երկ­րի, բնա­կա­վայ­րի, տար­վա եղա­նակ­նե­րի, ամիս­նե­րի, շա­բաթ­վա օրե­րի, կլի­մա­յի, ու­սում­նա­կան հաս­տա­տութ­յան, իր աշ­խա­տան­քա­յին օր­վա, տնա­յին պայ­ման­նե­րում գոր­ծած­վող առար­կա­նե­րի, իրեն պատ­կա­նող իրե­րի և այն մարդ­կանց մա­սին, որոնց ճա­նա­չում է:
6. Բա­ցի այդ, նա պետք է կա­րո­ղա­նա հաս­կաց­նել խո­սակ­ցին, որ նա խո­սի հնա­րա­վո­րինս պարզ, դան­դաղ և հաս­կա­նա­լի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողի մոտ չինարենի բանավոր և գրավոր հաղորդակցման հիմք ստեղծելը:
. Չինարենի գործնական տիրապետումը` առօրյա հաղորդակցման եզրերում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Լսողական՝ չինարենը բանավոր ձևով համակարգիչների, DVD և VCD համակարգերի, դիկտոֆոնի և այլ միջոցների կիրառմամբ
· Տեսողա­կան՝ չինարենը տեսողա­կան ձևով Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, արբանյա­կա­յին ալեհավաք
. Լսատեսո­ղական՝ բանավոր խոսքի միջոցով առար­կա­նե­րի խոսքային իրա­դրությունների նկարագրություն, Digital Board, համակարգիչ-պրո­յեկտոր, հեռուս­տա­ցույց, DVD և VCD համակարգերի կիրառմամբ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարք
. Ստուգման մեթոդը՝ գրավոր, բանավոր և լսողական հարցում, որն իրականացվում է թեստային առաջադրանքների ձևով: Առաջադրանքները 3-ն են, որոնցից առաջինը՝ գրավոր, երկրորդը՝ բանավոր և երրորդը՝ լսողական:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1学生书, 北京语言大学出版社，2006年
  • 刘珣著，《新实用汉语课本》1练习册, 北京语言大学出版社，2006年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1学生书， 北京语言大学出版社，2015年
  • 姜丽萍著，《HSK标准教程》1练习册， 北京语言大学出版社，2015年
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քերականություն
· Գրավոր խոսք
· Բանավոր խոսք
. Լսողական հմտություններ
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1803/Բ13
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողին սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,
. զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել թուրքերենի հնչյունական համակարգը
2. սահմանել թուրքերենի քերականական առանձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերարտադրել թուրքերեն պարզ նախադասություններ
4.թարգմանել թուրքերենից հայերեն և հայերենից թուրքերեն պարզ տեքստեր:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողին սովորեցնել ժամանակակից գրա­կան թուրքերեն,
· ձևավորել թուրքերեն տեքստեր վերարատադրելու ունակություններ,
. զարգացնել հայերենից թուրքերեն և թուրքերենից հայերեն տեքստեր թարգմանելու հմտությունները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. թուրքերեն տեքստերի ընթերցում, թարգմանություն
. տեքստերի և վարժությունների կազմում
. քերականական և բառապաշարային առանձնահատկությունների վերլուծություն մեկնաբանություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աաֆարյան Ա., Սողոմոնյան Ա., Լոքմագյոզյան Տ., Թուրքերենի դասագիրք, Գիրք Ա, Վեցերորդ լրամշակված հրատարակություն (երաշխավորվել է ՀՀ ԿԳՆ կողմից որպես դասագիրք բուհերի ուսանողների համար), Երևան, «Տիգրան Մեծ» հրատ., 2015:
  • Ergin M., Türk Dil Bilgisi, İstanbul, 1980.
  • Hengirmen M., Türkçe öğreniyoruz, c. 1-3, Ankara 1999.
  • Щека Ю. В., Интенсивный курс турецкого языка: Учебник, М., 1996.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ժամանակակից թուրքերենի հնչյունական համակարգը: Գոյականի թիվը, հոլովը, պատկանելիության ածանցները թուրքերենում: Հրամայական եղանակ, բայի անորոշ ձևը: Անվանական ստորոգյալի կազմությունը թուրքերենում: Ներկա-շարունակական ժամանակաձևը ժամանակակից թուրքերենում:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1604/Բ 13
1. Դասընթացի նպատակ
· Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
. Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար:v
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Իմանալ արտասանական նորմերը և հնչաբանական յուրահատկությունները,
2. պատկերացում կազմել ուսուցման տվյալ փուլում նախատեսված բառապաշարի մասին,
3. ունենալ անհրաժեշտ գիտելիքներ գերմաներենի ելակետային քերականական կառույցների մասին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Ճիշտ արտաբերել գերմաներենի առանձին հնչյունները և դրանց արտասանական տարբերակները,
5. հասկանալ և խոսքում գործադրել այս փուլի համար անհրաժեշտ բառապաշարը,
6. ձեռք բերած քերականական գիտելիքների հիման վրա կառուցել նախադասություններ և կիրառել դրանք խոսքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Ընկալել և մեկնաբանել գերմաներենի արտասանական յուրահատկությունները,
8. կազմել գերմաներենին բնորոշ բառային կաղապարներ,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Տալ նախնական գիտելիքներ գերմաներեն լեզվի հնչյունաբանության, քերականության և բառագիտության բնագավառներում,
. Ստեղծել անհրաժեշտ հիմք տվյալ լեզվի ուսումնասիրության հաջորդ փուլերի համար:v
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
. խմբային աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Kessler H., Levin V., Deutsch für Ausländer, Teil 1, Berlin, 1982.
  • Griesbach H., Schulz D., Deutsche Sprachlehre für Ausländer, Ismaning, 2004.
  • Gabrieljan J. u. A., Praktische deutsche Grammatik, Jerewan, 2017.
  • G. Helbig, J. Buscha, Deutsche Grammatik für Ausländer, Leipzig, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գերմաներենի արտասանական նորմերը: Արտասանություն և գրություն: Հնչյունաբանական տառադարձություն: Գերմաներենի ձայնավորական և բաղաձայնական համակարգերը:
Քերականական կարգեր, դրանց արտահայտման միջոցները գերմաներենում: Գոյականի, ածականի և բայի ձևաբանական ու քերականական նշանակությունները: Գոյականի հոլովման տիպերը: Հոլովների նշանակությունը և գործածությունը: Ածականի համեմատության աստիճանները: Համեմատության աստիճանների կարգ: Բայի ձևաբանական տիպերը: Լիիմաստ և սպասարկու բայեր: Նախդիրների գործառույթը նախադասության մեջ:Պարզ նախադասություն, դրա շարադասությունը: Ուղիղ և շրջուն շարադասություն, դրանց առանձնահատկությունները:
Թեմատիկ բառապաշարն ընդգրկում է հետևյալ թեմաները՝ «Ընտանիք», «Իմ մասնագիտությունը», «Համալսարան», «Իմ հանգստյան օրը», «Ճանապարհորդություն», «Գերմանիա»:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1602/Բ 13
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ զարգացնել ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունները, մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· hիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Բացատրել անգլերենի քերականության հիմունքները և ճիշտ կիրառել քերականական կառույցները ,
2. ներկայացնել մասնագիտական բառային ֆոնդի հիմնական հասկացությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Կիրառել գրավոր խոսքի հիմնական հմտությունները,
5. հաղորդակցվել ընդհանուր և մասնագիտական թեմաներով՝ կիրառելով բանավոր խոսքի հիմնական հմտությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Օգտվել մասնագիտությանն առնչվող տեղեկատվական աղբյուրներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ զարգացնել ընդհանուր անգլերենի (General English) հիմնական լեզվական հմտությունները, մասնագիտական անգլերենի (Professional English) հիմունքների ներմուծում,
· hիմնական մասնագիտական բառապաշարի, այնուհետև մասնագիտական տերմինների ներմուծում և ուսուցում,
մասնագիտական ընթերցանության տիրույթում գլխավոր և աջակցող մտքերի տարբերակում և թարգմանություն
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· անհատական և խմբային հաղորդակցական առաջադրանք,
. ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Mkhitaryan Ye. “Basic English for University Student” Yerevan 2008
  • Mkrtchyan Ch., Mnatsakanyan L., Mirimanyan S.“Ecology for students” Yerevan 2007
  • Soars J and L. “New Headway” Elementary 3rd edition, 2003
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Անգլերենի քերականական կառույցները: Ընդհանուր բառապաշարի զարգացում: Մասնագիտական անգլերենի հիմնական բառապաշարը: Մասնագիտական անգլերեն լեզվով գրավոր և բանավոր տեքստերի տեսակների ներմուծում:
3-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705/ Բ06
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողների մոտ զարգացնել լեզվական հմտությունները և հաղորդակցական կարողությունները՝ ընդլայնելով թեմատիկ բառապաշարը, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի իմացությունը,
. ծանոթացնել մասնագիտական լեզվի շարահյուսական և ոճաբանական առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դրսևորել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի իմացություն
2. ներկայացնել մասնագիտական տեքստին հատուկ շարահյուսական կառուցվածքները
3. ցուցաբերել մասնագիտական տեքստի ներկայացման տարբեր ձևերի իմացություն
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. տիրապետել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարին
5. իրականացնել մասնագիտական տեքստի բովանդակության վերարտադրում
6. թարգմանել փոքր ծավալի տեքստ հայերենից ռուսերեն
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. ընդարձակել տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունները ռուսալեզու աղբյուրներից
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողների մոտ զարգացնել լեզվական հմտությունները և հաղորդակցական կարողությունները՝ ընդլայնելով թեմատիկ բառապաշարը, ապահովել մասնագիտական լեզվի հիմնական բառապաշարի իմացությունը,
. ծանոթացնել մասնագիտական լեզվի շարահյուսական և ոճաբանական առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
· թիմային աշխատանք,
· բանավոր ներկայացում,
. գրավոր և բանավոր հարցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի վերջում ամփոփիչ գրավոր ստուգողական աշխատանքի արդյունքների վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ, 2015.
  • Грамматика в упражнениях/ С. Лалаян, М. Айвазян, А. Багдасарян, М. Дпирян, С. Мкртычян-Лалаян. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с.
  • Кирейцева А.Н., Селиверстова Е.И., Химик В.В. Сборник тестовых заданий по русскому языкудляиностранцев: Грамматика. Лексика. СПБ, 1998.
  • Ласкарева Е.Р. Чистая грамматика. 4-е изд-е. Санкт-Петербург, изд-во «Златоуст», 2010.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и техническихспециальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
  • М. В. Всеволодова, В. М. Завьялова. Учитесь читать литературу по специальности. Москва: Высшая школа, 1987
  • Митрофанова О.Д. Научный стиль речи: проблемы обучения. М.: Русский язык, 1985
  • Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении/ С. Лалаян, М. Айвазян, А. Багдасарян, М. Дпирян, С. Мкртычян-Лалаян. - Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с.
  • Хавронина С.А., Крылова Н.Ю. Читаем и говорим по-русски. Учебное пособие. Москва, изд-во «Русский язык. Курсы», 2007վ
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ուղղակի և անուղղակի խոսք. ուղղակի խոսքի փոխակերպումը անուղղակի խոսքի
· Տեղի և ժամանակի արտահայտման ձևաբանական և շարահյուսական միջոցները
· Միակազմ նախադասություն. միակազմ նախադասության դասակարգումը
· Տվյալ մասնագիտության տերմինաբանական համակարգը, մասնագիտական տեքստին բնորոշ շարահյուսական կառուցվածքներ
. Հետևյալ խոսակցական թեմաների խորացված բառապաշար՝ «Քո հնարավորությունները», «Ճամփորդություն դեպի իմ երազանքի երկիր», «Քո արտաքինը և բնավորությունը»
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ
գործ.` 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1705 /Բ04
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել ռուսաց լեզվի քերականական համակարգը,
· ապահովել դրա տիրապետումը,
. զարգացնել ուսանողների հաղորդակցական կարողությունները, մասնավորապես, բանավոր խոսքի և երկխոսության կառուցման ունակությունները, ծանոթացնել տեքստի վերլուծության և մեկնաբանության հիմնական սկզբունքներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դրսևորել ռուսերենի քերականության հիմնական դրույթների իմացություն
2. ցուցաբերել բառակազմական հիմնական միջոցների իմացություն
3. ցուցաբերել որոշակի թեմատիկ բառապաշարի խորացված իմացություն
4. ներկայացնել տեքստի վերլուծության տարբեր ձևերը
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. տիրապետելով համապատասխան թեմատիկ բառապաշարին՝ կազմել բանավոր խոսք ուսումնասիրվող խոսակցական թեմաների շուրջ
6. մասնակցել երկխոսությունների
7. ընկալել ունկնդրած/կարդացած նյութի հիմնական բովանդակությունը՝ տարանջատելով հիմնական տեղեկատվությունը երկրորդականից
8. վերարտադրել, վերլուծել և մեկնաբանել գեղարվեստական և ճանաչողական բնույթի տեքստ
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
9. օգտվել ռուսալեզու աղբյուրներից տեղեկատվություն ստանալու նպատակով
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել ռուսաց լեզվի քերականական համակարգը,
· ապահովել դրա տիրապետումը,
. զարգացնել ուսանողների հաղորդակցական կարողությունները, մասնավորապես, բանավոր խոսքի և երկխոսության կառուցման ունակությունները, ծանոթացնել տեքստի վերլուծության և մեկնաբանության հիմնական սկզբունքներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. գործնական պարապմունք,
. ինքնուրույն աշխատանք,
. բանավոր ներկայացում,
. գրավոր և բանավոր հարցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի վերջում ամփոփիչ գրավոր ստուգողական աշխատանքի արդյունքների վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Балаян П.Б., Тер-Саркисян Л.А., Ходжумян Б.С. Учебник по русскому языку. Грамматика. Коммуникация. Речь. Ереван: ЕГУ,2015.
  • Барыкина А.Н., Добровольская В.В., Мерзон С.Н. Изучение глагольных приставок. Москва, изд-во «Русский язык», 1989
  • Грамматика в упражнениях/ С. Лалаян, М. Айвазян, А. Багдасарян, М. Дпирян, С. Мкртычян-Лалаян. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с.
  • Ласкарева Е.Р. Чистая грамматика. 4-е изд-е. Санкт-Петербург, изд-во «Златоуст», 2010
  • Лексика русского языка: сборник упражнений под ред. Амиантовой Э.И. 9-е изд-е. Москва, ФЛИНТА: Наука, 2017
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
  • Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении/ С. Лалаян, М. Айвазян, А. Багдасарян, М. Дпирян, С. Мкртычян-Лалаян. - Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с.
  • Хавронина С.А., Крылова Н.Ю. Читаем и говорим по-русски. Учебное пособие. Москва, изд-во «Русский язык. Курсы», 2007
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
·Հնչյունաբանություն. ձայնավորների և բաղաձայնների դասակար­գումը, հնչերանգային հիմնական նորմերը
·Բառագիտություն. պատկերացում բառիմաստի մասին, բառային միավոր­ների հարաբերակցության ձևերը
·Բառակազմություն. հիմնական բառակազմական միջոցները
·Ձևաբանություն. գոյականի և ածականի քերականական կարգերը: Գոյականի հոլովների նշանակությունը և գործածությունը: Բայ. բայի քերականական կարգերը
·Շարահյուսություն. պարզ երկկազմ նախադասություն բայական և անվանական ստորոգյալով
Հետևյալ խոսակցական թեմաների խորացված բառապաշար՝ «Ես համալսարանի ուսանող եմ», «Իմ ընտանիքը», «Իմ առօրյան», «Իմ հետաքրքրությունները», «Մեր տոները»
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.` 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
1401/Բ03
1. Դասընթացի նպատակ
·Ուսանողներին ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները,
·ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին,
.նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1.Ճանաչել խոսքի մշակույթի վերաբերյալ տեսությունները, սահմանել լեզվի ու խոսքի հատկանիշները,
2.ընտրել խոսքային իրավիճակին համապատասխան լեզվական միավորներ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. իրականացնել գործնականում լեզվաոճական վերլուծություններ,
4. հիմնավորել տեքստերի գործառական պատկանելությունը,
5. կառուցել գործառական տարաբնույթ տեքստեր (ըստ խոսքային իրավիճակի):
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. Կառուցել ճիշտ և գրագետ խոսք, սովորեցնել խոսքային վարվեցողության հիմնական առանձնահատկությունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
·Ուսանողներին ներկայացնել լեզվի և խոսքի փոխհարաբերության խնդիրները,
·ծանոթացնել խոսքի հիմնական արժանիքներին,
.նկարագրել բանավոր և գրավոր խոսքի կառուցվածքային յուրահատկությունները։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն,
· գործնական աշխատանք,
· սլայդի ցուցադրում,
. ինքնուրույն աշխատանք և հանձնարարություններ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
.Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ավետիսյան Յու., Սարգսյան Ա., Թելյան Լ. և ուրիշներ, Հայոց լեզու և խոսքի մշակույթ, Եր., 2016:
  • Եզեկյան Լ., Ոճագիտություն, Երևան, 2003:
  • Մելքոնյան Ս., Ակնարկներ հայոց լեզվի ոճաբանության, Երևան, 1984:
  • Պողոսյան Պ., Խոսքի մշակույթի և ոճագիտության հիմունքներ, 2 հատորով, Երևան, 1990, 1991:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գրավոր և բանավոր խոսքի առանձնահատկությունները: Խոսքի արժանիքները (ճշտություն, ճշգրտություն, սեղմություն և այլն): Խոսքային վարվեցողություն: Գործառական ոճեր:
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/ շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1602 /Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ցուցաբերել օտար լեզվի իմացություն միջազգային չափորոշիչներին համապատասխան (B2-C1),
2. նկարագրել միջազգային թեստավորման և գնահատման սկզբունքնեևը և պահանջները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. գործնականում կատարել թեստային աշխատանքներ` կազմված համաեվրոպական չափանիշների B2-C1 մակարակին համապատասխան
4. արտահայտել մասնագիտական (ակադեմիական) գիտելիքները գրավոր և բանավոր խոսքով :
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. արդյունավետ կիրառել համակարգչային հմտությունները
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողի մոտ ամբողջացնել նախորդ մոդուլի օգնությամբ ձեռք բերած գիտելիքները,
· ծանոթացնել օտար լեզվի իմացության ստուգման և գնահատման պահանջներին,
· ներկայացնել լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները և ծանոթացնել թեստավորման հիմանական սկզբունքներին,
ներկայացնել լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք դասախոսի ղեկավարությամբ,
· անհատական և խմբային աշխատանք,
· ինքնուրույն աշխատանք,
. գրավոր փորձնական միջազգային թեստի անցկացում և գնահատում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացը ավարտվում է ստուգարքով, որն իրականացվում է TOEFL թեստավորման միջոցով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Debora Philips “ Longman Preparation Course for the TOEFL IBT” Longman 2007
  • Bruce Rogers “ The Complete Guide for TOEFL IBT Test Preparation”, Thomson 2007
  • Boston Educational Services “Official ITEP Preparation Guide”, Create Space Independent Publishing Platform 2014
  • ETS “The Official Guide to the TOEFL Testing”, McGraw-Hill Education 2012
  • Pauline Cullen “The Official Cambridge Guide to IELTS”, Cambridge English 2014
  • Kaplan “IELTS Premier”, Kaplan Publishing 2016
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· օտար լեզվի իմացության միջազգային թեստավորման յուրահատկությունները,
· լեզվի իմացության համաեվրոպական չափանիշները (CEFR) և թեստավորման հիմանական սկզբունքները,
· լեզվի թեստավորման հիմնական ռազմավարությունը և մարտավարությունը,
. միջազգային թեստերի (TOEFL, IELTS, ITEP) առանձնահատկությունները:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2203/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տարբերակել սոցիոլոգիայի որպես գիտության կառուցվածքային մակարդակները,
2. ներկայացնել սոցիոլոգիայի` որպես գիտության կայացման նախադրյալները, գիտությունների համակարգում սոցիոլոգիայի տեղն ու դերը, սոցիոլոգիայի աշխարհայացքային և էթիկական առանձնահատկությունները, ուսումնասիրության առարկան,
3. նկարագրել հիմնական սոցիոլոգիական մոտեցումները, մշակույթի տարրերը, ինչպես նաև հասարակության մեջ տեղի ունեցող մի շարք սոցիալական գործընթացներ ու հրատապ սոցիալական հիմնախնդիրներ,
4. նկարագրել սոցիալական գործողության և հասարակության սոցիալական կառուցվածքի փոխկապվածությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. Օգտվել սոցիոլոգիական հասկացութային գործիքակազմից` մեկնաբանելու հասարակական գործընթացներն ու հիմնախնդիրները:գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողներին փոխանցել գիտելիքներ սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքի և հետազոտական մեթոդների վերաբերյալ՝ ծանոթացնելով սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկայի և սոցիոլոգիական աշխարհայացքի առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասախոսություններ,
. Լսարանում ուսանողների թե´ պասիվ ունկնդրում, թե´ մասնակցություն քննարկումներին,
. Գրականության արտալսարանային ընթերցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Гидденс Э. “Социология”// 2-е изд., полн. перераб. и доп., М.: Эдиториал УРСС, 2005.
  • Миллс Ч. Р. “Социологическое воображение”// Пер. с англ. О. А. Оберемко. Под общей редакцией и с предисловием Г. С. Батыгина. - М.: Изда-тельский Дом NOTA BENE, 2001, 264 с.
  • Штомпка П. “Социология. Анализ современного общества” М.: Логос, 2005, 664 с.
  • Macionis J.J. “Sociology”// USA: Pearson Education, Inc., 14th ed., 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Սոցիոլոգիան որպես գիտություն. կայացման առանձնահատկությունները:Սոցիոլոգիայի օբյեկտն ու առարկան. մոտեցումներ և տեսական պարադիգմաներ:Սոցիոլոգիան գիտությունների համակարգում:
Սոցիոլոգիական աշխարհայացք և սոցիոլոգիական էթիկա:
Սոցիոլոգիական գիտելիքի կառուցվածքը: Ի՞նչ է հետազոտությունը, որո՞նք են հետազոտության տեսակները, ո՞վ է հետազոտողը: Մշակույթ, մշակույթի տարրեր: Հասարակությունը որպես սոցիոլոգիայի ուսումնասիրության առարկա: Հասարակության սոցիալական կառուցվածքը. սոցիալական ինստիտուտներ:
Սոցիալական խմբեր և կազմակերպություններ: Հասարակություն և անձ. սոցիալական փոխազդեցություն և սոցիալականացում: Շեղվող վարք և սոցիալական վերահսկողություն: Սոցիալական անհավասարություն. շերտավորում և մոբիլություն: Ազգաբնակչություն, ուրբանիզացիա և միգրացիա: Սոցիալական փոփոխություններ, գործընթացներ և շարժումներ:
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
դաս. 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1311/Բ /16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
ուսանողների մոտ ձևավորել և զարգացնել քննադատական մտածողության հմտություններ և գործիքներ, ինչի շնորհիվ նրանք ունակ կլինեն ակադեմիական, հասարակական և առօրյա կյանքում քննադատաբար գնահատել ապացույցներն ու փաստարկները, ճանաչել հաղորդակցմանը վերաբերող տրամաբանական և արտատրամաբանական սխալները, նույնականացնել ճանաչողական կողմնակալություններն ու խաբկանքները, խուսափել ճանաչողական մոլորություններից և կողմնակալություններից։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն.
1. ներկայացնելու անձի ճանաչողական գործընթացների աշխատանքի առանձնահատկությունները,
2. տարբերակելու մանիպուլյատիվ նարրատիվները, հայտնաբերելու դավադրապաշտական տեսությունները, օգտագործելու դրանց հակազդման միջոցները,
3. ձևակերպելու խոսքային և ոչ խոսքային հաղորդակցական «ալիքներով» եկող տեղեկատվության վերլուծության գործիքները։

բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ.
4. վերլուծելու անձի ճանաչողական ոլորտի անհատական առանձնահատկությունները,պարզելու քննադատական մտածողության զարգացման մակարդակը,
5. բացահայտելու ճանաչողական կողմնակալությունները և արատները, նույնականացնելու հանրային կյանքի տարբեր ոլորտներում դրանց դրսևորումները,
6. գնահատելու տեղեկատվության աղբյուրների արժանահավատությունը, տեղեկության ստուգելիությունը, ճանաչելու փաստերը։

գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. քննադատաբար վերլուծելու և եզրահանգումներ կատարելու մտածողության ուսումնասիրությունների և կիրառական հիմնախնդիրների վերաբերյալ,
8. համակարգայնացնելու սոցիալական, քաղաքական, գիտական և գործնական կյանքի վերաբերյալ խնդիրները, այդ խնդիրների լուծման համար մշակելու համակարգային ռազմավարություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
ուսանողների մոտ ձևավորել և զարգացնել քննադատական մտածողության հմտություններ և գործիքներ, ինչի շնորհիվ նրանք ունակ կլինեն ակադեմիական, հասարակական և առօրյա կյանքում քննադատաբար գնահատել ապացույցներն ու փաստարկները, ճանաչել հաղորդակցմանը վերաբերող տրամաբանական և արտատրամաբանական սխալները, նույնականացնել ճանաչողական կողմնակալություններն ու խաբկանքները, խուսափել ճանաչողական մոլորություններից և կողմնակալություններից։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
1. դասախոսություն,
2. լսարանային քննարկում,
3. իրավիճակային վերլուծություն,
4. ներլսարանային խմբային բանավեճ,
5. իրական խնդիրների վերաբերյալ տեսանյութերի և այլ առցանց նյութերի դիտում և քննարկում։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով։ Գիտելիքների ստուգման համար նախատեսվում է գործնական աշխատանքների կատարում՝ մատուցված նյութի հիման վրա։ Գործնական աշխա­տանքների կատարումը նախատեսվում է իրականացնել դասընթացի գործնական ժամերի ընթացքում։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
1. Մտածողության առաջացումը և պատմական զարգացումը, մտածողության հիմնական տեսությունները։
2. Մտածողությունը իրական կյանքում, քննադատական մտածողության կարևորությունը որոշումների ընդունման գործընթացում։
3. Ճանաչողական կողմնակալություններ և աղճատումներ: Դրանց անխուսափելիությունը և պայքարը դրանց դեմ։
4. Ճշմարտություն և մոլորություն, փաստ և սահմանում, մտքի ձևեր։
5. Կանոնավոր կշռադատություն և փաստարկում։
6. Փաստարկմանը վերաբերող տրամաբանական սխալներ։
7. Փաստարկմանը վերաբերող արտատրամաբանական սխալներ։
8. Մտածողության «հիգիենա». նշանագիտություն և տրամաբանություն։
9. «Չհասկացման հերմենևտիկա». հուզական ինտելեկտը և միմիկրիան Մանիպուլյացիա-միմիկրիա-սուտ (II). Խոսքայինը և ոչ խոսքայինը։
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսամյակ
2 ժամ/շաբ
գործ. 2 շաբ/ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1705/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում
· ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով
· ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. դրսևորել մասնագիտական լեզվի բառապաշարի խորացված իմացություն,
2. ներկայացնել մասնագիտական տեքստի քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները,
3. դրսևորել լեզվի պաշտոնական ոճի քերականական և կառուցվածքային առանձնահատկությունների իմացություն:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. տիրապետել մասնագիտական լեզվի տերմինաբանական համակարգին,
5. վերարտադրել (սեղմ և ընդարձակ) ունկնդրած/կարդացած մասնագիտական տեքստը և մեկնաբանել այն,
6. դրսևորել գործարար նամակագրության տարբեր ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրություն, CV, դիմում, համառոտագրություն կազմելու ունակություններ
7. հանդես գալ գիտական շրջանակներում հոդվածներով և զեկուցումներով,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. ընդարձակել տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունները՝ օգտվելով ռուսալեզու աղբյուրներից:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· խորացնել ուսանողների լեզվական գիտելիքները և հաղորդակցական հմտությունները լեզվախոսքային բոլոր ոլորտներում
· ապահովել ուսանողների արդեն ձեռք բերած լեզվական գիտելիքների և հմտությունների կիրառումը մասնագիտական նպատակներով
· ապահովել գործարար նամակագրություն վարելու հիմնական սկզբունքների իմացություն
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· գործնական պարապմունք
· ինքնուրույն աշխատանք
· թիմային աշխատանք
· բանավոր ներկայացում
. գրավոր և բանավոր հարցում
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով, որն անցկացվում է բանավոր և հիմնված է կիսամյակի ընթացքում երկու ստուգողական աշխատանքների տվյալների հիման վրա
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Беляева Е.А., Голосная Н.П., Ефимова Д.А., Кондрашова Н.В., Нечаева Т.В., Стукова Е.Г. Русский язык как иностранный. Научный стиль речи: Учебное пособие. - Санкт-Петербург: Университет ИТМО, 2019.
  • Буре Н.А., Волкова Л.Б., Косарева Е.В. Основы русской деловой речи. Учебное пособие для студентов высших учебных заведений, СПб, 2011.
  • Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Грамматика в упражнениях - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 232с.
  • Лалаян С., Айвазян М., Багдасарян А., Дпирян М., Мкртычян-Лалаян С. Русский язык. Учебник для гуманитарных факультетов вузов Армении. Издание 2-е, перераб. и доп. - Ереван: изд-во ЕГУ, 2021, 320с.
  • Лексический минимум для студентов-иностранцев естественных и технических специальностей (Балыгина Т.М., Василишина Т.И., Леонова Э.Н., Пугачев И.А.). М.: РУДН, 2010.
  • Лысакова И.П. Практическая стилистика русского языка. Учебное пособие, изд. 2-е, исправл., СПб, 1996.
  • Найденова Н.С., Сапрыкина О.А. Hаучный стиль речи. Теория, практика, компетенции. Учебное пособие. Издательство: ИНФРА-М, 2023 г.
  • Русский язык для делового человека: www.mylanguage.ru
  • Химик В.В. Практический синтаксис русского языка, СПб, 1995.
  • Шатилов А.С. Читаем тексты по специальности. Вып. 2, Гуманитарные науки: учебное пособие по языку специальности, СПб, 2011.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ոճաբանություն. Լեզվի պաշտոնական ոճի բառային, քերականական և ոճաբանական առանձնահատկությունները:
· Գործարար նամակագրության որոշ ձևերի, մասնավորապես ինքնակենսագրության, դիմումի, CV, համառոտագրության շարադրման ձևերը և սկզբունքները:
· Լեզվի գիտական ոճ, գիտական ոճին բնորոշ շարահյուսական կառուցվածքներ, գիտական կապակցված տեքստի կառուցման միջոցներ՝ բառային, ձևաբանական և շարահյուսական:
· Մասնագիտական տեքստի թարգմանություն. գիտական տեքստի թարգմանության տեսության հիմնական խնդիրներ:
. Գիտական զեկույցների և մասնագիտական ռեֆերատների կառուցման հիմնական սկզբունքներ:
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
դաս.-2ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1501/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում,
· մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն,
. թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանել մեդիան, դրա բնույթն ու տեսակները,
2. ձևակերպել մեդիայի սկզբունքներն ու հիմնական գործառույթները,
3. ներկայացնել մեդիայի սպառնալիքներն ու դրա անվտանգությանն ուղղված հիմնական մեխանիզմները,
4. սահմանել մեդիաազդեցության հնարավորություններն ու մեդիայի սոցիալական դերը,
5. ներկայացնել փաստերի ստուգման ձևերն ու մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. քննադատորեն վերլուծել մեդիահաղորդագրությունները,
7. ստեղծել մեդիաբովանդակություն՝ սոցիալական պատասխանատվությամբ և բարոյական սկզբունքների պահպանմամբ,
8. բացահայտել տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները, իրականացնել նշանագիտական վերլուծություն,
9. իրականացնել փաստերի ստուգում,
10. վերլուծել մեդիաազդեցության մեխանիզմները, չեզոքացնել տեղեկատվական սպառնալիքները, կիրառել անվտանգության ապահովման մեխանիզմներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
11. տիրապետել գիտական գրականության հետ աշխատելու հմտություններին,
12. կիրառել տեղեկությունը գրագետ ընկալելու, բանավոր/գրավոր ներկայացնելու և փոխանցելու հմտությունները,
13. ունենալ քննադատական մտածողություն,
14. գործել որպես պատասխանատու թվային քաղաքացի:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· մեդիայի, դրա տեսակների, դերի, սկզբունքների, մեդիամիջավայրում առկա սպառնալիքների և անվտանգության ապահովման մեխանիզմների հետ ծանոթացում,
· մեդիաազդեցության հնարավորությունների, հանրության առջև ունեցած պատասխանատվության և փաստերի ստուգման մեթոդների ուսումնասիրություն,
. թվային միջավայրում կողմնորոշվելու, տեղեկատվությունը քննադատորեն ընկալելու, տեքստային, տեսալսողական հաղորդագրությունների ենթաիմաստները բացահայտելու կարողությունների զարգացում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· սեմինար պարապմունք,
· քննարկում,
· պրակտիկ աշխատանքներ,
. հետազոտական աշխատանքների իրականացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով:
Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի,
Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Տեղեկությունների ստուգման համառոտ ուղեցույց լրագրողների համար, Մեդիա նախաձեռնությունների կենտրոն, 2017:
  • Bouchard Julie , Candel Étienne , Cardy Hélène , Gustavo Gomez-Mejia (dir.), La médiatisation de l’évaluation, Peter Lang, 2015.
  • Coutant Alexandre , Thomas Stenger (coord.), Identités numériques, L’Harmattan, coll. « Communication et civilisation », 2014.
  • Michael O'Shaughnessy, Jane Stadler, and Sarah Casey, Media and Society, 2016.
  • Stanley J. Baran, Introduction to Mass Communication, Bryant University, 2022.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Մեդիա. սահմանումը, էությունը, տեսակները, սկզբունքները, գործառույթները, հին և նոր մեդիաձևաչափեր:
· Մեդիագրագիտության սկզբունքները. ինչպես քննադատորեն վերլուծել տեղեկությունը:
· Փաստերի ստուգում:
· Մեդիայի ֆինանսները. գովազդ:
· Տեղեկատվական սպառնալիքներ և տեղեկատվական անվտանգություն:
. Մեդիաազդեցության մեխանիզմներ: Մեդիայի սոցիալական դերը: Ապատեղեկատվություն և մեդիամանիպուլյացիա:
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսամյակ
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0102/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել հանրահաշվի և երկրաչափության հիմունքներին,
· ներկայացնել տեսության մատչելի մեթոդները,
. ծանոթացնել ներկայացվող տեսության ընդհանրացումներին և կիրառություններին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. իմանալ 2,3,4,5,9 թվերի վրա բաժանելիության հայտանիշները, ամբողջ ցուցիչով աստիճանի,
քառակուսի արմատի հատկությունները, կրճատ բազմապատկման բանաձևերը,
2. իմանալ բնական, ամբողջ, ռացիոնալ թվերը, բազմություններով գործողությունները,
դրանց պատկերումը թվային առանցքի վրա,
3. իմանալ թվի հակադիրը, հակադարձը, մասը, տոկոսը, բացարձակ արժեքը, գրելաձևերը,
4. գաղափար ունենալ հիմնական երկրաչափական պատկերների, մակերեսի, ծավալի մասին,
5. գաղափար ունենալ աստիճանային ֆունկցիայի, նրանց հիմնական հատկությունների և գրաֆիկների մասին,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. լուծել տոկոսով և մասնաբաժնով խնդիրներ,
7. լուծել գծային, քառակուսային հավասարումներ, անհավասարումներ,
8. կառուցել աստիճանային ֆունկցիաների գրաֆիկներ, հասկանալու հիմնական հատկությունները, գտնելու նրանց մեծագույն և փոքրագույն արժեքները,
9. կարողանալ հաշվել պարզագույն երկրաչափական պատկերների մակերեսները, ծավալները,
10. կարողանալ տարբերել պրոգրեսիաները այլ հաջորդականություններից և հետազոտել դրանք,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
11. յուրացնել մեթոդների կիրառումը այլ տեսություններում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել հանրահաշվի և երկրաչափության հիմունքներին,
· ներկայացնել տեսության մատչելի մեթոդները,
. ծանոթացնել ներկայացվող տեսության ընդհանրացումներին և կիրառություններին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն,
. գործնական պարապմունք,
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ստուգարքային: Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր կամ գրավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ս. Նիկոլսկի և այլոք, Մաթեմատիկա-5, Հանրակրթական դպրոցի 5-րդ դասարանի դասագիրք,
  • Մասեր 1,2, Երևան, 2019
  • Բ. Նահապետյան, Ա.Աբրահամյան, Մաթեմատիկա-6, Հիմնական դպրոցի 6-րդ դասարանի դասագիրք, Երևան, 2016
  • Ս. Նիկոլսկի և այլոք, Հանրահաշիվ-7, դպրոցի 7-րդ դասարանի դասագիրք, Երևան, 2016
  • Ս. Նիկոլսկի և այլոք, Հանրահաշիվ-8, դպրոցի 8-րդ դասարանի դասագիրք, Երևան, 2017
  • Ս. Նիկոլսկի և այլոք, Հանրահաշիվ-9, դպրոցի 9-րդ դասարանի դասագիրք, Երևան, 2012
  • Գ. Գևորգյան, Ա. Սահակյան, Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր-10, Հանրակրթական դպրոցի 10-րդ դասարանի դասագիրք (ընդհանուր և հումանիտար հոսքերի համար), Երևան, 2017
  • Գ.Գևորգյան, Ա. Սահակյան, Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր-11, Հանրակրթական դպրոցի 11-րդ դասարանի դասագիրք (ընդհանուր և հումանիտար հոսքերի համար), Երևան, 2017
  • Գ. Գևորգյան, Ա. Սահակյան, Հանրահաշիվ և մաթեմատիկական անալիզի տարրեր-12,
  • Հանրակրթական դպրոցի 12-րդ դասարանի դասագիրք (ընդհանուր և հումանիտար հոսքերի
  • համար), Երևան, 2010
  • Ն. Պողոսյան, Սովորենք մաթեմատիկա, Օժանդակ ձեռնարկ V-IX դասարաններ, Երևան, 2011
  • Ս.Փարվանյան, Մաթեմատիկա, 9-րդ դասարանի ավարտական քննության առաջադրանքներ,
  • Շտեմարան, Երևան, 2022
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Բնական թվեր, ամբողջ թվեր, ռացիոնալ թվեր, նրանց գրառումը, համեմատումը, կլորացումը, բաժանումը մնացորդով, բազմապատիկ, բաժանարար, բաժանելիության հայտանիշներ, պարզ և բաղադրյալ թվեր։ Թվաբանական գործողությունների հերթականությունը, փակագծեր:
· Թվի ամբողջ և կոտորակային մասերը, տասնորդական կոտորակներ։ Մեծության բաժանումը տրված հարաբերությամբ։ Ուղիղ, հակադիր և հակադարձ համեմատականություններ։ Թվի մասնաբաժին, տոկոս:
· Երկրաչափության տարրեր՝ ուղիղ, հատված, բեկյալ, ճառագայթ, անկյուն, շրջան, շրջանագիծ, եռանկյուն, ուղղանկյուն, բազմանկյուն, երկարություն, պարագիծ, մակերես։ Տարբեր չափման միավորներ։ Զուգահեռ, հատվող, փոխուղղահայաց ուղիղներ, համաչափություն:
· Խորանարդ, ուղղանկյունանիստ, գունդ, սֆերա, գլան, կոն, բուրգ, մակերևույթի մակերես, ծավալ:
· Խորանարդ, ուղղանկյունանիստ, գունդ, սֆերա, գլան, կոն, բուրգ, մակերևույթի մակերես, ծավալ:
· Տառային արտահայտություններ, մեկ անհայտով հավասարումներ և անհավասարումներ:
· Թվային ուղիղ, թվերի համեմատումը, միջակայքերի պատկերումը: Բազմությունների միավորման, հատման, տարբերության գործողություններ:
· Բնական ցուցիչով աստիճան, հիմնական հատկությունները, կրճատ բազմապատկման բանաձևերը։ Ամբողջ ցուցիչով աստիճան, հիմնական հատկությունները:
· Քառակուսի արմատ, գաղափար իռացիոնալ թվերի մասին, իրական թվեր, միջին թվաբանական և միջին երկրաչափական:
· Բազմանդամներ, գծային երկանդամ, քառակուսի եռանդամ, նրանց նշանը, արմատները, քառակուսի եռանդամի տարբերիչը, վերլուծումը գծային արտադրիչների, մեծագույն և փոքրագույն արժեքները։
· Գծային և քառակուսային հավասարումներ և անհավասարումներ: Համակարգ, համախումբ։
· Կոորդինատային հարթություն։ Պարզագույն ֆունկցիաների գրաֆիկները (գծային, քառակուսային, արմատ), պարաբոլ, հիպերբոլ:
· Ֆունկցիա, որոշման տիրույթ, արժեքների տիրույթ, մեծագույն և փոքրագույն արժեքները, ֆունկցիայի աճ և նվազում:
· Թվաբանական և երկրաչափական պրոգրեսիաներ:
· Կարգավորություններ, տեղափոխություններ, զուգորդություններ:
. Գաղափար պատահույթի, պատահույթի հավանականության մասին:
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսամյակ
2 ժամ/ շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1306/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին,
. ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տարբերակել, անվանել հաղորդակցման հիմնական կատեգորիաները, սահմանել և համեմատել դրանք,
2. վերլուծել հաղորդակցման մեխանիզմները հոգեբանական գիտելիքի դիտանկյունից,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. ձևավորել և գնահատել հաղորդակցման ռազմավարություններ,
5. հոգեբանական մեթոդաբանությամբ վերլուծել և գնահատել ռիսկային պայմաններում իրագործվող հաղորդակցումը,
6. մշակել արդյունավետ հաղորդակցման առաջարկներ և իրագործել դրանք:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. դասընթացը հնարավորություն է տալիս ստանալ ընդհանրական գիտելիքներ արդյունավետ կառավարչական և կազմակերպպական գործունեության իրականացման համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին հաղորդակցման առանձնահատկություններին, մեխանիզմներին և օրինաչափություններին,
. ձևավորել հմտություններ հաղորդակցման արդյունավետությունը բարձրացնելու համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություն,
· Խմբային աշխատանք՝քննարկում,
. Ինքնուրույն աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման
հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գրիգորյան Ա. Մարքեթինգը տնտեսության կառավարման համակարգում, Երևան, 2007 թ.
  • Կառավարման հոգեբանություն/ կազմ. Սեդրակյան Ս., Եդիգարյան Վ., Ուսումնական ձեռնարկ, Երևան,2004
  • Կառավարման հոգեբանության մի քանի հարցեր/ կազմ. Սահակյան, Ուսումնական ուղեցույց, Երևան, 2015
  • Аминов, И.И. Психология делового общения: Учебник / И.И. Аминов. - М.: Юнити, 2018. - 270 c.
  • Берн, Э. Игры, в которые играют люди. Психология человеческих взаимоотношений. Люди, которые играют в игры, Л.,2012.
  • Волков, Б.С. Психология педагогического общения: Учебник для бакалавров / Б.С. Волков, Н.В. Волкова, Е.А. Орлова. - Люберцы: Юрайт, 2016. - 335 c.
  • Ильин, Е.П. Психология общения и межличностных отношений / Е.П. Ильин. - СПб.: Питер, 2013. - 576 c.
  • Измайлова М. А. Деловое общение: Учебное пособие / М. А. Измай- лова. - 4-е изд. - М.: Издательско-торговая корпорация. «Дашков и К°», 2011. - 252 c.
  • Райгородский Д.Я. Психология менеджмента. Учебное посбие. Самара: Изд.дом «Бахран-М», 2005.-768с.
  • Шеламова, Г.М. Деловая культура и психология общения: Учебник / Г.М. Шеламова. - М.: Academia, 2018. - 256 c.
  • S. Shyam Sundar ., (2015), The Handbook of the Psychology of Communication Technology.
  • The Business Communication Handbook Judith Dwyer 9th Edition//https://pdfgoal.com/downloads/the_business_communication_handbook_judit…
  • The Handbook of Communication. By Owen Hargie. Skills//
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Արդյունավետ հաղորդակցում, հիմնական առանձնահատկությունները:
Բաժինը ներառում է հաղորդակցում հասկացության սահմանումը և վերլուծությունը սոցիալական հոգեբանության դիտանկյունից: Հաղորդակցումը քննարկվում է հոգեբանական դասական և ժամանակակից տեսությունների համատեքստում: Դիտարկվում են արդյունավետ հաղորդակցման հիմնական առանձնահատկությունները, օրինաչափությունները, մեխանիզմները:
Միջանձնային ընկալումը հաղորդակցման գործընթացում:
Բաժինը ներառում է սոցիալական պերցեպցիայի հիմնական օրինաչափություններն ու մեխանիզմները: Քննարկվում են ընկալման կարծրատիպերը և դրանց տեսակները, կարծրատիպային էֆեկտները: Ատրակցիայի և ատրիբուցիայի երևույթները դիտարկվում են հաղորդակցման համատեքստում:
Հաղորդակցումը սոցիալական տարբեր ոլորտներում:
Բաժինը ներառում է իմացության և հմտությունների ձևավորումը գործարար հաղորդակցման հիմնական օրինաչափությունների մասին: Վերբալ և ոչ վերբալ գործարար հաղորդակցում, գործարար իմիջ, գործարար էթիկա, բանակցությունների վարման առանձնահատկությունները:
Հեռավար հաղորդակցման առանձնահատկությունները և միտումները, հմտությունների դրսևորման ձևերը։
Բաժինը ներառում է հեռավար հաղորդակցման սահմանումը, ժամանակակաից ձևերի նկարագրությունը։
3-րդ աշնանային կամ 4-րդ գարնանային կիսմյակ՝
2 ժամ/շաբ.
գործն. 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0105/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ,
· սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար,
. ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ձևակերպել վիճակագրական խնդիրներ,
2. կառուցել նմուշին համապատասխան հաճախությունների սյունապատկերը,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծել առկա տվյալները` կատարել վիճակագրական հետևություններ,
4. կարողանալ ստանալ տարբեր բնութագրիչների գնահատականներ,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. համակարգել և վերլուծել ստացած տեղեկատվությունը, անել հետևություններ։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ծանոթացնել կիրառական վիճակագրության հիմնական մեթոդների հետ,
· սովորեցնել ուսանողներին կիրառել վիճակագրության մեթոդները գործնական խնդիրներ լուծելու համար,
. ծանոթացնել ուսանողներին կիրառական վիճակագրության տարբեր բաժինների հետ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· գործնական աշխատանք,
. ինքնուրույն աշխատանք։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գասպարյան Կ. Վ., “Վիճակագրության խնդիրների ժողովածու’’, ԵՊՀ հրատ., Երևան, 2017,
  • Ивченко Г. И., Медведев Ю. И., “Математическая статистика’’, кн. дом “ Либроком’’, М., 2014,
  • Ն. Գ. Ահարոնյան, Ե. Լ. Իսրաելյան, “Հավանականությունների տեսության խնդրագիրք”, ԵՊՀ, 2016,
  • Ե. Հարությունյան և այլոք, Հավանականություն և կիրառական վիճակագրություն, 2000։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Նկարագրական վիճակագրություն:
· Նմուշային եղանակ:
· Գնահատման տեսություն:
. Միջակայքային գնահատականներ։
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
գործ.՝2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2301/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մա­սին
. Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Աշխատել տեքստի, գրաֆիկական օբյեկտների, աղյուսակների հետ,
2. կատարել հաշվարկներ, կազմել դիագրամներ և գրաֆիկներ,
ինքնուրույն կատարել իր թղթավարությունը (կուրսային և ավարտական աշխատանքներ, հաշվարկների կատարում, զեկուցումների համար սլայդների պատրաստում և այլն)։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ հա­մա­կար­գիչների, դրանց տեխնիկական, ծրագրային և ինֆորմացիոն ապահովման մա­սին
. Ստեղծել անհրաժեշտ հիմքեր համակարգչի օգնությամբ մասնագիտության մեջ գործնական հետազոտություններ ու վերլուծություններ կա­տարելու համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասերն անցկացվում են համակարգչի միջոցով, հանձնարարվում են խնդիրներ և ինքնուրույն առաջադրանքներ:
. Ուսուցողական նյութերը և ինքնուրույն աշխատանքի առաջադրանքները տրամադրվում են ուսանողներին էլէկտրոնային տեսքով՝ փոխանցվում են էլեկտրոնային կրիչով կամ ուղարկում էլ. փոստին:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
· Ստուգարքն անցկացվում է համակարգչի միջոցով՝ ուսանողի ամփոփիչ աշխատանքի հիման վրա։ Առաջադրանքներն հիմնված են դասընթացի ընթացքում անցած թեմաների վրա։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Katherine Murray, First Look Microsoft Office 2010, Microsoft Press, 2010
  • Стоцкий, А. Васильев, И.Телина, Microsoft Office 2010, Питер, 2010
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Համակարգչի կառուցվածքը և աշխատանքի հիմնական սկզբունքները։ Windows օպերացիոն համակարգի գրաֆիկական ինտերֆեյսի հետ աշխատելու հիմնական սկզբունքները: Տեքստային փաստաթղթերի ստեղծման և մշակման տեխնոլոգիաներ: Հաշվարկներ էլեկտրոնային աղյուսակներում, դիագրամներ, գրաֆիկներ։
Ներկայացման մուլտիմեդիա տեխնոլոգիաներ՝ ստեղծում և ցուցադրում:
3- րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ16 կամ Բ17
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին,
· ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին,
· ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին,
· ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին,
· ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու բնագիտության ժամանակակից հայեցակարգերի էությունը,
2. բացատրելու բնության համակարգերի կառուցվածքի, առաջացման և էվոլյուցիայի կոնցեպցիաները,
3. նկարագրելու մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների օրինաչափությունները,
4.հիմնավորելու ժամանակակից բնագիտության նվաճումների կիրառման կարևորությունը և անհրաժեշտությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
5. կկարողանա ճիշտ կողմնորոշվել ինֆորմացիայի գնահատման և վերլուծության ժամանակ:
6. կկարողանա կատարել համապատասխան եզրակացություններ բնության երևույթների վերաբերյալ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. օգտագործելու ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում բնագիտության ժամանակակից հիմնախնդիրների մասին,
· ձևավորել պատկերացում բնական գիտությունների մեթոդոլոգիական առանձնահատկությունների մասին,
· ձևավորել պատկերացումներ ժամանակակից բնական գիտությունների զարգացման օրինաչափությունների և հեռանկարների մասին,
· ձևավորել պատկերացում բնության համակարգերի կազմավորման,կառուցվածքի և զարգացման օրինաչափությունների մասին,
· ձևավորել որոշակի աշխարհահայացք մեզ շրջապատող աշխարհում կատարվող երևույթների բացատրության համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր
1. համակցված դասեր՝ հեռահար դասընթացներ /Moodle համակարգով/ և դասախոսություններ:
Ուսումնառության ձևեր
2. ինքնուրույն աշխատանք` գրականության ընթերցում, Moodle համակարգում զետեղված դասախոսությունների ընթերցում, առաջադրանքների կատարում և խմբային քննարկումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարք, որն անցկացվում է թեստային համակարգով, on line, տրվում է առավելագույնը 60 հարց, նախապես կազմված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Горелов А. А. Концепции современного естествознания М., 2015, 4-е изд., 355 с.
  • Михайлов Л. Концепции современного естествознания М., 2008, 336 с.
  • Найдышь В. Концепции современного естествознания: Учебник, М.,2016, 360с.
  • Рузавин Г.И. Концепции современного естествознания. М., 2006. 303 с.
  • Рыбалов Л. Б. Садохин А. П. Концепции современного естествознания, М., 2012, 415 с.
  • Садохин, А.П. Концепции современного естествознания.М., 2-е изд., 2007, 447 с.
  • Стрельник О.Н., Концепции современного естествознания М., 2006
  • Ասլանյան Լ. Ս., Կարայան Հ. Ս. Ժամանակակից բնագիտության հայեցակարգերը, Մեթոդական աշխատանք, Երևան, 2011 թ., 115 էջ
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ներածություն: Ճանաչողության երկու ճյուղերը: Գիտության բազմաստիճանությունը: Գիտական մեթոդի կայացումը: Գիտական մեթոդը և գիտականության չափորոշիչը: Պսևդոգիտության մասին:
· Մետաղները և հասարակության առաջընթացը: Հասարակության զարգացման փուլերը: Երկրակեղևի բաղադրությունը: Պղնձի, ալյումինի և երկաթի ստացման առանձնահատկությունները: Մետաղների ֆիզիկական և քիմիական հատկությունները: Մետաղների կիրառությունը: Մետաղների հպումային պոտենցիալը և ժամանակակից սարքերը:
· Ջերմադինամիկան քիմիական գործընթացներում: Ջերմադինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմային երևույթները քիմիական ռեակցիաներում: Զանգվածի և էներգիայի փոխադարձ կապը միջուկային և քիմիական ռեակցիաներում: Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքը: Կրակից մինչև հրթիռային շարժիչ: Արևային էներգիայի օգտագործման հեռանկարը: Ջրածնային էներգետիկա:
· Միջուկային ռեակցիաները երկրի վրա և տիեզերքում: Կայուն և անկայուն իզոտոպներ: Միջուկային ռեակցիաներ: Նոր քիմիական տարրերի ստացումը: Ատոմային և ջրածնային ռումբ: Ատոմային էներգիայի՝ խաղաղ նպատակներով օգտագործումը: Իզոտոպների կիրառությունը:
· Պոլիմերային նյութերի արտադրությունը և կյանքի բարելավումը: Օրգանական նյութեր: Մակերևութային ակտիվ նյութեր: Օճառ և սինթետիկ լվացող միջոցներ: Պոլիմերացման և պոլիկոնդենսման ռեակցիաներ: Պլաստմասսաներ, կաուչուկներ, մանրաթելեր: Ջրածնային կապը բարձրամոլեկուլային միացություններում:
· Էլեկտրական հոսանքի քիմիական աղբյուրները: Քիմիական էներգիայի անմիջական փոխարկումը էլեկտրական էներգիայի: Գալվանական էլեմենտի կառուցվածքը: Էլեմենտ, կուտակիչ, մարտկոց: Ճրագից մինչև քսենոնային լամպ: Վառելիքային էլեմենտը որպես էլեկտրական էներգիայի արտադրության հեռանկար:
· Բնագիտություն և մաթեմատիկա: Մաթեմատիկան և նրա առանձնահատկությունները: Մաթեմատիկայի կառուցվածքը, առարկան և մեթոդաբանությունը: Մաթեմատիկական տեսության ճշգրիտության չափանիշը: Մաթեմատիկան և բնագիտությունը:
· Ֆիզիկական պատկերացումները և նրանց էվոլյուցիան: Նյուտոնյան մեխանիկա: Էլեկտրադինամիկա: Հարաբերականության հատուկ տեսություն: Մակրոսկոպական գործընթացների ֆիզիկա: Էներգիա և էնտրոպիա:
· Սիներգետիկական պատկերացումներ: Քաոսի տեսություն: Քաոսի և կարգավորվածության դինամիկա: Դիսիպատիվ կառուցվածքներ: Լորենցի մոդելը: Սովորական և տարօրինակ ատրակտորներ: Ֆրակտալներ:
· Դիսկրետի ֆիզիկա և ալիքային մեխանիկա: Անընդհատություն և դիսկրետություն: Քվանտային մեխանիկա: Դետերմինիզմ և ինդետերմինիզմ: Փոխազդեցության մեխանիզմների մասին պատկերացումների զարգացումը:
· Տիեզերագիտական կոնցեպցիաներ (հիմնադրույթներ): Հիմնական տիեզերագիտական փաստեր: Մեծ Պայթյունի տեսություն: Աստղային էներգիայի աղբյուրը: Տիեզերքի «ջերմային մահվան» տեսություն:
· Ի՞նչ է կյանքը: Կյանքի էությունը: Կյանքի սահմանումները: Կյանքի կենսաբանական սահմանումը: Կյանքի ֆիզիկական հիմքերը: Կյանքը և էնտրոպիան: Կյանքի գոյության ֆիզիկական նախադրյալները: Մարդաբանական սկզբունք:
· Կյանքի առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կյանքի առաջացման կոնցեպցիաների բազմազանությունը: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կյանքի կայուն վիճակի կոնցեպցիան: Կյանքի ինքնաբերաբար առաջացման կոնցեպցիան: Պանսպերմիայի կոնցեպցիան: Կյանքի միանգամյա հանկարծակի առաջացման կոնցեպցիան: Կենսաքիմիական էվոլյուցիայի կոնցեպցիան (Օպարինի տեսություն):
· Կյանքի էվոլյուցիոն պատմությունն ու ժամանակագրությունը: Կյանքի էվոլյուցիայի հիմնական փուլերը: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Արքեյան և Պրոտերոզոյան ժամանակաշրջաններում: Էվոլյուցիայի ժամանակագրությունը Ֆաներոզոյան ժամանակաշրջաններում:
· Մարդը` որպես բնագիտության ուսումնասիրության առարկա: Մարդու առաջացման հիմնական կոնցեպցիաները: Կրեացիոնիզմի կոնցեպցիան: Կենսաբանական կոնցեպցիան: Աշխատանքային կոնցեպցիան: Մուտացիոն կոնցեպցիան: Կոսմոլոգիական (տիեզերաբանական) կոնցեպցիան: Մարդու և կենդանիների նմանություններն ու տարբերությունները:
· Մարդը և կենսոլորտը: «Կենսոլորտ» հասկացությունը և նրա էությունը: Վ.Ի.Վերնադսկու ուսմունքը կենդանի նյութի և կենսոլորտի մասին: Կենսոլորտի կառուցվածքը: Նոոսֆերայի կոնցեպցիան: Նոոսֆերայի առաջացման անհրաժեշտ նախադրյալները: Մարդու և կենսոլորտի կոէվոլյուցիան:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1005/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն,
· Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները,
. Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Սահմանել գործարարության էությունը և հիմնական հասկացությունները, գործարարության առանձնահատկությունները և մոդելային բնորոշիչները, գործարարության փուլային զարգացման բնորոշիչները և առանձնահատկությունները,
2. ներկայացնել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքնեըը,
3. լուսաբանել գործարարության կազմակերպման ձևերը, կառավարման սկզբունքները և մոտեցումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Վերլուծել և տարբերակել գործարարության համակարգերն ու տիպերը, գտնել բիզնեսի զարգացման համարժեք մոտեցումները, ընտրել գործարարության կազմակերպման ու կառավարման տեսա-գործնական հիմքերը և դրանց կիրարկման ձևերը,
5. գնահատել ՀՀ-ում գործարար միջավայրը, ներկայացնել գործարարության զարգացման հնարավորությունները և խնդիրներն ու ռիսկերը, կանխատեսել գործարարության զարգացման հնարավորություններն ու հեռանկարները,
6. օգտվել բիզնես-պլանների մշակման գործիքներից, օգտվել Պորտերի մրցակցային հինգ ուժերի և SWOT վերլուծական գործիքներից և կատարել բիզնես նախագծի արդյունավետության և նպատակահարմարության գնահատում, կատարել բիզնես հաշվարկներ, գնահատել հնարավոր ֆինանսավորման աղբյուրները
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Օգտվել տեղեկատվական-վերլուծական տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետային ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ, հաշվետվություններ, միջազգային կազմակերպությունների տարեկան զեկույցներ, կատարել անհրաժեշտ վերլուծություններ և այլն,
8.իրականացնել գործարարության խաղարկային ներկայացումներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Տրամադրել գործարարության էության և դրսևորման առանձնահատկությունների, ինչպես նաև գործարարության զարգացման հիմնախնդիրների վերաբերյալ գիտելիքներ և իմացություն,
· Ուսուցանել գործարարության տեսա-մեթոդական հենքերը, ինչպես նաև գործարարության կազմակերպման տեսա-գործնական հիմունքներն անհրաժեշտ հմտությունները,
. Տրամադրել բիզնես պլանների մշակման և այլ կարևոր կարողություններ, որոնք կարող են օգտակար լինել շրջանավարտի մասնագիտական կարիերայի ընթացքում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ
· ինքնուրույն աշխատանք՝ որպես դասընթացի նյութի խորացման միջոց և դասախոսության նյութերի յուրացման ակտիվ մեթոդ.
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
.Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Бекетова О.Н, В.И.Найденков, Бизнес-план, Уч.пособие для вузов, Теория и практика, М., 2009, 288с.
  • Буров В.Ю. “Основы предпринимательства” Уч.пособие Чита, 2011. - 441 с.
  • Организация предпринимательской деятельности: Учебник /А.Н.Асаул.-СПб.: АНО ИПЭВ, 2009, 336с.
  • Питер Ф.Друкер, Бизнес и инновации, пер. с англ.-М: “И.Д.Вильямс”,2009, 432с.
  • Попков В. П., Евстафьева Е. В. “Организация предпринимательской деятельности”. Схемы и таблицы, СПб., 2007, 352 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Գործարարության էությունը և ձեռներեցության տեսության զարգացման փուլային բնորոշիչները: Ձեռներեցական որոշումների կայացման գործընթացը. ձեռներեցական հաշվարկներ:Ֆինանսավորման աղբյուրները և ձևերը: Ձեռներեցի գործունեության համընդհանուր բնույթը և տրամաբանությունը:
· Ձեռներեցի գործողությունների տրամաբանությունը և ձեռներեցական գործընթացը: Ձեռներեցության տեսակները և դրանց չափորոշիչները: Ձեռներեցության ձևերը և տիպերը, մասնավորապես: Բիզնեսի ռազմավարական զարգացումը և բիզնես ռազմավարությունը
· Բիզնեսի ռազմավարական պլանավորումը. էությունը, սկզբունքները և գործառույթները:
· Բիզնեսի ռազմավարական կառավարումը. էությունը և իրագործման փուլային առանձնահատկությունները:
. Ռազմավարական պլանավորումը և կառավարումը. փոխազդեցությունը և մոտեցումները: Ձեռներեցական գործունեության կազմակերպումը. բիզնես պլան:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1302/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները,
· կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները,
. ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահրցերին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Տիրապետել բարոյական հարաբերությունների հիմունքներին և տիպաբանությանը,
2. ծանոթանալ սիրո մետաֆիզիկայի, ընտանիքի պլանավորման և սիրո հոգեվերլուծության հիմնախնդիրներին:
3. տիրապետել բարոյական կոնֆլիկտների լուծման և հաղթահարման տեխնոլոգիաներին, ինչպես նաև սոցիալական կյանքի, բիզնես էթիկայի և քաղաքական էթիկայի հիմունքներին:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Հասկանալ բարոյական ընտրության և կյանքի իմաստի ձևավորման մեխանիզմները:
5. ընտրել բարոյական կոնֆլիկտների հաղթահարման արդյունավետ մոդելներ:
6. գնահատել բարոյականության դերը կյանքի կազմակերպման ու կանոնակարգման գործում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը,
8. վերլուծել արդի քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական տեսանկյունները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· վերլուծել ժամանակակից քաղաքակրթական մարտահրավերների բարոյական հիմնախնդիրները,
· կանխատեսել բարոյական շարժառիթներ ունեցող ճգնաժամային երևույթները և դրանց հետևանքները,
. ծանոթանալ սիրո, ընտանիքի, կյանքի իմաստի, կրոնի, իրավունքի բարոյական հիմանահրցերին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսությունների, առաջադրանքների քննարկում, տեքստի մեկնաբանում,
· տեքստերի մեկնաբանում և հայեցակարգերի համեմատական վերլուծություն,
. առաջադրանքներ և տարբեր մոդելների համեմատական վերլուծություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Апресян Ю. Этика. М., 2004.
  • Бодрийяр Ж. Забыть Фуко. СПБ, 2011.
  • Матвеев П. Религиозная этика. М., 2014.
  • Фромм Э. Искусство любить. М., 2008.
  • Щвейцер А. Культура и этика. М., 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բարոյականության էությունը և կառուցվածքը: Բարոյական հարաբերությունների էությունը: Կրոնական էթիկա: Բիոէթիկա: Քաղաքական էթիկա: Սիրո մետաֆիզիկա:Կյանքի իմաստը:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1311/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին համակարգված ձևով ներկայացնել տրամաբանության դասընթացի հիմնական հասկացությունները և օրենքներն ու սկզբունքները, որն ունի ինչպես ընդհանուր կրթական, այնպես էլ իմացաբանական ու մեթոդաբանական նշանակություն:
· Զարգացնել ուսանողների տրամաբանական կարողությունները և նրանց հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը:
· Ցուցադրել տրամաբանական օրենքների և հասկացությունների կիրառումը առօրյա և գիտական մտածողության մեջ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել մտքի կառուցվածքը,
2. սահմանել տրամաբանական կանոններն և օրենքները, որոնք կշռադատության ընթացքում ապահովում են մեր մտքի կանոնավորությունը ու հետևողականությունը, ճշմարիտ եզրակացությունների ստացումը և գիտական գիտելիքների հիմնավորվածությունը,
3. բացատրել տրամաբանական գիտելիքի էությունը և գործառնական տեսանկյունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. պարզաբանել տրամաբանության ճանաչողական և մեթոդաբանական գործառույթների անհրաժեշտությունը գիտատեսական և գործնական ուսումնասիրությունների ժամանակ,
5. ճիշտ կատարել և գնահատել հասկացությունների հետ կապված տրամաբանական գործողությունները,
6. իրականացնել դատողությունների և անհրաժեշտ մտահանգումների տրամաբանական վերլուծություն և գնահատում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. կարողանալ դրսևորել տրամաբանական մտածողության անհրաժեշտ մշակույթ` պահպանելով կանոնավոր մտածողության որոշակիության, անհակասականության, հիմնավորվածության և հետևողականության հիմնարար սկզբունքների ու դրանցից բխող մասնավոր նորմերի պահանջները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին համակարգված ձևով ներկայացնել տրամաբանության դասընթացի հիմնական հասկացությունները և օրենքներն ու սկզբունքները, որն ունի ինչպես ընդհանուր կրթական, այնպես էլ իմացաբանական ու մեթոդաբանական նշանակություն:
· Զարգացնել ուսանողների տրամաբանական կարողությունները և նրանց հետազոտական հմտությունների ձևավորմանը:
· Ցուցադրել տրամաբանական օրենքների և հասկացությունների կիրառումը առօրյա և գիտական մտածողության մեջ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· քննարկում,
. անհատական աշխատանք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Դասընթացն ավարտվում է ստուգարքով
· Գնահատման մեթոդները՝ բանավոր հարցում ըստ առաջադրված հարցաշարի,
· Գնահատման չափանիշները՝ անցած նյութի յուրացման և վերարտադրության աստիճանը, պատասխանների ամբողջականությունը և անսխալականությունը, հարցերի առանցքային կողմերի իմացություն, վերլուծական պատասխաններ:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գևորգյան Հ.Ա., Բաղդասարյան Վ.Խ.,Տրամաբանություն: Եր. , 2015:
  • Кириллов В.И., Орлов Г.А.,Фокина Н.И., Упражнения по логике. Учебное пособие. М.,2005.
  • Ивлев Ю.В., Логика. Учебник. 3-е издание. М., 2005.
  • Ивин А.А., Практическая логика. Учебное пособие. М.,2002.
  • А.Гетманова. Логика. 9-ое изд., Moсква, 2006.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Տրամաբանության առարկան և նշանակությունը: Բազմատրամաբանության սկզբունքը: Միտք և լեզու: Հասկացություն: Հասկացության ծավալն ու բովանդակությունը: Հասկացության տեսակները: Տրամաբանական գործողություններ հասկացությունների հետ: Հասկացության ծավալի բաժանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները:
Սահմանման էությունը, տեսակներն ու կանոնները: Դասակարգման էությունը տեսակներն ու կանոնները: Դատողության էությունը և կազմը: Պարզ և բարդ դատողություններ, դրանց տեսակները: Տրամաբանական մտածողության հիմնական օրենքները. որոշակիության, անհակասականության, հետևողականության և հիմնավորվածության պահանջները:
Անհրաժեշտ մտահանգումներ, դրանց տեսակները և կոնոնները. պայմանական, բաժանանարար, լեմատիկ և անմիջական մտահանգումներ:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/ շաբ.
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1308/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Ծանոթացնել ուսանողներին հոգեբանության հիմնախնդիրներին, հոգեբանական գիտելիքի կիրառման հնարավորություններին մասնագիտական գործունեության մեջ։
. Բարձրացնել ուսանողների հոգեբանական գրագիտությունը առօրեական և գործնական հարաբերություններում։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Սահմանել հոգեբանության տարբեր բնագավառների ուսումնասիրման խնդիրների շրջանակը։
2. Ներկայացնել անհատական տարբերությունները, վարքի դրդապատճառները, տարիքային օրինաչափությունները և անձի սոցիալականացման գործոնները։
3. Քննարկել միջանձնային հարաբերությունները և խմբային դինամիկան։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Վերլուծել և տարբերակել անձի տիպերը և դրանց հիմքում ընկած դրդապատճառները։
5. Կիրառել ինքնավերլուծության, ինքնարդյունավետության, ինքնակարգավորման և սթրեսի կառավարման հմտությունները։
6. Վերլուծել միջանձնային հարաբերություններում կոնֆլիկտածին գործոնները և կիրառելու դրանց հաղթահարման միջոցները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. համագործակցելու և թիմում աշխատելու կարողություն
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ծանոթացնել ուսանողներին հոգեբանության հիմնախնդիրներին, հոգեբանական գիտելիքի կիրառման հնարավորություններին մասնագիտական գործունեության մեջ։
. Բարձրացնել ուսանողների հոգեբանական գրագիտությունը առօրեական և գործնական հարաբերություններում։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· քննարկում,
· պրակտիկ աշխատանքներ,
. ընթացիկ հարցումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Գնահատման մեթոդները՝ ընթացիկ հարցումներ և ամփոփիչ թեստային առաջադրանք։
Ընթացիկ հարցումների գումարային դրական միավորի դեպքում ուսանողը համարվում է ստուգված: Անբավարար միավորի դեպքում՝ հանձնում է ամփոփիչ թեստային առաջադրանք՝ բազմակի ընտրությամբ: Ուսանողը համարվում է ստուգված, երբ կարողանում է հավաքել 20 միավորանոց գրավոր առաջադրանքից առնվազն 8 միավորը:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Купер К., Дэйв Ф., О'Драйсколл М. Организационный стресс. Теории, исследования и практическое применение - М.: Гуманитарный центр, 2002.
  • Маклаков А. Г., Общая психология, СПб.: «Питер», 2001.
  • Столяренко Л. Д., Основы психологии, «Феникс», Ростов-на-Дону 2000
  • Introduction to Psychology//
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ներածություն. արդի հոգեբանության խնդիրներ: Հոգեբանությունը՝ որպես գիտություն: Հոգեբանության ուսումնասիրման խնդիրները, բնագավառները: Հոգեբանության կիրառական նշանակությունն այսօր։ Հոգեկանի կառուցվածքը։ Հոգեբանության հիմնական դպրոցները. Հոգեվերլուծություն,Բիհեվիորիզմ, Հումանիստական հոգեբանություն։
· Անձի հոգեբանություն և զարգացում: Անհատական առանձնահատկություններ և անձի տիպաբանություն։ Անձի զարգացման և ձևավորման գործոնները, անձի սոցիալականացում։ Անձի դրդապատճառային ոլորտ։ Ես-կոնցեպցիայի կառուցվածքը. իրական, իդեալական և հայելային Ես։ Տարիքային զարգացման հոգեբանական առանձնահատկությունները: Տարիքային փուլեր և ճգնաժամեր: Կենսաբանական, խրոնոլոգիական, սոցիալական և հոգեբանական տարիք:
· Կոգնիտիվ հոգեբանութուն և հույզերի հոգեբանություն. Զգայության, ընկալման և ուշադրության հոգեբանական կողմերը: Հիշողություն։ Մտածողություն և երևակայություն:
· Հաղորդակցման հոգեբանական հիմքեր Շփման գործառույթները և կառուցվածքը։ Վերբալ և ոչ վերբալ հաղորդակցում: Արդյունավետ շփման հմտություններ. հուզական և սոցիալական ինտելեկտ։ Միջանձնային կոնֆլիկտ. առաջացման պատճառները, տեսակները և հաղթահարման ուղիները։ Ներազդումը միջանձնային հարաբերություններում. քաղաքակիրթ ներազդում, ճնշում, մանիպուլյացիա։ Գործարար հաղորդակցում, hամագործակցային հարաբերությունների առանձնահատկությունները։
· Խմբային գործունեության հոգեբանություն Խմբի ձևավորման գործոնները և տեսակները։ Խմբային դինամիկա։ Խմբային նորմեր, կոնֆորմություն և համախմբվածություն։ Ներխմբային և միջխմբային կոնֆլիկտ։ Լիդերություն և խմբային գործունեություն։ Լիդերության տեսակները, ոճերը: Լիդերության հմտությունների զարգացում: Արդյունավետ լիդերություն և կառավարում:
· Անձ և մասնագիտական գործունեություն Մասնագիտական գործունեության դրդապատճառները. ներքին և արտաքին դրդապատճառներ։ Ինքնաճանաչում, ինքնագնահատական, անձնային և մասնագիտական աճ։ Ինքնազարգացման հմտություններ. ինքնակարգավորում, ինքնավերահսկում և ինքարդյունավետություն, նպատակադրում և ժամանակի կառավարում, վստահություն և որոշման կայացման հմտություններ։
Սթրես և մասնագիտական գործունեություն։ Սթրեսի կառավարում։ Մասնագիտական, հուզական այրում և հաղթահարման ուղիները։
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
դաս.՝ 2ժամ/շաբ.
դաս.՝ 2ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1107/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին:
· ձևավորել ուսանողների մոտ ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին կայուն գիտելիքներ:
. ձևավորել ուսանողների մոտ գիտելիքներ հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Վերարտադրել «մշակույթ» հասկացության ամենատարածված սահմանումները, մշակույթի առաջացման և զարգացման տեսությունները,
2. ներկայացնել մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, մշակույթի ծագման և զարգացման հիմնական օրինաչափությունները,
3. նկարագրել մշակութաբանության շրջանակներում ուսումնասիրվող հիմնական ոլորտները,
4. քննարկել համաշխարհային և հայ մշակույթների պատմական զարգացումների օրինաչափությունները,
5. ճանաչել ժամանակակից մշակութային գործընթացները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
6. Բացահայտել մշակութային երևույթների բաղադրիչներն ու դրսևորումները, պատճառներն ու պայմանները,
7. ճանաչել և իրարից զանազանել համաշախարհային մշակութային գործընթացի պատմական և լոկալ դրսևորումները,
8. տարանջատել մերօրյա մշակութային երևույթները և գործընթացները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
9. Վերլուծել փաստեր և կատարել հետևություններ,
10. ստեղծագործաբար կիրառել մշակույթի մասին ստացած գիտելիքները մշակույթի տարբեր ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին մշակույթ ֆենոմենի բնութագրերին և մշակութը հետազոտող գիտակարգերին:
· ձևավորել ուսանողների մոտ ընդհանուր, ինչպես նաև իրենց մասնագիտության հետ առնչվող մշակույթի ոլորտների ու գործընթացերի մասին կայուն գիտելիքներ:
. ձևավորել ուսանողների մոտ գիտելիքներ հայ և համաշխարհային մշակույթների և ներկա մշակութային գործընթացների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասախոսություն,
. գործնական պարապմունք,
. դիդակտիկ նյութերի մատուցում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գուրևիչ Պ. Մշակութաբանություն, Ե., 2002:
  • Арутюнов С. А., Рыжакова С. И. Культурная антропология, М., 2004:
  • Кравченко А. И. Культурология, М., 2003.
  • Розин В.М. Культурология. М., 1998.
  • Armenian Folk Arts, Culture and Identity. Bloomington and Indianapolis, Indiana Univ. Press, 2001.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մշակութաբանության ուսումնասիրման օբյեկտը, առարկան և խնդիրները: «Մշակույթ» հասկացության սահմանումները, մշակույթի բնույթի, ծագման և զարգացման վերաբերյալ տեսությունները: Մշակույթն ուսումնասիրող գիտակարգերը: Մշակույթի կառուցվածքը, բաղադրիչները, գործառույթները և մեխանիզմները: Մշակութային գործընթացներ: Մշակութային նորմեր, պրակտիկաներ և մշակութային կապիտալ հասկացությունները: Մշակութային ավանդույթը և նորույթը, ադապտացման, ինտեգրման և ձուլման հասկացությունները: Մշակույթը «անհատ», «հասարակություն», «էթնոս», «քաղաքակրթություն» կատեգորիաների համատեքստում: Մշակույթը և սոցիալական կառուցվածքը: Համաշխարհային մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Հայ մշակույթի պատմական զարգացումները. մոտեցումներ, հարցադրումներ, օրինաչափություններ: Ժամանակակից մշակութային գործընթացները և գլոբալացման խնդիրը:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս՝. 2 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1207/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին,
· Ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին,
Ուսա­նող­նե­րի մոտ ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ըմբռնել քաղաքագիտական հիմնական հասկացություններն ու սահմանումները, դրանց իմաստն ու նշանակությունը,
2. պատկերացնել քաղաքագիտության տեսական և կիրառական նշանակություն ունեցող հիմնահարցերի էությունը,
3. ընկալել քաղաքագիտական բովանդակության օտարալեզու մասնագիտական տեքստերը և կատարել թարգմանություններ,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. Կատարել բավարար քաղաքագիտական վերլուծություններ,
5. կողմնորոշվել գործնական քաղաքականության առանձնահատկությունների մեկնաբանման հարցերում,
6. մատնանշել դեմոկրատիայի, քաղաքական մշակույթի, քաղաքական սոցիոլոգիայի հիմնահարցերը
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Օգտվել մասնագիտական գրականությունից,
8. պահպանել մասնագիտական էթիկայի նորմերը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ձևա­վոր­ման տե­սա­կան և ­գա­ղա­փա­րա­կան ա­կունք­նե­րին,
· Ու­սա­նող­նե­րին ծա­նո­թաց­նել հիմ­նա­կան կա­տե­գո­րիա­նե­րի ու քա­ղա­քա­գի­տութ­յան ու­սում­նա­սի­րութ­յան ա­ռար­կա­յա­կան տի­րույ­թին,
Ուսա­նող­նե­րի մոտ ձևա­վո­րել քա­ղա­քա­կան ի­րա­կա­նութ­յան վեր­լու­ծութ­յան գործ­նա­կան հմտութ­յուն­ներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ, այդ թվում երկխոսության բաղադրամասերի ընդգրկմամբ:
· Գիտական աշխատանքների քննարկումներ՝ փոխներգործող (ինտերակտիվ) բանավեճերի առաջադրմամբ:
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ ընդգրկելով նախատեսված վերլուծական նյութերը:
. Արտալսարանային հաղորդակցություն դասախոսի հետ՝ քննարկումների համատեղ պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Дегтерев А.А., Основы политической теории, М.: Высш. шк., 1998, 239 с.
  • Гаджиев К.С. Политическая философия. М., 1999.
  • Мухаев Р.Т.Теория политики. М.:ЮНИТИ,2005.
  • Соловьев, А.И. Политология: политическая теория, политические технологии : Учебник для студентов вузов . - М.: Аспект Пресс, 2006.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քաղաքագիտության ձևավորումը որպես գիտություն: Քաղա­քագիտության օբյեկտը և առարկան: Քաղաքականության ծագումը և էությունը։ Քաղաքական իշխանության էությունը, կառուցվածքը և լեգիտի­մու­թյունը։ Հասարակության քաղաքական համակարգը։ Պետությունը որպես քաղաքական համակարգի գլխավոր ինստիտուտ։ Քաղաքական կուսակցություններ և կուսակցական համակարգեր։ Քաղաքական գործընթացներ: Ընտրություններ և ընտրական համակարգեր: Քաղաքական գաղափարախոսություններ: Քաղաքական էլիտա և լիդերություն:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝2 ժամ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1007/Բ 16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողներին հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բացահայտել տնտեսական համակարգերի կենսագործունեությունը, լուսաբանել հասարակության տնտեսական նպատակները և հիմնական
2. տնտեսագիտական հասկացությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. շուկայական տնտեսության պայմաններում և տարբեր տնտեսական իրավիճակներում
4. արդյունավետ հիմնավորված որոշումների ընդունմանը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. յուրաքանչյուր մասնագիտական ոլորտում (ըստ ֆակուլտետների, մասնագիտությունների) որոշումների ընդունման տնտեսական հիմնավորմանը:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողներին հաղորդել համապատասխան գիտելիքներ տնտեսական երևույթների բովանդակության դրանց մեկանաբանության, ժամանակակից տնտեսական համակարգերում առկա տնտեսական մեխանիզմների գործողության, դրանց իրավատնտեսական կարգավորման մասին: Այդ գիտելիքները կօժանդակեն ուսանողներին՝ իրական կյանքում արդյունավետ տնտեսական որոշումների կայացման համար:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ, առաջադրանքներ,
· դասախոսության ժամանակ առանձնացվող և ուսանողներին առավել կողմնորոշող` իրական կյանքից բերված տարբեր օրինակների ներկայացում և պարզաբանում,
. ինտերակտիվ (փոխներգործուն) ուսուցման ապահովման համար ուսանողների հետ տնտեսական քաղաքականության տարբեր ոլորտներին առնչվող առավել կարևոր հիմնախնդիրների պարզաբանում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջեյմս Դ. Գոռթնի, Ռիչարդ Լ. Ստրոուպ, Տնտեսագիտություն.Մասնավոր և հասարակական ընտրություն, Երևան, ԵրՊԺՏԻ-ի ,,Տնտեսագետ,, հրատարակություն, 1999:
  • Հ. Լ. Սարգսյան, Հ. Գ. Մարգարյան, Տնտեսագիտության տեսություն, ուսումնական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2017թ.:
  • Լևոն Խաչատրյան, Լևոն Մարգարյան, Անուշ Խանդամիրյան, Տնտեսագիտության հիմունքներ, Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ (ոչ տնտեսագիտական ֆակուլտետների համար), Երևան, Լիմուշ հրատարակչություն, 2014:
  • Стэнли Л. Брю, Кэмпбелл Р. Макконнелл, Экономикс. Краткий курс, Москва, Изд-во ,,Инфра-М,, , 2015:
  • www.armstat.am
  • www.gov.am վ
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Տնտեսագիտության առարկան և խնդիրները: Հասարակության տնտեսական հիմնահարցերը: Տնտեսական համակարգերը: Պահանջարկ և առաջարկ: Շուկայական հավասարակշռությունը:
· Սպառողի վարքի մեկանաբանությունը: Արտադրության ծախքերը ,գնագոյացումը և շուկայական տարբեր կառուցվածքները:
· Մակրոտնտեսական ցուցանիշները: Տնտեսական անկայունությունը: Գնաճն ու գործազրկությունը: Փողը, բանկային համակարգը, դրամավարկային քաղաքականություն: Պետական բյուջեն, եկամտային և ծախսային մասերը:
. Հայաստանի Հանրապետության տնտեսությունը: Տնտեսական զարգացման խնդիրները:
3-րդ կիսամյակ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ.
դաս.՝2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
2101/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
· Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել:
· Տալ ընդհանուր գիտելիքներ աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ:
Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. Ներկայացնել կրոնի սահմանումը և կառուցվածքը, տեղն ու դերը հասարակության մեջ,
2. նկարագրել ժամանակակից կրոնների և կրոնի պատմական ձևերի ձևավորման ու զարգացման պատմությունը, ազգային և համաշխարհային կրոնների բնութագիրը, գլխավոր առանձնահատկություններն ու հիմնական գծերը, ոչ ավանդական կրոնների առանձնահատկությունները և դասակարգումը,
3. լուսաբանելու Հայոց եկեղեցու պատմությունը, դավանաբանական առանձնահատկությունները և ՀՀ արդի կրոնական իրավիճակը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. հասկանալ և վերլուծել կրոնական ու կրոնագիտական գրականությունը,
5. դասակարգել կրոնի բազմազան և տարատեսակ դրսևորումները, խմբավորելու և համեմատելու տարբեր կրոններ,
6. բացահայտել և վերլուծել ժամանակակից կրոնների աշխարհայացքային, ծիսապաշտամունքային, դավանաբանական առանձնահատկությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. Կիրառել ձեռք բերված գիտելիքները գործնականում,
8. վերլուծել փաստեր և կատարելու հետևություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Տալ ընդհանուր համակարգված գիտելիքներ կրոնի, դրա պատմական դրսևորումների առաջացման, ձևավորման և զարգացման, հասարակակական և հոգևոր կյանքում դերակատարության մասին, ծանոթացնել:
· Տալ ընդհանուր գիտելիքներ աշխարհում գոյություն ունեցող կրոնների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, օրինաչափությունների, առանձնահատկությունների, Հայոց եկեղեցու հիմնական առանձնահատկությունների վերաբերյալ:
Ծանոթանալ ժամանակակից ավանդական և ոչ ավանդական կրոնների աշխարհայացքային և դավանաբանական հիմնարար սկզբունքներին և պաշտամունքային առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասավանդման ընթացքում դասախոսը կարդում է դասախոսություն, անց է կացնում քննարկում հանձնարարված թեմաների շուրջ:
. ուսանողները լսարանում ունկնդրում են դասախոսությունները և մասնակցում քննարկումներին:
. ուսանողներին հանձնարարվում է գրականության ընթերցում և ինքնուրույն հետազոտություն որոշակի թեմաներով:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքային: Ստուգարքը անցկացվում է նախօրոք տրված հարցաշարով՝ բանավոր ներկայացման հիման վրա:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Կրոնագիտություն: Ուսումնական ձեռնարկ, Մաս 1, Կրոնագիտության ներածություն, Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2020, (համահեղ.` Անուշավան եպս. Ժամկոչյան, Հովհաննես Հովհաննիսյան, Պարգև Բարսեղյան, Գոհար Սարգսյան):
  • Քրիս­տոնյա Հայաս­տան։ Հան­րա­գիտա­րան, Երևան, Հայկ. հան­րա­գիտ., 2002։
  • История религии (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) Т. 1-2. М., 2007.
  • Лебедев В. Ю. Религиоведение; учебник для бакалавров, М. 2013.
  • Основы религиоведения (учеб. Под общ. Ред. И. Н. Яблокова) М., 2005.
  • Религиоведение, (учеб. Под общ. Ред. М. М. Шахнович), СПб, 2012.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կրոնագիտությունն իբրև գիտություն:
«Կրոնագիտության հիմունքներ» դասընթացի կառուցվածքը, բովանդակությունը, հիմնական հասկացությունների և կատեգորիաների հա­մա­կարգը։
«Կրոն» հասկացությունը, կառուցվածքը, գործառույթները, Կրոնի տի­պա­բանությունը և պատ­մա­կան ձևերի դա­սա­կարգման սկզ­բուն­քները։
Կրոնի վաղ ձևերը: Նախ­նա­դարյան (վաղ) հա­վա­տա­լիք­ներ.
Դիցաբանություն և կրոն: Բազ­մաստվածություն և միաստվածություն։
Հայոց դիցաբանություն: Ազգային և համաշխարհային կրոնների սահմանումն ու համառոտ բնութագիրը: Ժամանակակից ազգային կրոններ:
Կրոնը ժամանակակից աշխարհում: Հնդկաստանի ազգային կրոնները (հինդուրիզմ, ջայնիզմ, սիկհիզմ), Չինաստանի և ճապոնիայի ազգային կրոնները, (դաոսականություն, կոնֆուցիականություն, սինտո), Հուդայականության էու­թյունը և բնու­թագ­րիչ ա­ռանձնա­հատ­կու­թյուն­ները։ Բուդդայականության առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները: Քրիստոնեության առաջացումը և զարգացումը: Քրիստոնեության դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները: Ուղղափառություն. Կա­թո­լիկություն. Բո­ղո­քա­կանություն, բողոքական ավանդական և ոչ ավանդական հարանվանություններ, Հայոց եկեղեցու դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները:
Իսլամի առաջացումը և զարգացումը, դավանաբանական և ծիսապաշտամունքային առանձնահատկությունները, հիմնական ուղղությունները:
Հայաստանի Հանրապետությունում կրոնական իրավիճակի ընդհանուր բնութագիրը:
3-րդ կամ 4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
2 ժամ/շաբ
դաս.՝ 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
1901/Բ16 կամ Բ/17
1. Դասընթացի նպատակ
. Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բնութագրել /բացատրել/ պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի արդի ձևերը, իրավական կարգավորման կառուցակարգը, իրավունքի համակարգի հիմնական ճյուղերը, դրանց կարգավորման հիմնական աղբյուրները,
2. տարբերել օրինականություն, իրավաչափ և իրավախախտ վարքագիծ, իրավական պատասխանատվություն հասկացությունները,
3. բացատրել իրավունքի հիմնական ճյուղերի կարևոր հասկացությունները, կարգավորման առարկան, հիմնադրույթները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. համեմատել և տարբերակել պետաիրավական հիմնական հասկացությունները, իրավունքի աղբյուրները, դրանց աստճանակարգությունը,
5. իրականացնել իրավական և սեփական իրավունքների պաշտպանության գործողություններ։
6. դրսևորել իրավական աշխարհայացք և իրավական մշակույթ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. ինքնուրույն ուսումնասիրել իրավական կարգավորման աղբյուրները,
8. օգտվել իրավական տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից (ինտերնետ ռեսուրսներ, օրենսգրքեր, օրենքներ),
9. օժանդակել օրինականության ապահովմանը, ցուցաբերել ակտիվություն, հարգել օրենքը և իրավական պետության արժեքները, ունենալ բարոյաիրավական պատշաճ գիտակցություն, պատասխանատվության զգացում։

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Սովորեցնել հասարակական կյանքի տարբեր ոլորտների իրավական-օրենսդրական կարգավորման հիմունքները, մշակել ստացած իրավական գիտելիքները գործնականում կիրառելու հմտություններ, ինչպես նաև ձևավորել իրավական աշխարհայացք ու մշակույթ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ինքնուրույն աշխատանք,
· գրավոր և բանավոր ստուգում/ հարցում,
. իրավիճակային խնդիրների քննարկում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
. Ստուգարքն անցկացվում է բանավոր /կամ գրավոր/: Տրվում է առավելագույնը 4 հարց` նախապես տրամադրված հարցաշարից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ՀՀ Սահմանադրություն, 2015 թ. խմբագրությամբ:
  • ՀՀ քաղաքացիական, քրեական, ընտանեկան, աշխատանքային, քրեական և քաղաքացիական դատավարության օրենսգրքերը:
  • Հասարակագիտություն, դասագիրք 9-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2014:
  • Հասարակագիտություն, դասագիրք 11-րդ դասարանի համար, Ղազինյան Գ., Վաղարշյան Ա. և այլոք, Եր., Տիգրան Մեծ, 2015:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հասարակություն և պետություն:
Իրավունք:
Իրավական կարգավորման կառուցակարգը և իրավունքի կենսագործումը։
Իրավունքի ձևերը:
րավունքի համակարգը:
Օրինականություն, իրավաչափ վարքագիծ, իրավախախտում:
Կոռուպցիայի դեմ պայքարի իրավական հիմնահարցերը: Սահմանադրական իրավունք: Դատական իշխանություն և դատական համակարգ:
Քաղաքացիական իրավունք:
Աշխատանքային իրավունք:
Ընտանեկան իրավունք:
Էկոլոգիական իրավունք:
Քրեական իրավունք:

Մասնագիտական կառուցամաս

Ամբիոնի կոդը Պարտադիր դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
5-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
Դաս. – 1 ժամ/շաբ, լաբ. - 1 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ30
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել ֆիզիոլոգիայի որպես գիտության մասին, ֆիզիոլոգիական հիմնական հասկացությունների վերաբերյալ, բացատրել ամբողջական օրգանիզմի գործնեության սկզբունքները, ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները օրգանիզմի կարգավորման մեխանիզմների մասին,
· բացատրել հոմեոստազի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների նյարդահումորալ կարգավորման մեխանիզմները,
ընդլայնել ուսանողների պատկերացումը ֆիզիոլոգիայի և բժշկության կապի մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. համակարգված կերպով բացատրելու մարդու օրգանիզմի առանձին ֆիզիոլոգիական ֆունկցիաները և դրանց կարգավորման մեխանիզմերը, առանձին ֆիզիոլոգիական գործընթացների վրա դեղամիջոցների ազդեցության մեխանիզմները,
2. պարզաբանելու տարբեր օրգան համակարգերի գործնեության և կարգավորման մեխանիզմների սկզբունքները, լուսաբանելու դրդունակ հյուսվածքների ֆիզիոլոգիական հիմնադրույթները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. տարբերակելու ֆիզիոլոգիայում կիրառվող ուսումնասիրման մեթոդները,
4. որոշելու արյան, սիրտանոթային, շնչառական համակարգերի գործնեության որոշակի ցուցանիշներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. կիրառելու ստացված գիտելիքները ֆիզիոլոգիական հետազոտությունների բնագավառում,
6. գործածելու ֆիզիոլոգիական հետազոտությունների մեթոդները գիտահետազոտական աշխատանքներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել ֆիզիոլոգիայի որպես գիտության մասին, ֆիզիոլոգիական հիմնական հասկացությունների վերաբերյալ, բացատրել ամբողջական օրգանիզմի գործնեության սկզբունքները, ընդլայնել ուսանողների պատկերացումները օրգանիզմի կարգավորման մեխանիզմների մասին,
· բացատրել հոմեոստազի և ֆիզիոլոգիական գործընթացների նյարդահումորալ կարգավորման մեխանիզմները,
ընդլայնել ուսանողների պատկերացումը ֆիզիոլոգիայի և բժշկության կապի մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· ուսուցում (դասախոսություններ, լաբորատոր պարապմունքներ, բաց հարցերի քննարկում, ինքնագնահատում և փորձաքննություն, էսսեների/նախագծերի պատրաստում, անհատական ​​և խմբակային առաջադրանքներ և նկարագրական թեստեր),
· ինտերնետային ռեսուրսների օգտագործմամբ գիտական ​​գրականության վերլուծություն,
· բանավեճեր, ինտերակտիվ քննարկումներ, էսսեների հանձնարարություն,
մուլտիմեդիա շնորհանդեսներ:v
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· Բանավոր եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց՝ յուրաքանչյուրը՝ 2 միավոր,
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 6 միավոր,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ 4 միավոր,
. Մասնակցություն՝ 2 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մինասյան Ս.Մ և համահեղինակներ /Մարդու ֆիզիոլոգիա//Դասագիրք բուհերի համար: Երևան; Զանգակ-97, 2009. 664 էջ:
  • Խուդավերդյան Դ.Ն. և հեղինակներ, Մարդու ֆիզիոլոգիա, Երևան, 2018:
  • Ткаченко Б.И. Нормальная физиология человека. Медицина: 2005, с.781.
  • Смирнов В.М. Нормальная физиология. 2002. М.
  • Филимонов В.И. Медицина. Физиология человека. 2009, 816 с.
  • Human Anatomy and Physiology// 5th edition. Elaine N. Marieb, 2001. Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummings.
  • Guyton, J. E. Hall. Textbook of Medical Physiology, 2006.
  • Kelly, Laurie J. Essentials of Human Physiology for Pharmacy// by CRC Press LLC. 2004, p. 362.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Ֆիզիոլոգիան որպես գիտություն և դրա ուսումնասիրման մեթոդները:
· Դրդունակ հյուսվածքներ և նրանց գործունեության առանջնահատկությունները. անգստի պոտենցիալ, առաջացման իոնային մեխանիզմը: Գործողության պոտենցիալ և առաջացման իոնային մեխանիզմը: Դրդելիության փոփոխությունները դրդման ժամանակ: Դրդունակ հյուսվածքների գրգռման օրենքները:
· Մկանային հյուսվածքի ֆիզիոլոգիա. Մկանաթելերի սահման տեսությունը: Մկանաթելի և մկանի կծկման մեխանիզմը: Պրկանքային կծկում: . . .Շարժողական միավորներ: Մկանի հոգնածություն: Հարթ մկանային հյուսվածքի ֆիզիոլոգիա:
· Նյարդաթելի և նյարդի ֆիզիոլոգիա: Նյարդաթելերի հատկությունները: Դրդման հաղորդման օրինաչափությունները նյարդերով: Նյարդացողունի դրդումը և նյարդաթելերի դասակարգումը: Պարաբիոզ, առաջացման մեխանիզմը:
· Սինապսների ֆիզիոլոգիա: Սինապսների հատկությունները, դասակարգումը: Սինապսային հաղորդման մեխանիզմը:
Կենտրոնական նյարդային համակարգի ընդհանուր ֆիզիոլոգիա: Նյարդային կենտրոնների հատկությունները։ Արգելակման գործընթացները կենտրոնական նյարդային համակարգում: Արգելակման տեսակները: Կենտրոնական նյարդային համակարգի համաջայնեցնող գործունեությունը:
. Ֆիզիոլոգիական գործառույթների հումորալ կարգավորումը:
2-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. – 1 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0707/Բ38
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորելու պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆունկցիաների մասին,
· ծանոթացնելու բջիջների բաժանման, մահվան, ծերացման և փոխազդեցության մեխանիզմներին,
· ծանոթացնելու ժառանգականության մոլեկուլային և բջջային հիմունքներին,
. նկարագրելու գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների կիրառման ոլորտները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. քննարկելու բջջի կենսաբանության հիմնահարցերը և ժամանակակից նվաճումները,
2. ճանաչելու բջջի ուսումնասիրման հիմնական օբյեկտները և մեթոդները,
3. ներկայացնելու գենետիկայի և գենոմիկայի հիմնական օրինաչափությունները և ժամանակակից նվաճումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4· իրականացնելու հետազոտություններ բջջային կուլտուրաների կիրառմամաբ,
5· կիրառելուելու ԴՆԹ-ի և քրոմոսոմների վնասվածքների գնահտման մեթոդներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
8. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում,
9. օգտագործելու ժամանակակից լաբորատոր սարքավորումները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորելու պատկերացում բջիջների կարուցվածքի և ֆունկցիաների մասին,
· ծանոթացնելու բջիջների բաժանման, մահվան, ծերացման և փոխազդեցության մեխանիզմներին,
· ծանոթացնելու ժառանգականության մոլեկուլային և բջջային հիմունքներին,
. նկարագրելու գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումների կիրառման ոլորտները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
. գործնական պարապմունքներ աուդիո- և տեսանյութերի կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Альбертс Б., Джонсон А. и др. Молекулярная биология клетки. Изд. Москва-Ижевск, 2013, в 3-х томах.
  • Джеральд М. Фаллер, Деннис Шилдс. Молекулярная биология клетки. Изд.БИНОМ, 2017.
  • Корженевская М.А. и др. Молекулярная биология и патология клетки: Курс лекций для студентов медицинских вузов. - В 4-х ч. - С-ПБ., 2011.
  • Հովհաննիսյան Գ., Գևորգյան Ա. Մարդու մոլեկուլային բջջագենետիկա, ԵՊՀ-ի հրատարակչություն, Երևան, 2007:
  • Լիր Թ., Հարությունյան Տ., Հովհաննիսյան Գ. Մարդու գենետիկայի հիմունքները, ԵՊՀ հրատ, 2020:
  • Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика, Издательство: Новосибирск, 2013.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ժառանգական նյութի կազմավորումը էուկարիոտ և պրոկարիոտ բջիջներում:
Էուկարիոտ բջիջների ուսումնասիրման օբյեկտները:
Քրոմոսոմային ԴՆԹ և նրա փաթեթավորումը:
Բուսական և կենդանական բջիջների կառուցվածքը:
Բջջի վակուոլյար համակարգը և նյութերի տեղաշարժը:
Քլորոպլաստներ և միտոքոնդրիումներ:
Բջջային ցիկլ և ապոպըոզ:
Բջիջների փոխազդեցությունները:
Բջիջների դիֆերենցիացիան և ծերացումը:
Քաղցկեղաին բջիջների կենսաբանություն:
Բնային բջիջներ:
Հիբրիդոմներ:
Մոլեկուլային բջջագենետիկա:
Տարբեր օրգանիզմների գեներ և գենոմներ:
Մարդու ժառանգական հիվանդություններ:
Ժամանակակից գենետիկական մեթոդներ և տեխնոլոգիաներ:
Գենետիկական մեթոդների կիրառումը բժշկության, դատաբժշկության և ծագումնաբանության մեջ:
Մահացած և կենդանի բջիջների գնահատման ձևերը:
Բջիջների կուլտիվացման տեխնիկան:
Հետազոտության պլանավորման հիմունքներ։
5-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
6 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 4 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0707/Բ40
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել մոլեկուլային գենետիկայի և գենոմիկայի ժամանակակից հիմնախնդիրների և մեթոդների հետ,
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ գենոմային ծրագրերի, կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և համեմատական գենոմիկայի նվաճումների մասին,
. ստեղծել պատկերացում ֆարմակոգենոմիկայի, տոքիկոգենոմիկայի, էկոլոգիական, բժշկական, էվոլյուցիոն գենետիկայի նվաճումների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու ժառանգականության մոլեկուլային մեխանիզմները,
2. լուսաբանելու գեների կառուցվածքի և գործունեության օրինաչափությունները,
3. մատնանշելու գենետիկական տեղեկատվության դրսևորումը կարգավորող էպիգենետիկական գործոնները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կատարելու գենետիկական և բջջագենետիկական վերլուծություն,
5. կիրառելու գենետիկայի և գենոմիկայի նվաճումները կենսաբանության և բժշկության ոլորտներում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել մոլեկուլային գենետիկայի և գենոմիկայի ժամանակակից հիմնախնդիրների և մեթոդների հետ,
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ գենոմային ծրագրերի, կառուցվածքային, ֆունկցիոնալ և համեմատական գենոմիկայի նվաճումների մասին,
. ստեղծել պատկերացում ֆարմակոգենոմիկայի, տոքիկոգենոմիկայի, էկոլոգիական, բժշկական, էվոլյուցիոն գենետիկայի նվաճումների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· գործնական աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
. գործնական պարապմունքներ աուդիո- և տեսանյութերի կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. հետազոտական աշխատանք` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Լիր Թ., Հարությունյան Տ., Հովհաննիսյան Գ. Մարդու գենետիկայի հիմունքները, ԵՊՀ հրատ, 2020:
  • Редактирование генов и геномов. Под ред. Закияна С.М. и др. Новосибирск, 2016.
  • Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика, Издательство: Новосибирск, 2013.
  • Геномика-медицине. Под ред. Иванова В.И. и Киселева Л.Л., М., ИКЦ, 2005.
  • Инге-Вечтомов С.Г. Генетика с основами селекции, Санкт-Петербург, изд. Н-Л, 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գենետիկայի զարգացման պատմություն:
Ժամանակակից պատկերացումներ գեների կառուցվածքի և գործունեության մասին:
Գենետիկական տեղեկատվության պահպանման և դրսևորման մոլեկուլային մեխանիզմները:
Ժամանակակից պատկերացումներ գենոմների կառուցվածքի և գործունեության մասին:
«Մարդու գենոմ» ծրագիր:
Գենոմիկա, տրանսկրիպտոմիկա և պրոտեոմիկա:
Համեմատական գենոմիկա:
Մուտագենեզի և ռեպարացիայի մոլեկուլային մեխանիզմներ:
Ֆարմակոգենոմիկա:
Տոքսիկոգենոմիկա:
Մետագենոմիկա:
Էկոլոգիական գենետիկա:
Բժշկական գենետիկա:
Էվոլյուցիոն գենետիկա:
Հայ ժողովրդի գենետիկա:
Հայաստանի էկոլոգիական գենետիկա:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ41
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական ռեսուրսի, էկոհամակարգերի կառուցվածքի ու գործունեության սկզբունքներին և շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների վերականգնման ժամանակակից մեթոդներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու կենսաբազմազանության տարբեր մակարդակների առանձնահատկությունները և դրանց ուսումնասիրության եղանակաները,
2. նկարագրելու շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների կայուն օգտագործման տեսական և գործնական մոտեցումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելու կենսաբազմազանության գնահատմանն ու էկոհամակարգերի արտադրողականությանն առնչվող հիմնահարցերը,
4. վերլուծելու էկոհամակարգերի կայուն օգտագործման հնարավորությունները,
5. կիրառելու էկոլոգիական գիտելիքները բնապահպանական և ռացիոնալ բնօգտագործման տարբեր ոլորտներում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. վերլուծելու փաստեր և կատարելու հետևություններ, կատարելու տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական ռեսուրսի, էկոհամակարգերի կառուցվածքի ու գործունեության սկզբունքներին և շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների վերականգնման ժամանակակից մեթոդներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,25 է:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 5 միավոր առավելագույն արժեքով, հետազոտական բաղադրիչի ներկայացում, միավորների քայլը 0,5 է:
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Magurran A.E. Measuring Biological Diversity. Oxford: Blackwell Publishing, 2004, 264p.
  • Pocheville A. The Ecological Niche: History and Recent Controversies. In Heams, Th.; Huneman, Ph.; Lecointre, G.; et al. (eds.). Handbook of Evolutionary Thinking in the Sciences. Dordrecht: Springer, 2015, pp. 547-586
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Հ.Է., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ: Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2016 թ., 114 էջ:
  • Mauser H. Soil Remediation and Rehabilitation. Treatment of Contaminated and Disturbed Land. Dordrecht: Springer, 2010, 424 p.
  • Մինասյան Ս.Մ., Սարգսյան Ն.Վ. Ռադիոկենսաբանություն: ԵՊՀ. 2005:
  • Куценко С.А. Военная токсикология, радиобиология и медицинская защита. Фолиант, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ուսմունք արեալի, ֆլորայի և ֆլորիստական մարզերի մասին:
Երկրագնդի ֆլորիստական թագավորությունները և ՀՀ ֆլորիստական շրջանները:
Հայաստանի բուսականության ընդհանուր բնութագիրը: Հայաստանի բուսականության ուսումնասիրողները
ՀՀ ֆլորայի էնդեմիկները, հազվագյուտ և անհետացող տեսակները:
ՀՀ բուսականության զոնալ տիպերը:
ՀՀ բուսականության ազոնալ տիպերը:
Սնկերի թագավորություն:
Սնկերի դասակարգման առանձնահատկությունները :
Սնկանման օրգանիզմները /Օօմիցետներ/ որպես ՀՀ տարածված բույսերի հիվանդությունների հարուցիչներ:
Իսկական սնկերի դասերի առանձնահատկությունները:
Ստորակարգ սնկեր՝ Խիտրիդիոմիցետներ և Զիգոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Բարձրակարգ սնկեր՝ Ասկոմիցետներ և Բազիդիոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Մակրոմիցետների կիրառական նշանակությունը:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ41
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական ռեսուրսի, էկոհամակարգերի կառուցվածքի ու գործունեության սկզբունքներին և շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների վերականգնման ժամանակակից մեթոդներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու կենսաբազմազանության տարբեր մակարդակների առանձնահատկությունները և դրանց ուսումնասիրության եղանակաները,
2. նկարագրելու շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների կայուն օգտագործման տեսական և գործնական մոտեցումները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելու կենսաբազմազանության գնահատմանն ու էկոհամակարգերի արտադրողականությանն առնչվող հիմնահարցերը,
4. վերլուծելու էկոհամակարգերի կայուն օգտագործման հնարավորությունները,
5. կիրառելու էկոլոգիական գիտելիքները բնապահպանական և ռացիոնալ բնօգտագործման տարբեր ոլորտներում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. վերլուծելու փաստեր և կատարելու հետևություններ, կատարելու տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբազմազանության, որպես կենսաբանական ռեսուրսի, էկոհամակարգերի կառուցվածքի ու գործունեության սկզբունքներին և շրջակա միջավայրի տարբեր բաղադրիչների վերականգնման ժամանակակից մեթոդներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,25 է:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 5 միավոր առավելագույն արժեքով, հետազոտական բաղադրիչի ներկայացում, միավորների քայլը 0,5 է:
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Magurran A.E. Measuring Biological Diversity. Oxford: Blackwell Publishing, 2004, 264p.
  • Pocheville A. The Ecological Niche: History and Recent Controversies. In Heams, Th.; Huneman, Ph.; Lecointre, G.; et al. (eds.). Handbook of Evolutionary Thinking in the Sciences. Dordrecht: Springer, 2015, pp. 547-586
  • Ղազարյան Կ.Ա., Խաչատրյան Հ.Է., Գրիգորյան Կ.Վ. Հողի էկոլոգիա: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ: Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2016 թ., 114 էջ:
  • Mauser H. Soil Remediation and Rehabilitation. Treatment of Contaminated and Disturbed Land. Dordrecht: Springer, 2010, 424 p.
  • Մինասյան Ս.Մ., Սարգսյան Ն.Վ. Ռադիոկենսաբանություն: ԵՊՀ. 2005:
  • Куценко С.А. Военная токсикология, радиобиология и медицинская защита. Фолиант, 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ուսմունք արեալի, ֆլորայի և ֆլորիստական մարզերի մասին:
Երկրագնդի ֆլորիստական թագավորությունները և ՀՀ ֆլորիստական շրջանները:
Հայաստանի բուսականության ընդհանուր բնութագիրը: Հայաստանի բուսականության ուսումնասիրողները
ՀՀ ֆլորայի էնդեմիկները, հազվագյուտ և անհետացող տեսակները:
ՀՀ բուսականության զոնալ տիպերը:
ՀՀ բուսականության ազոնալ տիպերը:
Սնկերի թագավորություն:
Սնկերի դասակարգման առանձնահատկությունները :
Սնկանման օրգանիզմները /Օօմիցետներ/ որպես ՀՀ տարածված բույսերի հիվանդությունների հարուցիչներ:
Իսկական սնկերի դասերի առանձնահատկությունները:
Ստորակարգ սնկեր՝ Խիտրիդիոմիցետներ և Զիգոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Բարձրակարգ սնկեր՝ Ասկոմիցետներ և Բազիդիոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Մակրոմիցետների կիրառական նշանակությունը:
5-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ., լաբ. - 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0708/Բ39
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիք բնական ռեսուրսների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, կայուն բնօգտագործման գաղափարի և ռեսուրսների կառավարման հիմնական սկզբունքների մասին՝ ներկա բնապահպանական խնդիրների համատեքստում:վ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու գլոբալ էկոլոգիական խնդիրները և կենսառեսուրսների սպառման, կայուն զարգացման և էկոլոգիական կառավարման սկզբունքները,
2. լուսաբանելու ջրային, հանքային ռեսուրսների և կենսաբազմազանության՝ որպես բնական ռեսուրսի, կայուն կառավարման սկզբունքները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելու կենսառեսուրսների կառավարման արդյունավետությունը և կատարելու համապատասխան առաջարկներ,
4. գնահատելու տարածքային էկոլոգիական խնդիրները և առաջարկելու դրանց լուծման արդյունավետ եղանակները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. կատարելու ինքնուրույն, տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիք բնական ռեսուրսների, դրանց դասակարգման սկզբունքների, կայուն բնօգտագործման գաղափարի և ռեսուրսների կառավարման հիմնական սկզբունքների մասին՝ ներկա բնապահպանական խնդիրների համատեքստում:վ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ հողի, ջրի, սննդի քիմիական բաղադրության, քիմիական և ֆիզիկական հատկությունների ուսումնասիրման, ինչպես նաև էկոլոգիական անվտանգության վերաբերյալ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է։
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է։
. Ինքնուրույն աշխատանք. բանավոր ներկայացում, առավելագույնը 4 միավոր, միավորների քայլը 1 է։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բնապահպանական դասընթաց քաղաքացիական ծառայողների և համայնքային ծառայողների համար։ ՀԱՀ Հակոբյան բնապահպանական կենտրոն, 2018:
  • Գրիգորյան Կ. Վ., Եսայան Ա. Հ., Ժամհարյան Հ. Գ., Խոյեցյան Ա. Վ., Մովսեսյան Հ. Ս., Փիրումյան Գ. Պ. Էկոլոգիայի և բնության պահպանության հիմունքներ: Եր. Զանգակ-97, 224 էջ, 2010:
  • Եդոյան Ռ. Հ., Հովակիմյան Ժ. Հ. Բնապահպանության դասավանդման մեթոդիկայի և լաբորատոր-գործնական պարապմունքների ձեռնարկ, Եր. Իրավունք, 222 էջ, 2010:
  • Большаков В. Н., Качак В. В., Коберниченко В. Г. и др. Экология (под ред. Ярошенко Ю. Г. и Тягунова Г. В.). М.: КНОРУС, 304 с., 2021.
  • Глушкова В. Г. Экология: учебник. М.: КНОРУС, 258 с., 2020.
  • Дроздов В. В. Общая экология. Учебное пособие. СПб.: РГГМУ, 412 с., 2011.
  • Коробкин В. И. Экология и охрана окружающей среды: учебник. М.: КНОРУС, 330 с., 2019.
  • Стадницкий Г.В. Экология: учебник для вузов. СПб.: Химиздат, 288 с., 2020.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Բնական ռեսուրսներ և դրանց դասակարգումը:
Գլոբալ էկոլոգիական և կայուն զարգացում:
Ջրային ռեսուրսներ:
Հողային և հանքային ռեսուրսներ:
Նյութերի երկրաբանական և կենսաբանական շրջապտույտ:
Էկոհոմակարգերը և կենսաբազմազանությունը որպես կենսառեսուրս:
Կենսառեսուրսների ռացիոնալ օգտագործման և կառավարման սկզբունքները:
2-րդ կիսամյակ` գարնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.- 2 ժամ/շաբ, լաբ.-2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0608/Բ37
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիրելիքներ ֆիզիկական քիմիայի տեսական հիմնադրույթների վերաբերյալ,
· ուսանողներին տեղեկացնել տարբեր քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթների մասին,
· ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբանական համակարգերում ընթացող յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների քանակական նկարագրման հնարավորությունների մասին:
· ներկայացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերն ու նշանակությունը,
· հաղորդել խորացված և հիմնավորված գիտելիքներ օրգանական միացությունների հիմնական դասերի վերաբերյալ,
. պարզաբանել տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների իրագործման մեխանիզմները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու ֆիզիկական քիմիայի հիմնական հասկացությունները և օրենքները, կենսաքիմիական ռեակցիաների կինետիկայի տեսական հիմունքները, ֆազային դիագրամները,
2. նկարագրելու կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթները, օրգանական միացությունների հիմնական դասերը, նրանց ստացման եղանակները և քիմիական հատկությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. գործնականում իրականացնելու կենսաբանական համակարգերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրություններ և ընթացող պրոցեսների օրինաչափությունները,
4. գնահատելու տաբեր գործոնների ազդեցությունը ռեակցիայի արագության վրա և որոշելու տարբեր կարգի պարզ ռեակցիաների արագության հաստատունները, էլեկտրոլիտների լուծույթների էլեկտրահաղորդականությունը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. ստեղծագործաբար օգտագործելու ստացված գիտելիքները տարբեր տիպի գործնական խնդիրների լուծման համար:
6. աշխատելու թիմում և վերլուծել առաջադրված պրոբլեմները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիրելիքներ ֆիզիկական քիմիայի տեսական հիմնադրույթների վերաբերյալ,
· ուսանողներին տեղեկացնել տարբեր քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթների մասին,
· ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբանական համակարգերում ընթացող յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների քանակական նկարագրման հնարավորությունների մասին:
· ներկայացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերն ու նշանակությունը,
· հաղորդել խորացված և հիմնավորված գիտելիքներ օրգանական միացությունների հիմնական դասերի վերաբերյալ,
. պարզաբանել տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների իրագործման մեխանիզմները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ
· Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ)
. Գործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր:
· Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Շ. Մարգարյան, Ա. Խաչատրյան, Փորձարարական ֆիզիկական քիմիա, ԵՊՀ հրատ., 2009, 188 էջ:
  • R. Chang, Physical Chemistry for the Biosciences, 2005, 677 p.
  • P.W. Atkins, Physical Chemistry, New York: Freeman, 8th ed, 2006, 1085 p.
  • В.В. Еремин, С.И. Карrов, И.А. Успенская, Н.Е. Кузьменко, В.В. Лунин, Основы физической химии. Теория и задачи, Москва, Изд. «Экзамен», 2005, 480 с.
  • В.В. Еремин, С.И. Карrов, И.А. Успенская, Н.Е. Кузьменко, В.В. Лунин, Задачи по физической химии , Москва, Изд. «Экзамен», 2005, 480 с.
  • Լ.Գաբրիելյան, Ա.Խաչատրյան, Շ.Մարգարյան, Ֆիզիկական քիմիայի խնդիրների ժողովածու, 2020թ., 220 էջ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆիզիկական քիմիա առարկան: Իդեալական գազեր: Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարումը: Գազային խառնուրդներ: Դալտոնի օրենքը: Ռեալ գազեր: Վան դեր Վաալսի հավասարումը: Քիմիական թերմոդինամիկա: Թերմոդինամիկայի հիմնական հասկացությունները: Թերմոդինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմունակություն: Հեսի օրենքը և հետևությունները դրանից: Ռեակցիայի ջերմէֆեկտի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Կիրխհովի օրենքը: Թերմոդինամիկայի երկրորդ օրենքը: Գիբսի էներգիա, Հելմհոլցի էներգիա: Գիբսի ֆունկցիայի կախումը ջերմաստիճանից և ճնշումից: Թերմոդինամիկայի երրորդ օրենքը: Քիմիական պոտենցիալ: Իդեալական գազի քիմիական պոտենցիալ: Ակտիվություն և ակտիվության գործակից: Ֆազային հավասարակշռություն: Կլաուզիուս-Կլապեյրոնի հավասարումը: Ֆազային դիագրամներ: Ջրի վիճակի դիագրամը: Քիմիական հավասարակշռություն: Հավասարակշռության հաստատունի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Վանտ-Հոֆֆի հավասարումը: Լուծույթներ: Իդեալական լուծույթներ: Ռաուլի օրենքը: Լուծույթների կոլիգատիվ հատկությունները. լուծիչի հագեցած գոլորշու ճնշման իջեցում լուծույթի վրա, եռման կետի բարձրացում, սառեցման կետի իջեցում, օսմոտիկ ճնշում: Էլեկտրոլիտների լուծույթներ: Տեսակարար և մոլային էլեկտրահաղորդականություն: Կոլռաուշի օրենքները: Դիսոցման աստիճան: Օստվալդի նոսրացման օրենքը: Էլեկտրաքիմիա: Գալվանական էլեմենտ: Քիմիական կինետիկա: Ռեակցիայի արագություն: Պարզ ռեակցիաների կինետիկա: Ռեակցիայի կարգ և մոլեկուլայնություն: 1-ին կարգի ռեակցիաներ: Ջերմաստիճանի ազդեցությունը ռեակցիայի արագության վրա: Արենիուսի հավասարումը:
Ընդհանուր ծանոթություն առարկայի, օրգանական միացությունների անվանակարգման և իզոմերիայի հետ: Ալկաններ, ցիկլոալկաններ, ալկեններ, ալկիններ, ալկադիեններ (կառուցվածք, ստացման եղա­նակ­ներ, հատկություններ): Արոմատիկ ածխաջրածիններ (արոմատիկություն, կառուցվածքային առանձնահատկություններ, ստացման եղանակներ, հատկությունները): Հալոգենածանցյալներ (հագեցած, չհագե­ցած), ստացման եղանակներ, հատկությունները: Սպիրտներ (մեկատոմանի, բազմատոմանի), ֆենոլներ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատկություններ): Ալդեհիդներ, կետոններ (հագեցած, չհագե­ցած): Միահիմն և երկհիմն հագեցած կարբոնաթթուներ: Միահիմն և երկհիմն չհագեցած կարբո­նաթթու­ներ: Ճարպեր և լիպիդներ: Օքսի- և օքսոթթուներ, օպտիկական իզոմերիա: Շաքարներ: Ալիֆատիկ և արո­մա­տիկ ամիններ դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), նիտրո­միա­ցու­թյուն­ներ: Ամինոթթուներ (դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), սպիտակուցներ:
2-րդ կիսամյակ` գարնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.- 2 ժամ/շաբ, լաբ.-2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0608/Բ37
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիրելիքներ ֆիզիկական քիմիայի տեսական հիմնադրույթների վերաբերյալ,
· ուսանողներին տեղեկացնել տարբեր քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթների մասին,
· ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբանական համակարգերում ընթացող յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների քանակական նկարագրման հնարավորությունների մասին:
· ներկայացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերն ու նշանակությունը,
· հաղորդել խորացված և հիմնավորված գիտելիքներ օրգանական միացությունների հիմնական դասերի վերաբերյալ,
. պարզաբանել տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների իրագործման մեխանիզմները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու ֆիզիկական քիմիայի հիմնական հասկացությունները և օրենքները, կենսաքիմիական ռեակցիաների կինետիկայի տեսական հիմունքները, ֆազային դիագրամները,
2. նկարագրելու կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթները, օրգանական միացությունների հիմնական դասերը, նրանց ստացման եղանակները և քիմիական հատկությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. գործնականում իրականացնելու կենսաբանական համակարգերի ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրություններ և ընթացող պրոցեսների օրինաչափությունները,
4. գնահատելու տաբեր գործոնների ազդեցությունը ռեակցիայի արագության վրա և որոշելու տարբեր կարգի պարզ ռեակցիաների արագության հաստատունները, էլեկտրոլիտների լուծույթների էլեկտրահաղորդականությունը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. ստեղծագործաբար օգտագործելու ստացված գիտելիքները տարբեր տիպի գործնական խնդիրների լուծման համար:
6. աշխատելու թիմում և վերլուծել առաջադրված պրոբլեմները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիրելիքներ ֆիզիկական քիմիայի տեսական հիմնադրույթների վերաբերյալ,
· ուսանողներին տեղեկացնել տարբեր քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների ջերմային երևույթների մասին,
· ուսանողներին ծանոթացնել կենսաբանական համակարգերում ընթացող յուրահատուկ քիմիական փոխազդեցությունների քանակական նկարագրման հնարավորությունների մասին:
· ներկայացնել “Օրգանական քիմիա” առարկայի դերն ու նշանակությունը,
· հաղորդել խորացված և հիմնավորված գիտելիքներ օրգանական միացությունների հիմնական դասերի վերաբերյալ,
. պարզաբանել տարաբնույթ քիմիական և կենսաքիմիական պրոցեսների իրագործման մեխանիզմները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ
· Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ)
. Գործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր:
· Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Շ. Մարգարյան, Ա. Խաչատրյան, Փորձարարական ֆիզիկական քիմիա, ԵՊՀ հրատ., 2009, 188 էջ:
  • R. Chang, Physical Chemistry for the Biosciences, 2005, 677 p.
  • P.W. Atkins, Physical Chemistry, New York: Freeman, 8th ed, 2006, 1085 p.
  • В.В. Еремин, С.И. Карrов, И.А. Успенская, Н.Е. Кузьменко, В.В. Лунин, Основы физической химии. Теория и задачи, Москва, Изд. «Экзамен», 2005, 480 с.
  • В.В. Еремин, С.И. Карrов, И.А. Успенская, Н.Е. Кузьменко, В.В. Лунин, Задачи по физической химии , Москва, Изд. «Экзамен», 2005, 480 с.
  • Լ.Գաբրիելյան, Ա.Խաչատրյան, Շ.Մարգարյան, Ֆիզիկական քիմիայի խնդիրների ժողովածու, 2020թ., 220 էջ։
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆիզիկական քիմիա առարկան: Իդեալական գազեր: Մենդելեև-Կլապեյրոնի հավասարումը: Գազային խառնուրդներ: Դալտոնի օրենքը: Ռեալ գազեր: Վան դեր Վաալսի հավասարումը: Քիմիական թերմոդինամիկա: Թերմոդինամիկայի հիմնական հասկացությունները: Թերմոդինամիկայի առաջին օրենքը: Ջերմունակություն: Հեսի օրենքը և հետևությունները դրանից: Ռեակցիայի ջերմէֆեկտի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Կիրխհովի օրենքը: Թերմոդինամիկայի երկրորդ օրենքը: Գիբսի էներգիա, Հելմհոլցի էներգիա: Գիբսի ֆունկցիայի կախումը ջերմաստիճանից և ճնշումից: Թերմոդինամիկայի երրորդ օրենքը: Քիմիական պոտենցիալ: Իդեալական գազի քիմիական պոտենցիալ: Ակտիվություն և ակտիվության գործակից: Ֆազային հավասարակշռություն: Կլաուզիուս-Կլապեյրոնի հավասարումը: Ֆազային դիագրամներ: Ջրի վիճակի դիագրամը: Քիմիական հավասարակշռություն: Հավասարակշռության հաստատունի կախվածությունը ջերմաստիճանից: Վանտ-Հոֆֆի հավասարումը: Լուծույթներ: Իդեալական լուծույթներ: Ռաուլի օրենքը: Լուծույթների կոլիգատիվ հատկությունները. լուծիչի հագեցած գոլորշու ճնշման իջեցում լուծույթի վրա, եռման կետի բարձրացում, սառեցման կետի իջեցում, օսմոտիկ ճնշում: Էլեկտրոլիտների լուծույթներ: Տեսակարար և մոլային էլեկտրահաղորդականություն: Կոլռաուշի օրենքները: Դիսոցման աստիճան: Օստվալդի նոսրացման օրենքը: Էլեկտրաքիմիա: Գալվանական էլեմենտ: Քիմիական կինետիկա: Ռեակցիայի արագություն: Պարզ ռեակցիաների կինետիկա: Ռեակցիայի կարգ և մոլեկուլայնություն: 1-ին կարգի ռեակցիաներ: Ջերմաստիճանի ազդեցությունը ռեակցիայի արագության վրա: Արենիուսի հավասարումը:
Ընդհանուր ծանոթություն առարկայի, օրգանական միացությունների անվանակարգման և իզոմերիայի հետ: Ալկաններ, ցիկլոալկաններ, ալկեններ, ալկիններ, ալկադիեններ (կառուցվածք, ստացման եղա­նակ­ներ, հատկություններ): Արոմատիկ ածխաջրածիններ (արոմատիկություն, կառուցվածքային առանձնահատկություններ, ստացման եղանակներ, հատկությունները): Հալոգենածանցյալներ (հագեցած, չհագե­ցած), ստացման եղանակներ, հատկությունները: Սպիրտներ (մեկատոմանի, բազմատոմանի), ֆենոլներ (կառուցվածք, ստացման եղանակներ, հատկություններ): Ալդեհիդներ, կետոններ (հագեցած, չհագե­ցած): Միահիմն և երկհիմն հագեցած կարբոնաթթուներ: Միահիմն և երկհիմն չհագեցած կարբո­նաթթու­ներ: Ճարպեր և լիպիդներ: Օքսի- և օքսոթթուներ, օպտիկական իզոմերիա: Շաքարներ: Ալիֆատիկ և արո­մա­տիկ ամիններ դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), նիտրո­միա­ցու­թյուն­ներ: Ամինոթթուներ (դասակարգումը, ստացման եղանակները, հատկությունները), սպիտակուցներ:
1-ին կիսամյակ` աշնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.`2 ժամ/շաբ, լաբ.՝2 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0608/Բ 36
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում տարրերի հատկությունների պարբերական օրինաչափությունների, քիմիայի հիմնական օրենքների և գործընթացների ընդհանուր սկզբունքների ու օրինաչափությունների և կենսաբանական համակարգերի վրա դրանց ազդեցության մասին։
· Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։
Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. մեկնաբանել անօրգանական քիմիայի և կենսաբանության միջև տեսական և կիրառական կապը,
2. մեկնաբանել որակական անալիզի հիմնական սկզբունքները, կատիոնների և անիոնների անալիտիկական խմբերի բաժանելու օրինաչափությունները,
3. վերլուծել քիմիական անալիզում կիրառվող հավասարակշռությունների քանակական հաստատունների իմաստը և կարողանալու դրանք գրագետ օգտագործել:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կատարել ինքնուրույն փորձարարական աշխատանքներ,
5. կիրառել հետազոտության արդյունքների վերլուծության որակական և քանակական եղանակներ:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. օգտվել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներից, վերլուծել առաջացած խնդիրները և գտնել լուծման ուղիները։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողների մոտ ձևավորել պատկերացում տարրերի հատկությունների պարբերական օրինաչափությունների, քիմիայի հիմնական օրենքների և գործընթացների ընդհանուր սկզբունքների ու օրինաչափությունների և կենսաբանական համակարգերի վրա դրանց ազդեցության մասին։
· Ուսուցանել անալիտիկ քիմիա առարկայի հիմնական տեսական գիտելիքները, որակական և քանակական անալիզին գործնական հմտությունները։
Պարզել վերլուծության համար ներկայացված փորձանմուշների բաղադրությունները և առաջարկել դրանց քանակները որոշելու անալիզի սխեմաներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասավանդում սլայդների ցուցադրմամբ և պասսիվ ունկնդրում, ընթացքում` հարց ու պատասխան, դասախոսության վերջում` կարդացվածի ամփոփում, քննարկումներ
· Ինքնուրույն թեմատիկ աշխատանքներ (ցուցադրական նյութերի պատրաստում և զեկուցումներ)
. ործնական աշխատանքներ, սեմինարներ, քննարկումներ, լաբորատոր աշխատանքներ։
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 5 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Մասնակցությունը՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ленский А.С., Белавин И.Ю., Быликин С.Ю. Биофизическая и бионеорганическая химия, М., Медицинское информационное агентство, 2008г.
  • Ахметов Н.С. Общая и неорганическая химия. Лань, 2014г.
  • Угай Я.А. Общая и неорганическая химия. М., Высшая школа, 2007г.
  • Третьяков Ю.Д., Мартыненко Л.И., Григорьев А.Н., Цивадзе А.Ю. Неорганическая химия, М., Химия, 2007, т 1-3
  • Գրիգորյան Ս.Կ., Սարգսյան Ռ.Ա., Ղափանցյան Է.Ե., Ընդհանուր և անօրգանական քիմիայի պրակտիկում, ԵՊՀ, 2007թ.
  • Аналитическая химия. Методы идентификации и определения веществ. Учебник для вузов, 2-е изд., стер. Лань, 2020.
  • G.D. Christian, P.K. Dasgupta, K.A. Schug, Analytical Chemistry, 7th ed., John Wiley & Sons Inc., 2014, p. 826.
  • Г.Кристиан. Аналитическая химия в 2 томах. М., БИНОМ, Лаборатория знаний. 2009
  • М.Отто. Современные методы аналитической химии. М., Техносфера, 2008, 544 с.
  • В.П.Васильев. Аналитическая химия. В 2 ч. - М.: Высшая школа, 1989.
  • А.Т.Пилипенко, И.В.Пятницкий. Аналитическая химия. Т.1.- М: Химия, 1990.
  • В.Н.Алексеев. Курс качественного химического полумикроанализа М., Химия, 1972
  • В.Д.Пономарев. Аналитическая химия.ч.1, М.,Высшая школа , 1982.
  • Д.Скуг, Д..Уэст. Основы аналитической хими, в 2-х тօмах, М., Мир, 1979.
  • Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի տեսական հիմունքները. Երևան, ԵՊՀ, 1979:
  • Ա.Գ.Քանքանյան. Որակական քիմիական անալիզի գործնական աշխատանքներ. Երևան, ԵՊՀ, 1977:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Քիմիայի հիմնական հասկացությունները և օրենքները, անօրգանական միացությունների կարևորագույն դասերը, դրանց գենետիկական կապը, տարրերի հատկությունների պարբերական օրինաչափությունները:
Քիմիական համարժեք, համարժեք զանգված: Օքսիդավերականգնման ռեակցիաներ, էլեկտրոդային պոտենցիալ: Լուծույթներ և լուծելիություն: Լուծույթների կոլլիգատիվ հատկությունները: Կոմպլեքս միացություններ, դասակարգումը, ընդհանուր բնութագրերը: Քիմիական տարրերի և միացությունների կենսաբանական ու կենսաֆիզիկական նշանակությունը:
Վերլուծական քիմիայի հիմնական բաժինները՝ որակական և քանակական անալիզ: Կատիոնների և անիոնների դասակարգումն ըստ անալիտիկական խմբերի: Հոմոգեն հավասարակշռություն: Թթվահիմնային հավասարակշռություն: Թթուների և հիմքերի ժամանակակից տեսությունները: Հետերոգեն հավասարակշռություն: Կոմպլեքսագոյացման հավասարակշռություն: Կայունության (գոյացման) հաստատուն: Օքսիդացման-վերականգնման հավասարակշռություն:
Ստանդարտ վերօքս պոտենցիալ, Ներնստի հավասարումը: Ծավալաչափական անալիզ: Տիտրման վերջակետ և համարժեքության կետ: Անալիզի ֆիզիկաքիմիական եղանակներ: Անալիզի սպեկտրալուսաչափական և էլեկտրաքիմիական եղանակներ:
8-րդ կիսամյակ` գարնանային
6 ժամ/շաբ.
Դաս. -3 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ35
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մոլեկուլային կենսաբանության հիմունքների և ժամանակակից հիմնախնդիրների վերաբերյալ, խորացնել գիտելիքները նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների, բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի վերաբերյալ,
· Բացատրել ժառանգական ինֆորմացիայի վերարտադրման և փոխանցման սկզբունքները և մեխանիզմները,
Մշակել մոլեկուլային կենսաբանության բնագավառում գիտական գրականության վերլուծության և գիտական հետազոտության իրականացման ունակություններ, ցույց տալ գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական օգտագործման հնարավորությունները
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու դասական և ժամանակակից մոլեկուլային կենսաբանության հիմնախնդիրները, քննարկելու ոչ պարբերական կենսապոլիմերների կառուցվածքի և ֆունկցիաների հիմնական օրինաչափությունները, վերարտադրելու քրոմոսոմների կառուցվածքին և ֆունկցիաներին վերաբերող հիմնական դրույթները, բացատրելու գենային ճարտարագիտության հիմնադրույթները,
2. բացատրելու վիրուսների, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմների կառուցվածքը, ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի, տրանսլյացիայի և հակադարձ տրանսկրիպցիայի գործընթացները և նրանց կարգավորման մեխանիզմները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կիրառելու ստացած գիտելիքները՝ մոլեկուլային կենսաբանության և հարակից բնագավառների խնդիրներ լուծելու համար, գործնականում իրականացնելու ԴՆԹ-ի անջատում տարբեր հյուսվածքներից, կատարելու նրա որոշ ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրում,
4. համակարգելու և գործնականում կիրառելու մոլեկուլային կենսաբանության վերաբերյալ գիտական գրականությունը, իրականացնելու ինքնուրույն գիտահետազոտական աշխատանք,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. մեկնաբանելու մոլեկուլային կենսաբանության հիմնական հասկացությունները և տերմինները, կիրառելու մոլեկուլային կենսաբանության տեսական, մեթոդական դրույթները բջջային արդյունաբերության զարգացման բնագավառում,
6. քննարկելու ստացած գիտելիքները, կազմակերպելու բանավեճեր մոլեկուլային կենսաբանության հիմնադրույթների և զարգացման հնարավոր ուղիների շուրջ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին հիմնարար գիտելիքներ փոխանցել մոլեկուլային կենսաբանության հիմունքների և ժամանակակից հիմնախնդիրների վերաբերյալ, խորացնել գիտելիքները նուկլեինաթթուների, սպիտակուցների, բջիջների գենետիկական ապարատի կառուցվածքի, պրոկարիոտների և էուկարիոտների գենոմի վերաբերյալ,
· Բացատրել ժառանգական ինֆորմացիայի վերարտադրման և փոխանցման սկզբունքները և մեխանիզմները,
Մշակել մոլեկուլային կենսաբանության բնագավառում գիտական գրականության վերլուծության և գիտական հետազոտության իրականացման ունակություններ, ցույց տալ գենոմի և պրոտեոմի կառուցվածքի և ֆունկցիաների վերաբերյալ ժամանակակից գիտելիքների գործնական օգտագործման հնարավորությունները
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ դասընթացի հիմնական տեսական դրույթների վերաբերյալ, տեխնիկական տարբեր միջոցների օգտագործմամբ մակրոմոլեկուլների կառուցվածքի և գործունեության մեխանիզմների ցուցադրություն, քննարկումներ, բանավեճեր, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից
. լաբորատոր գիտահետազոտական աշխատանք՝ սպիտակուցների և նուկլեինաթթուների ֆիզիկաքիմիական հատկությունների ուսումնասիրման ուղղությամբ՝ օգտագործելով ուսումնամեթոդական գրականություն,
. ինքնուրույն տեսական և գործնական աշխատանք՝ ստացած գիտելիքներն ամրապնդելու և խորացնելու նպատակով՝ օգտագործելով առաջարկված հիմնական և լրացուցիչ գրական աղբյուրներ, համացանցի աղբյուրները
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· Եզրափակիչ քննություն՝ 9 միավոր:
· Մասնակցություն՝ 3 միավոր:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր:
. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 5 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Кассимериц Л., Лингаппа В.Р., Плоппер Д. Клетки по Льюину, 2021, Изд. Лаборатория знаний, 1056стр.
  • Кребс Дж., Голдштейн Э., Килпатрик С. Гены по Льюину, 2022, М., Изд. Лаборатория знаний, 919стр.
  • Мушкамбаров Н.,Кузнецов С. Молекулярная биология. Введение в молекулярную цитологию и гистологию. Учебное пособие, 2016, 616 стр.
  • Ригден Д. Дж. Структура и функционирование белков, Изд. Ленанд, Едиториал УРСС, 2014, 424стр.
  • Северин С.Е. Биологическая химия, 2020, Издательство ГЭОТАР-Медиа, 624стр.
  • Спирин А.С. Молекулярная биология: рибосомы и биосинтез белка, 2023, Лаборатория знаний, 575с.
  • Weaver F.R. Molecular Biology, 5th edition, Mcgraw Hill Higher Education, 2011, 914p
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մոլեկուլային կենսաբանության առարկան, խնդիրները, զարգացման փուլերը, հեռանկարները: Նուկլեինաթթուների կառուցվածքը, բաղադրամասերը, տարածական կառուցվածքը, ԴՆԹ-ի երկշղթա պարույրի կառուցվածքը, B, A, Z ձևերը: Գերպարուրաված ԴՆԹ, տոպոիզոմերազներ և նրանց ազդման մեխանիզմները: Սպիտակուցների կառուցվածքի կապը նրանց կենսաբանական ֆունկցիաների հետ: Պրոկարիոտ և էուկարիոտ բջիջների գենոմների և գեների կառուցվածքը: Հասկացություն օպերոնի մասին: Ռեպլիկացիայի, տրանսկրիպցիայի և տրանսլյացիայի փուլերը, կարգավորումը: ՌՆԹ-ի պրոցեսինգը և սպլայսինգը: Հակադարձ տրանսկրիպցիա: Քրոմատինի կառուցվածքը, ԴՆԹ-ի փաթեթավորման մակարդակները: Թելոմերազներ, դերը ապոպտոզի զարգացման գործընթացում:
6-րդ կիսամյակ` գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. -1 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ34
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել ֆիզիոլոգիական հիմնական հասկացությունների, ամբողջական օրգանիզմի գործունեության սկզբունքների վերաբերյալ,
· ներկայացնել օրգան համակարգերի գործունեության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների վերաբերյալ,
պատկերացում ձևավորել մարդկանց և կենդանիների վրա իոնացնող ճառագայթների ազդեցության և ճառագայթային վնասվածքների կանխարգելման և բուժման վերաբերյալ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. պարզաբանելու օրգանիզմի տարբեր օրգան համակարգերի գործունեության և կարգավորման մեխանիզմների սկզբունքները,
2. ստացված գիտելիքները գործածելու ֆիզիոլոգիական հետազոտությունների գիտահետազոտական աշխատանքներում:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. տարբերակելու նյութափոխանակության ֆիզիոլոգիական մեխանիզմները,
4. վերլուծելու ֆիզիոլոգիայում կիրառվող ուսումնասիրման մեթոդները և դրանց կիրառումը ֆիզիոլոգիական հետազոտությունների բնագավառում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. վերլուծելու տարբեր օրգան համակարգերի ֆիզիոլոգիական մեխանիզմները:
6. կիրառելու տեսական գիտելիքները բժշկական և կենսաբանական տարբեր ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել ֆիզիոլոգիական հիմնական հասկացությունների, ամբողջական օրգանիզմի գործունեության սկզբունքների վերաբերյալ,
· ներկայացնել օրգան համակարգերի գործունեության և դրանց կարգավորման մեխանիզմների վերաբերյալ,
պատկերացում ձևավորել մարդկանց և կենդանիների վրա իոնացնող ճառագայթների ազդեցության և ճառագայթային վնասվածքների կանխարգելման և բուժման վերաբերյալ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· ուսանողների մասնակցություն գիտահետազոտական աշխատանքներին,
· սեմինար պարապմունքներ,
. ցուցադրական նյութերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն` գրավոր, 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` գրավոր, 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր, 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Մասնակցություն՝ 2 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն`բանավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մինասյան Ս. Մ. և համահեղ. Մարդու ֆիզիոլոգիա: Երևան, Զանգակ-97, 2011, 665էջ:
  • Агаджанян Н. А. и др. Основы физиологии человека. Учебник в 2-х томах, 2007. 1часть-443с., 2часть-364с.
  • Леках В. А. Ключ к пониманию физиологии, Учебное пособие, М.: Едиторнал УРСС, 2002. 360с.
  • Физиология человека в двух томах. Под редакцией ВМ. Покровского, Г.Ф.Коротько. Изд-во Медицина. 2007, 356с.
  • Филимонов В. И. Физиология человека. Учебник, К.: Медицина, 2009. 816с.
  • Անհրաժեշտ այլ նյութեր սլայդներ, տեսահոլովակներ, գիտական ֆիլմեր:
  • Տերտերյան Ե. Ե. Ռադիոկենսաբանություն: Երևան 2000:
  • Մինասյան Ս.Մ., Սարգսյան Ն.Վ. Ռադիոկենսաբանություն: ԵՊՀ. 2005. 198 էջ:
  • Василенко И.Я. Токсикология продуктов ядерного деления. М.: Высшая щкола, 1999.
  • Куценко С.А. Военная токсикология, радиобиология и медицинская защита. Фолиант, 2004.
  • Ярмоненко С.П., Вайнсона А.А. Радиобиология человека и животных. Высшая школа. 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ֆիզիոլոգիան որպես գիտություն, ուսումնասիրման խնդիրները, մեթոդները։
Ֆիզիոլոգիայի հիմնական հասկացությունները:
Դրդունակ հյուսվածքների ֆիզիոլոգիա։
Մկանների ֆիզիոլոգիա։
Նյարդային համակարգի ֆիզիոլոգիա։
Արյան, սիրտ-անոթային համակարգի ֆիզիոլոգիա։
Շնչառական համակարգի ֆիզիոլոգիա։
Մարսողական համակարգի ֆիզիոլոգիա։
Արտազատական համակարգի ֆիզիոլոգիա։
Իոնացնող ճառագայթների ազդեցության ֆիզիկական հիմունքները: Իոնացնող ճառագայթների ազդեցությունն օրգանիզմի վրա:
Ռադիոակտիվ նյութերի թունաբանությունը:
Մարդու ճառագայթային ախտահարումները:
Օրգանիզմի հակաճառագայթային կենսաբանական պաշտպանությունը:
Բուժիչ նպատակներով իոնացնող ճառագայթների կիրառման ռադիոկենսաբանական հիմունքները:
Իոնացնող ճառագայթների կենսաբանական կիրառությունը: Ճառագայթային անվտանգության հիմունքները:
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
8 ժամ/շաբ.
4 ժամ դաս., 4 ժամ լաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ21
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ օրգանական միացությունների կառուցվածքային առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· նկարագրել այդ միացությունների գործառույթային առանձնահատկությունները,
ներկայացնել սպիտակուցների, ածխաջրերի, լիպիդների, վիտամինների, հորմոնների մասնակցությունը օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացներին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել սպիտակուցների կառուցվածքային մակարդակները, ֆերմենտների կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները
2. ներկայացնել ճարպերի, ածխաջրերի, վիտամինների, հորմոնների քիմիական կառուցվածքը, գործառույթները, դասակարգման սկզբունքները։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. նկարագրել օրգանական միացությունների բացահայտման, քանակական որոշման մեթոդները
4. հիմնավորել սպիտակուցների, ածխաջրերի, լիպիդների անջատման եղանակների նպատակահարմարությունը։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. գիտական աղբյուրների վերլուծություն կատարելու, կենսաբանական և բժշկական հետազոտությունների մակարդակը բարելավելու ինքնուրույն ունակություն
6. ձեռք բերված գիտելիքները կենսաբանական և հարակից ոլորտներում կիրառելու, կենսաքիմիական հետազոտությունները վերլուծելու և դրանց հիմքում ընկած հիմնական մոլեկուլային մեխանիզմները բացահայտելու ունակություն։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ օրգանական միացությունների կառուցվածքային առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· նկարագրել այդ միացությունների գործառույթային առանձնահատկությունները,
ներկայացնել սպիտակուցների, ածխաջրերի, լիպիդների, վիտամինների, հորմոնների մասնակցությունը օրգանիզմում ընթացող կենսաքիմիական գործընթացներին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ դասընթացի հիմնական տեսական դրույթների վերաբերյալ, տեխնիկական տարբեր միջոցների օգտագործմամբ մակրոմոլեկուլների կառուցվածքի և գործունեության մեխանիզմների ցուցադրություն, քննարկումներ, բանավեճեր, ընտրված թեմաներով զեկուցումներ ուսանողների կողմից,
. ինքնուրույն տեսական և գործնական աշխատանք՝ ստացած գիտելիքներն ամրապնդելու և խորացնելու նպատակով՝ օգտագործելով առաջարկված հիմնական և լրացուցիչ գրական աղբյուրներ, համացանցի աղբյուրները:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն՝ 3 միավոր, գրավոր,
· 2-րդ ընթացիկ քննություն՝ 3 միավոր, գրավոր,
· եզրափակիչ քննություն՝ 7 միավոր,
· մասնակցություն՝ 2 միավոր,
· ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր,
ընթացիկ ստուգումներ՝ 3 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Кнорре Д.Г., Годовикова Т.С., Мызина С.Д., Федорова О.С. Биоорганическаяхимия, Новосибирскскийгосударственыйуниверситет, 2011, 480 стр.
  • Северин Е.С., Биологическаяхимия, 5-ое издание, 2014, Мед. Информационноеагентство, Москва, 709 стр.
  • Boyer R.F. Biochemistry laboratory: modern theory and techniques, 2012, Pearson Education Inc., 2012, 362 p.
  • Nelson, D.L., Cox, M.M., Lehninger Principles of Biochemistry, 2013, Freeman and Comp., 1198p
  • Վերջին տարիների ամփոփիչ հոդվածներ՝ “Critical Reviews”. “Current Opinions”, “Biochim. Biophys. Acta”, “Nature” և ”Science” հանդեսներում:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Պրոտեինոգեն և ոչպրոտեինոգեն, փոխարինելի և ոչ փոխարինելի ամինաթթուներ: Ամինաթթուների թթվահիմնային հատկությունները, ստերեոիզոմերիան, օպտիկական ակտիվությունը: Սպիտակուցների կառուցվածքային մակարդակները: Սպիտակուցների դասակարգումը:
Ֆերմենտների բնութագիրը, կառուցվածքը, կոֆերմենտ, կոֆակտոր:
Ֆերմենտային կատալիզի մեխանիզմը:
Ֆերմենտների դասակարգումը։
Ֆերմենտային ռեակցիայի կինետիկա։
Ֆերմենտների ակտիվության կարգավորման եղանակները։
Ածխաջրերի քիմիական կառուցվածքը, հատկությունները, դասակարգումը:
Մոնոշաքարներ, օլիգոշաքարներ, բազմաշաքարներ։
Լիպիդների քիմիական կառուցվածքը, հատկությունները, գործառույթները:
Լիպիդների դասակարգումը: Պարզ, բարդ լիպիդներ։ Ճարպաթթուների տեսակաները։
Հյուսվածքային շնչառություն: Շնչառական շղթայի ֆերմենտային համակարգը։
Ածխաջրերի մարսողությունը և ներծծումը: Ածխաջրերի փոխանակության հիմնական ուղիները:
Լիպիդների մարսողությունը, ներծծումը և տարածումն օրգանիզմում: Ճարպաթթուների β-օքսիդացում: Ճարպաթթուների կենսասինթեզ:
Սպիտակուցների մարսողությունը և արգասիքների ներծծումը: Ամինաթթուների դեզամինացում, տրանսամինացում, դեկարբօքսիլացում: Սպիտակուցների փոխանակության կարգավորում:
Նյութափոխանակության կարգավորումում վիտամինների և հորմոնների դերը:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. – 2 ժամ/շաբ., լաբ. – 2 ժամ/ շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0703/Բ18
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին ստորակարգ բույսերի, սնկանման օրգանիզմների և սնկերի ժամանակակից դասակարգման սկզբունքների հետ,
· բացահայտել դրանց կառուցվածքային և էկոլոգիական առանձնահատկությունները, պարզաբանել տարածվածության օրինաչափությունները,
. նկարագրել որոշ ներկայացուցիչների նմանությունները և տարբերությունները, նշել դրանց կիրառական նշանակությունը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու ստորակարգ բույսերի, սնկանման օրգանիզմների և սնկերի օգտակար և վնասակար ազդեցութունները,,
2. կողմնորոշվելու ստորակարգ բույսերի և սնկային օրգանիզմների բազմա­զանության մեջ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. տարբերակելու Հայաստանում տարածված սնկերի, ջրիմուռների և քարաքոսերի կարևորագույն ներկայացուցիչները,
4. ստացված գիտելիքները կիրառելու արդյունաբերության, բժշկության և գյուղատնտեսության տարբեր բնա­գավառներում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ սնկերի և ստորակարգ բույսերի ուսումնասիրման ուղղությամբ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին ստորակարգ բույսերի, սնկանման օրգանիզմների և սնկերի ժամանակակից դասակարգման սկզբունքների հետ,
· բացահայտել դրանց կառուցվածքային և էկոլոգիական առանձնահատկությունները, պարզաբանել տարածվածության օրինաչափությունները,
. նկարագրել որոշ ներկայացուցիչների նմանությունները և տարբերությունները, նշել դրանց կիրառական նշանակությունը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր պարապմունքներ,
. թեստային աշխատանքներ,
. ռեֆերատների և զեկուցումների պատրաստում, քննարկում,
. նյութի մշակում ըստ աշխատանքային տետրի,
. դիդակտիկ նյութերի օգտագործում,
. Power Point սլայդեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով

. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Մասնակցություն. 3 միավոր առավելագույն արժեքով։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր 9 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Գալստյան Ս.Գ., Գրիգորյան Մ.Ռ., Նանագյուլյան Ս.Գ., Վասիլյան Ա.Վ. Սնկերով թունավորումներ. - Երևան. - Հեղինակային հրատ. - 2011. - 108 էջ:
  • Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ. Սնկաբանություն և բուսաբանություն: Ուսումնական ձեռնարկ. - Եր.: ԵՊՀ հրատ. - 2018. - 166 էջ:
  • Гарибова Л.В., Лекомцева С.Н., Основы микологии. Морфология и систематика грибов и грибоподобных организмов. Москва. - 2005. - 220 с.
  • Вишневский М.В. Лекарственные грибы. - Москва: Эксмо. - 2014. - 400 с.
  • Дьяков Ю.Т. (ред.). Ботаника: Курс альгологии и микологии. М. Изд-во МГУ. 2007. - 557 c.
  • Переведенцева Л.Г. Микология: грибы и грибоподобные организмы: учеб. пособие. Пермь. 2009. - 199 с.
  • Mueller G.M., Bills G.F., Foster M.S. Biodiversity of fungi. Inventory and monitoring methods. 2004. Elsevier press. - 777 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ժամանակակից պատկերացումները օրգանական աշխարհի դասակարգման մասին:
Սնկերի բնութագիրը: Սնկամարմնի կառուցվածքը: Միցելիումը և դրա ձևափոխությունները: Սնկերի հետերոտրոֆ սննդառությունը, ժամանակակից դասակարգման սկզբունքները:
Սնկերի էկոլոգիական խմբերը՝ բիոտրոֆներ, սապրոտրոֆներ:
Սնկանման օրգանիզմների բնորոշ առանձնահատկությունները, բջջաթաղանթի քիմիզմը:
Խիտրիդիոմիցետները որպես բարձրակարգ բույսերի հիվանդությունների հարուցիչներ:
Զիգոմիցետների առանձնահատկությունները կապված ցամաքային ապրելակերպի անցման հետ:
Պայուսակավոր սնկերի բնորոշ առանձնահատկությունները, դասակարգման սկզբունքները:
Պայուսակավոր սնկերի կարևորագույն միկրոմիցետները:
Պայուսակավոր սնկերի կարևորագույն մակրոսկոպիկ ներկայացուցիչները:
Բազիդիոմիցետների ընդհանուր բնութագիրը, էկոլոգիան:
Բազիդիոմիցետների պտղամարմինների կառուցվածքը, էվոլյուցիան:
Կարևոր ներկայացուցիչները /մակրոմիցետներ/:
Գլխարկավոր սնկերի արհեստական աճեցում:
Ժանգասնկեր և մրիկասնկեր:
Ջրիմուռները որպես ստորակարգ ֆոտոավտոտրոֆ օրգանիզմների էկոլոգիական խումբ: Ջրիմուռների թալոմի մորֆոլոգիական տիպերը, բջջի, մտրակների կառուցվածքը, բազմացումը: Ջրիմուռների ժամանակակից դասակարգման սկզբունքները:
Կապտականաչ ջրիմուռները կամ ցիանոբակտերիաները որպես պրոկարիոտ օրգանիզմներ: Բաժնին բնորոշ առանձնահատկությունները:
Էուկարիոտ ջրիմուռների բաժինները: Կանաչ ջրիմուռների բնորոշ առանձնահատկությունները: Կանաչ ջրիմուռները որպես ֆիզիոլոգիական և կենսաքիմիական հետազոտությունների օբյեկտ:
Տարամտրակավոր ջրիմուռներ: Դիատոմային ջրիմուռների կառուցվածքային առանձնահատկությունները, շարժումն իրականացնող օրգանները, բազմացումը:
Քարաքոսերի ընդհանուր բնութագիրը, մորֆոլոգիական և անատոմիական կառուցվածքը, բազմացումը, էկոլոգիական խմբերը:
Քարաքոսերի բազմացումը, էկոլոգիական խմբերը:
5-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
2 ժամ/շաբ.
Դաս. –1 ժամ/շաբ, լաբ. –1 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ29
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների մոտ ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. սահմանելու իմունիտետի համակարգի օրգանային, բջջային և մոլեկուլային կազմավորվածության առանձնահատկությունները, բջջային և հումորալ իմունային ռեակցիաների օրինաչափություններ,
2.բացատրելու ձեռքբերովի իմունիտետի ձևավորման բոլոր հիմնական մեխանիզմները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կիրառելու իմունահիտոքիմիական մեթոդները կլինիկական հետազոտություններում,
4. բացատրելու բազմաբջիջ օրգանիզմների հոմեոստազի պահպանման մեջ իմունիտետի համակարգի դերը և հիմնավորել նրա նշանակությունը կենդանիների առաջընթաց էվոլյուցիայի համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների մոտ ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ իմունիտետի, որպես բազմաբջիջ օրգանիզմների պաշտպանական հատկության նշանակության, մոլեկուլային և բջջային իմունոլոգիայի հիմնախնդիրների, մեթոդոլոգիայի, իմունիտետի դրսևորումների և դրանց խանգարումների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· գործնական աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Առանց ընթացիկ քննությունների գնահատման
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· ընթացիկ ստուգում. 8 հարցում՝ յուրաքանչյուրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 8 միավոր,
· դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր,
· ինքնուրույն աշխատանք՝ 2 միավոր,
. բանավոր քննություն՝ 8 միավոր առավելագույնը:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջիվանյան Կ.Ա. Իմունաբանություն Երևան, 2015, 208 էջ:
  • Галактионов В.Г. Иммунология. Изд-во МГУ. 2006.
  • Галактионов В.Г. Механизмы иммунитета в графической форме. Изд-во “Высшая школа”. Москва. 2000.
  • Хаитов Р.М., Игнатьева Г.И., Сидорович И.Г. Иммунология. Москва, Медицина, 2000.
  • Ярилин А.А. Иммунология. Изд-во Высшая школа. Москва. 2010.
  • Abul K. Abbas, Andrew H. Lichtman Cellular and molecular immunology Part 1 and 2. 2015.
  • Male D., Brostoff J., Roth D., Roitt I. Immunology 2012
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Իմունիտետի բնորոշումը, իմունոլոգիայի առարկան, ընդհանուր և մասնավոր հիմնախնդիրները:
· Կլոնային-սելեկցիոն տեսությունը:
· Բնական իմունիտետի ֆիզիկական, ֆիզիոլոգիական, բջջային գործոնները:
· Բորբոքում:
· Իմունիտետի համակարգի կենտրոնական և ծայրամասային օրգանները և բջիջները: Հակածիններ:
· Իմունոգենությունը պայմանավորող գործոնները:
· Հապտեններ:
· Իմունոգլոբուլիններ, դրանց հետերոգենությունը:
· Իմունոգլոբուլինների իզոտիպերը, դրանց մոլեկուլային կառուցվածքի և գործառույթների առանձնահատկություները:
· Իմունոգլոբուլիների գեների սոմատիկ վերահամակցումը:
· Լիմֆոցիտների հակածին զանազանող ռեցեպտորները, դրանց բազմազանության ստեղծման մեխանիզմները:
· Հյուսվածքային համատեղելիության գլխավոր համալիրը:
· Լիմֆոցիտների զարգացումը, դրանց դրական և բացասական սելեկցիան:
· Բջջային իմունիտետի ռեակցիաները: լիմֆոցիտների ակտիվացման մոլեկուլային մեխանիզմները:
· Հակածին ներկայացնող տարբեր բջիջների դերը:
· Տրանսպլանտացիոն իմունիտետ:
· Իմունիտետը ուռուցքների դեմ:
· Հումորալ իմունային պատասխան:
· Լիմֆոցիտների ակտիվացումը, իմունոգլոբուլինների գործառույթները:
· Իմունային հիշողություն, իմունոլոգիական տոլերանտություն:
· Իմունիտետի անցանկալի հետևանքները:
. Գերզգայնության ռեակցիաներ, աուտոիմունիտետ:
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս. 2 ժամ/շաբ.(30) , լաբ. 2 ժամ/շաբ (30)
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ28
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ բուսական բջջի և ամբողջական օրգանիզմի գործառույթային առանձնահատկությունների, բույսում ընթացող կենսական գործընթացները իրականացնող նյութափոխանակության համակարգերի գործունեության, բույսերի աճի և զարգացման կարգավորման մասին,
. ծանոթացնել բույսերի արդյունավետության բարձրացման գործընթացում բուսական հորմոնների և աճի խթանիչների դերի և բույսերի արտադրողականության բարձրացման, ինչպես նաև գյուղատնտեսությունում դրանց կիրառման հեռանկարների հետ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու բուսական բջջի կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները
2. նկարագրելու բույսերում ընթացող ֆոտոսինթեզի, շնչառության, ջրափոխանակության և հանքային սննդառությա գործընթացների հիմքում ընկած օրինաչափությունները
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. գործնականում կիրառելու ֆոտոսինթեզի ակտիվության կենսաբանական նմուշների կենսաքիմիական, մոլեկուլակենսաբանական վերլուծություններ,
5. գնահատել, մեկնաբանել և վերլուծել առաջադրված խնդրի լուծման արդյունքում ստացված փորձնական արդյունքները,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. պատրաստելու զեկուցումներ,
7. երկայացնելու փորձնական արդյունքները, մասնակցելու քննարկումներին, գիտական բանավեճերին։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ բուսական բջջի և ամբողջական օրգանիզմի գործառույթային առանձնահատկությունների, բույսում ընթացող կենսական գործընթացները իրականացնող նյութափոխանակության համակարգերի գործունեության, բույսերի աճի և զարգացման կարգավորման մասին,
. ծանոթացնել բույսերի արդյունավետության բարձրացման գործընթացում բուսական հորմոնների և աճի խթանիչների դերի և բույսերի արտադրողականության բարձրացման, ինչպես նաև գյուղատնտեսությունում դրանց կիրառման հեռանկարների հետ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ
· Լաբորատոր աշխատանքներ
. տեսանյութերի ցուցադրություններ
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն - գրավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0.5 է:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն - բանավոր՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0.5 է:
. Մասնակցություն, առավելագույնը 3 միավոր։
.Եզրափակիչ քննություն. Բանավոր 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Պետրոսյան Մ., Ազարյան Կ., Թռչունյան Ա.Բույսերի ֆիզիոլոգիա, Լաբորատոր աշխատանքների ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, 2013, 125 էջ:
  • "Физиология растений", Под ред. Ермакова И.П., М., "Академия", 2007. 640с.
  • Якушкина Н.И., Бахтенко Е.Ю., Физиология растений, М., ВЛАДОС, 2005. 463с.
  • Taiz L., Zeiger E., Moller L.M., Murphy A. Plant Physiology and Development, Sixth Edition, Oxford University press, 2017. http://6e.plantphys.net/index.html
  • Michael McGoodwinThe Physiology Of Higher Plants. Winter/Spring 2008, 138 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Առարկան, խնդիրները, կապը կենսաբանության այլ ճյուղերի հետ: Կոմպլեքսավորումը որպես կենդանի մատերիայի կազմավորման հիմնական սզկբունք: Ինքնահավաքման սկզբունքը և վերմոլեկուլային համալիրների առաջացումը: Բուսական բջջի օրգանոիդների գործառույթային առանձնահատկությունները: Ֆոտոսինթեզի ֆիզիոլոգիան, գործընթացի առանձնահատկությունները և փուլերը: Պլաստիդների տիպերը, բիոգենեզը, կառուցվածքային և գործառույթային առանձնահատկությունները: Ֆոտոսինթեզին մասնակցող գունակները, քիմիական բնույթը և գործառույթային առանձնահատկությունները։ Ֆոտոսինթեզի լուսային փուլի ռեակցիաները: Ռեակցիոն կենտրոնների գունակների դոնոր-ակցեպտորային համակարգերը: էլեկտրոնների փոխանցման և էներգիայի վերափոխման ուղիները: Ածխաթթու գազի յուրացման ուղիները: Ֆոտոշնչառության ֆիզիոլոգիան և կենսաբանական նշանակությունը: Ֆոտոսինթեզի էկոլոգիան։ Բույսերում շնչառության հիմնական սուբստրատները, շնչառության և խմորման գենետիկական կապը, գլիկոլիզը որպես շնչառութան առաջին փուլ, սուբստրատային ֆոսֆորիլացում: Եռկարբոնատային բոլորաշրջանում վերականգնված էկվիվալենտների, ԱԵՖ-ի և ածխաթթու գազի առաջացումը: Այլընտրանքային օքսիդազը բույսերի միտոքոնդրիումներում: Շնչառության էկոլոգիան։ Ջրի դերը բույսերի կենսագործունեությունում: Ջրի տեղափոխման վերին և ստորին ծայրային շարժիչ, հերձանցքային և կուտիկուլային տրանսպիրացիա: Բույսերի հանքային սննդառությունը, մակրո և միկրո- տարրերի նշանակությունը բույսերի կյանքում: Իոնների ներթափանցման և տեղափոխման գործընթացը: Բույսերի աճի և զարգացման առանձնահատկությունները: Բուսական հորմոններ, դրանց ընդհանուր առանձնահատկությունները, դերը բույսերի աճի և զարգացման գործընթացում։ Բույսերի աճի այլ խթանիչները որպես բույսերի արդյունավետությունը բարձրացնող միջոց։ Բույսերի երկրորդային նյութափոխանակության առանձնահատկությունը։ Երկրորդային արգասիքների սինթեզի ուղիները, տեղակայումն ու էկոլոգիական նշանակությունը բույսի համար։
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
6 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2ժամ/շաբ, լաբ. - 4 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704/Բ27
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ, ինչպես նաև քորդավորների բոլոր դասերի գործնականնշանակությունը,
· պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
.ներկայացնել ողնաշարավորների հետազոտման դասական և ժամանակակից մեթոդների հետ:վ
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու ողնաշարավոր կենդանիների անատոմո-ձևաբանական առանձնահատկությունները, կարգաբանաության հիմունքները,
2. նկարագրելու տարբեր դասերին պատկանող կենդանիների, կենսաբանոթւյան, էկոլոգիայի, նյութափոխանակության, բազմացման, վարքի առանձնահատկությունները կապված զարգացման աստիճանից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ճանաչելու ողնաշարավոր կենդանիների դասերը ըստ կառուցվածքի, բնակատեղի բազմացման և զարգացման փուլերի,
4. վերլուծելու էվոլյուցին գործընթացները և մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և փորձագիտական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել ողնաշարավոր կենդանիների կառուցվածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, վարքագծի առանձնահատկությունների հետ, ինչպես նաև քորդավորների բոլոր դասերի գործնականնշանակությունը,
· պարզաբանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական այն փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
.ներկայացնել ողնաշարավորների հետազոտման դասական և ժամանակակից մեթոդների հետ:վ
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը անցկացվում է գրավոր, յուրաքանչյուր տոմս ունի 2 հարց և 1 աղյուսակ, որոնք գնահատվում են որպես հարցի համար 2 միավոր և աղյուսակի համար 1 միավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր։
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը անցկացվում է գրավոր, տեստերով, յուրաքանչյուր տարբերակ 2 հարց և 1 աղյուսակ, որոնք գնահատվում են որպես հարցի համար 2 միավոր և աղյուսակի համար 1 միավոր, առավելագույնը՝ 3 միավոր։
· Հետազոտական բաղադրիչ` անցկացվում է բանավոր, PPT-ներկայացում, գնահատականը՝ առավելագույնը 3 միավոր։
· Մասնակցությունը գնահատվումը առավելագույնը՝ 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն՝ անցկացվում է բանավոր, յուրաքանչյուր տոմս ունի 4 հարց, որոնք գնահատվում են 2 միավորով, առավելագույնը՝ 8 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Зоология позвоночных, Дзержинский Ф.Я., Васильев Б.Д., Малахов В.В., 2013.
  • Наумов Н.К., Карташев Н. Зоология животных-1, 2 том - 1979
  • Константинов, В.М. Зоология позвоночных: Учебник для ВУЗов. 7-е издание / В.М. Константинов, С.П. Наумов, С.П. Шаталова. - М.: Академия, 2011. - 448 с.
  • Լրացուցիչ գրակակնություն
  • Kotpal. R.L. Modern Textbook of Vertebrate Zoology, 876 pp
  • Карташев, Н.Н. Практикум по зоологии позвоночных. 3-е издание / Н.Н. Карташев, В.Е. Соколов, И.А. Шилов. - М.: Аспект Пресс, 2004. - 383 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Քորդավորների տիպի բնութագիրը, Ենթատիպ Անգանգեր (Acrania), թրթուրաքորդայավորներ կամ թաղանթայիններ (Tunicata), Ձկների (Pisces), վերնադասի դասերի բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը, կենսակերպն ու նշանակությունը:
· Ոսկրային ձկների ադապտացիաները:
· Ձկների էվոլյուցիան, վարքը, տնտեսական նշանակությունն ու պաշտպանությունը: Երկկենցաղների դասի (Amphibia) բնութագիրը, բազմազանությունը, տարածվածությունը և կենսակերպը:
· Պոչավոր երկկենցաղների ներքին կառուցվածքային առանձնահակությունները:
· Երկկենցաղների վարքը, ֆիզիոլոգիական առանաձնահատկությունները և նրանց նշանակությունն ու պահպանությունը:
· Ողնաշարավոր կենդանիների ցամաք դուրս գալը, երկեկնցաղների էվոլյուցիան: Անամնիաներ և ամնիոտներ:
· Սողունների դասի (Reptilia) բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը:
· Սողունների էվոլյուցիան:
· Թռչունների դասի (Aves), բնութագիրը, էկոլոգիա-ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: Թռչունների էվոլյուցիան:
· Թռչունների տնտեսական նշանակություն ու պաշտպանությունը:
· Կաթնասունների դասի (Mammalia) բնութագիրը, վարքը, բազմազանությունը, տարածվածությունը կենսակերպն ու պաշտպանությունը: .Կաթնասունների նշանակություն ու պաշտպանությունը: Կաթնասունների էվոլյուցիան:
4-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. –1 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ26
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների,
. ուսանողներին ներկայացնել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչա­փությունների և մեխա­նիզմների, զարգացման կենսաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների մասին` կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման պրոցեսների էվոլյուցիոն բարդացման, սաղմնային զարգացման և օրգանոգենեզի օրինաչափությունների և մեխանիզմների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու օրգանային, հյուսվածքային և բջջային կառույցների միջև պատճառային և ենթակայական կապերի նշանակությունը,
2. ներկայացնելու կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման բոլոր փուլերում ձևագոյացման օրինաչափությունները և դրանց իրականացման մեխանիզմները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ճանաչելու մանրադիտակի տակ հյուսվածքները և նրանց բաղադրիչ տարրերը, կենդանիների սաղմնային զարգացման որոշակի փուլերը
4. վերլուծելու հյուսվածքներում առաջացած փոփոխությունների մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել հյուսվածքաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների,
. ուսանողներին ներկայացնել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության օրինաչա­փությունների և մեխա­նիզմների, զարգացման կենսաբանության տեսական և կիրառական հիմնախնդիրների մասին` կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման պրոցեսների էվոլյուցիոն բարդացման, սաղմնային զարգացման և օրգանոգենեզի օրինաչափությունների և մեխանիզմների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· գործնական աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց.
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր:
· Ընթացիկ ստուգում` 6 հարցում՝ յուրաքանչյուրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 6 միավոր,
· դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր` առավելագույնը 6 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջիվանյան Կ.Ա., Կարապետյան Ա.Ֆ. Հյուսվածաբանություն: Մաս առաջին: ԵՊՀ, 2012.
  • Быков В.Л. Цитология и общая гистология. Санкт-Петербург, Сотис, 2004 .
  • Данилов Р.К., Клишов А.А., Боровая Т.Г. Гистология. Санкт-Петербург. ЭЛБИ-СПБ, 2004.
  • Белоусов Л.В. Основы общей эмбриологии. МГУ, 2005.
  • Валькович Э.И. Общая и медицинская эмбриология. Санкт-Петербург. Фолиант, 2003.
  • Петренко Л.К. Эмбриология человека. Санкт-Петербург. Фолиант, 2005.
  • Gartner L. Jan Textbook of histology, 2016.
  • Stacey Mills Histology for Pathologists. Philadelphia, United States 2019 1344p.
  • Anthony L. Mescher Junqueira’s Basic Histology, 2016.
  • Э.Клатт Атлас патологии Роббинса и Котрана. Москва “Логосфера”, 2010, 531 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
·Հյուսվածքների կառուցվածքա-գործառական տարրերը:
·Հյուսվածքների էվոլյուցիայի և հիստոգենեզի հիմնական ուղենիշները, հյուսվածքների բջջա-դիֆերոնային կազմավորվածությունը:
·Էպիթելային հյուսվածքներ:
·Բջիջների ձևաբանական առանձնահատկությունները, միացման ձևերը:
·Կենդանիների տարբեր խմբերի ծածկույթային էպիթելների բջջայիկազմը և գործառույթները:
·Գեղձային էպիթել:
·Շարակցական հյուսվածքներ:
· Արյուն, ավիշ, արյունաստեղծում: Արյունաստեղծ հյուսվածքներ:
·Բուն շարակցական հյուսվածքների կազմավորվածությունը և գործառույթները:
·Կմախքային հյուսվածքներ: Մկանային հյուսվածքներ:
·Ողնաշարավորների միջաձիգ-զոլավոր մկանային հյուսվածքի կառուցվածքա-գործառական կազմավորվածությունը:
·Ողնաշարավորների - անողնաշարների հարթ մկանային հյուսվածքները:
·Նյարդային հյուսվածք: Նեյրոնները և նեյրոգլիան:
·Նյարթաթելեր, սինապսներ և նյարդայի ծայրապարատներ:
·Պրոգենեզ, գամետոգենեզի մոլեկուլային-կենսաբանական և բջջաբանական էությունը:
·Բեղմնավորման բջջագենետիկակական, սաղմնաբանական և ֆիզիոլոգիական էությունը և ընթացքը:
·Տրոհման տիպերը, տրոհման փորձարարական հետազոտությունը: Ռեգուլացում և դետերմինացում:
·Կլոնավորում:
·Գաստրուլացում, սաղմնաթերթեր: Նեյրուլացում:
·Տարբեր ողնաշարավորների արտասաղմնայինօրգանները:
·Սաղմնային ինդուկցիա:
.Տարբեր ողնաշարավորների օրգանների համակարգերի զարգացումը, դրա ձևաբանությունը և պատճառային մեծանիզմները:
3-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս.- 2 ժամ/շաբ., լաբ.- 2 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0410/Բ20
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել մեխանիկայի և մոլեկուլյար ֆիզիկայի օրենքներին, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին,
· ներկայացնել այդ օրենքների մաթեմատիկական գրելաձևերը,
. տալ գաղափար դրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. թվարկել մեխանիկայի և մոլեկուլյար ֆիզիկայի հիմնական օրենքները, դրանց առնչվող կարևորագույն փորձերը, երևույթները,
2. ներկայացնել այդ երևույթների, փորձերի, օրենքների կապը, օրենքների համակարգի ներքին տրամաբանությունը, այդ համակարգից բխող հիմնական հետևությունները և արդյունքները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. օգտագործել ստացած գիտելիքները կիրառելու կոնկրետ բնույթ կրող հարցերի վերլուծության, խնդիրների լուծման համար,
4. ցուցադրել մեխանիկայի և մոլեկուլյար ֆիզիկայի հիմնարար օրինաչափություններ մեկնաբանող փորձեր ուսումնական լաբորատոր սարքերի վրա:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործել տեղեկատվության տարատեսակ աղբյուրներ (ինտերնետ ռեսուրսներ, էլեկտրոնային գրադարաններ, գիտական հոդվածներ և հաշվետվություններ),
6. գնահատել և ընդհանրացնել հետազոտությունների ժամանակ ստացված արդյունքները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել մեխանիկայի և մոլեկուլյար ֆիզիկայի օրենքներին, դրանց առնչվող հիմնական փորձերին,
· ներկայացնել այդ օրենքների մաթեմատիկական գրելաձևերը,
. տալ գաղափար դրանց հիմնական կիրառությունների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
. լաբորատոր պարապմունք:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· Նախատեսված են 2 ընթացիկ քննություններ՝ յուրաքանչյուրը, առավելագույնը 4 միավոր, ընթացիկ ստուգումներ՝ առավելագույնը 2 միավոր, մասնակցություն՝ առավելագույնը 2 միավոր։
· Երկու ընթացիկ քննությունները գրավոր են, յուրաքանչյուրը՝ 4 միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 1 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
· Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է, 8 միավոր առավելագույն ար­ժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, յուրաքան­չյուրը` 2 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
· Ընթացիկ ստուգումների ձևաչափը որոշում է դասախոսը՝ դասընթացի պլանում զետեղելով և տեղեկացնում է ուսանողներին կիսամյակի սկզբում ։
. Մասնակցությունը գնահատվում է ըստ սանդղակի՝£ 60 % դեպքում 0, 61-80 % դեպքում1, 81-100 % դեպքում ՝ 2:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Սավելև Ի. Վ. ≪Ընդհանուր ֆիզիկայի դասընթաց≫ 1 “Լույս” Երևան 1982:
  • Савельев И. В. Курс физики͎ том 1 Москва 2016
  • H. C. Ohanian, J.T. Markert. Physics for Engineers and Scientists. Vol. 1,2 2007 by W.W.
  • Norton & Company, Inc., New York-London.
  • Մ. Աբրահամյան, Ռ. Գաբրիելյան, Մ. Հայրապետյան, Գ. Մուրադյան, Մ. Հարությունյան, Հ. Ենոքյան ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔՆԵՐԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ Մեխանիկա ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2018:
  • Ա. Ժ. Մուրադյան, Դ. Հ. Բադալյան, Ռ. Ց. Գաբրիելյան, Մ. Վ. Հայրապետյան, Լ. Ա. Հովհաննիսյան ԼԱԲՈՐԱՏՈՐ ՊԱՐԱՊՄՈՒՆՔՆԵՐԻ ՈՒՂԵՑՈՒՅՑ Մոլեկուլային ֆիզիկա ԵՊՀ հրատարակչություն Երևան 2019:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
.Նյութական կետի կինեմատիկա: Դինամիկա: Իմպուլսի պահպանման օրենք: Աշխատանք , էներգիա; Մեխանիկական էներգիայի պահպանման օրենք: Պինդ մարմնի մեխանիկա: Գրավիտացիա: Մոլեկուլային կինետիկ տեսություն:
· Գազային օրենքներ:
.Ջերմադինամիկայի առաջին օրենք: Պոլիտրոպ պրոցեսներ: Վիճակագրական բաշխումներ: Ջերմադինամիկայի երկրորդ օրենքը:
3-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
6 ժամ/շաբ.
Դաս. – 3 ժամ/շաբ, լաբ.- 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0703/Բ23
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել բարձրակարգ բույսերի տեսական և կիրառական հիմնախնդիրներին, անատոմիական և ձևաբանական կառուցվածքների ձևավորման օրինաչափություններին, առանձնահատկություններին, գործառույթներին,
· ծանոթացնել բարձրակարգ բույսերի դասակարգման ժամանակակից պատկերացումների, էվոլյուցիայի և բազմազանության, ծագման, սիստեմատիկական տարբեր խմբերի ներկայացուցիչների բազմացման առանձնահատկությունների հետ,
ներկայացնել բարձրակարգ սպորավոր և սերմնավոր բույսերի առանձնահատկությունները, դերը և նշանակությունը բնության մեջ և մարդու կյանքում:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու տարբեր կարգաբանական խմբերի պատկանող բույսերի կառուցվածքային առանձնահատկությունները, ծագումը, բազմացումը,
2. վերլուծելու բույսերի վեգետատիվ և գեներատիվ օրգանների անատոմիական և ձևաբանական կառուցվածքների բազմազանությունը, կառուցվածքի և կենսագործունեության հիմնական օրինաչափությունները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կողմնորոշվելու բուսական օրգանիզմների բազմա­զանության մեջ,
4. կիրառելու բույսերի հավաքի, չորացման և պահպանման ժամանակակից մեթոդները, մշակելու և վերլուծելու դաշտային հետազոտու­թյուն­ների արդյունքները,
5. ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում հանդիպող և առավել տարածված բույսերի ընտանիքները և ցեղերը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. կիրառելու ժամանակավոր և մշտական միկրոպատրաստուկների պատրաստման, բույսերի վեգետատիվ օրգանների անատոմիական կառուցվածքի վերլուծման, մորֆոլոգիական նկարագրերի ձևակերպման և տեսակների նույնականացման հմտությունները,
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել բարձրակարգ բույսերի տեսական և կիրառական հիմնախնդիրներին, անատոմիական և ձևաբանական կառուցվածքների ձևավորման օրինաչափություններին, առանձնահատկություններին, գործառույթներին,
· ծանոթացնել բարձրակարգ բույսերի դասակարգման ժամանակակից պատկերացումների, էվոլյուցիայի և բազմազանության, ծագման, սիստեմատիկական տարբեր խմբերի ներկայացուցիչների բազմացման առանձնահատկությունների հետ,
ներկայացնել բարձրակարգ սպորավոր և սերմնավոր բույսերի առանձնահատկությունները, դերը և նշանակությունը բնության մեջ և մարդու կյանքում:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ,
. բանավոր հարցումներ,
. դիդակտիկ նյութեր:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն գրավոր թեստային աշխատանք 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Մասնակցություն 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր 9 միավոր առավելագույն արժեքով: Հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, յուրաքանչյուրը՝ 3 միավոր: Միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ. Սնկաբանություն և բուսաբանություն// ուս. ձեռնարկ; 2018, 165 էջ:
  • Барабанов Е.И., Зайчикова С.Г. Ботаника. Учебник. М. «ГЕОТАР-Медиа», 2013, 519с.
  • Еленевский А.Г., Соловьева М.П., Тихомиров В.Н. Ботаника. Систематика высших, или наземных, растений: Учеб. для студентов высших пед. учеб. Заведений. М.: Издательский центр «Академия», 2006, 464 с.
  • Коровкин О.А. Ботаника: учебник. Москва, Кнорус, 2023, 436с.
  • Корчагина И.А. Систематика высших споровых растений, с основами палеоботаники. Санкт-Петербург. 2001.
  • Лотова Л.И. Ботаника (морфология и анатомия высших растений). Учебник. М., 2015, 512с.
  • Хромова Т.М. Ботаника с основами физиологии растений: учебник для вузов. Санкт- Петербург, 2022, 380с.
  • Gurcharanh Singh. Plant systematics an integrated approach. Science Publishers, inc. Enfield, NH, USA, 2004, 561p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Ներածություն:
. Բարձրակարգ բույսերի ներքին կառուցվածքը:
. Բույսի վեգետատիվ օրգանների (արմատի, ցողուն, տերև) մորֆոլոգիական առանձնահատկությունները և գործառույթները: Մետամորֆոզներ, կենսաբանական նշանակությունը:
.Բարձրակարգ բույսերի բազմացումը: Ծաղիկ:
· Բարձրակարգ սպորավոր բույսերի բաժինները: Բաժին ռինիայիններ (Rhyniophyta):
. Բաժին մամռանմաններ (Bryophyta):
· Էվոլյուցիայի միկրոֆիլ ուղղության ներկայացուցիչները: Բաժին գետնամուշկանմաններ (Lycopodiophyta):
· Էվոլյուցիայի մակրոֆիլ ուղղության սպորավոր բույսերի ներկայացուցիչները: Բաժին ձիաձետանմաններ (Equiesotophyta):
· Բաժին պտերանմանները (Polypodiophyta):
· Սերմնավոր բույսերի բաժինները: Բաժին մերկասերմեր (Pinophyta):
· Բաժին ծածկասերմեր (Magnoliophyta):
· Դաս երկշաքիլավորներ (Magnoliopsida):
Դաս միաշաքիլավորներ (Liliopsida):
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
6 ժամ/շաբ.
Դաս. – 3 ժամ/շաբ, լաբ. - 3 ժամ/շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0709/Բ32
1. Դասընթացի նպատակ
. Ուսանողի մոտ ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու մանրէների և վիրուսների կարգաբանության, հիմնական բնութագրերը, առաձնահատկությունները և ներկայացուցիչները,
2. լուսաբանելու մանրէների և վիրուսների բազմազանությունը, բնության մեջ և մարդու կյանքում մանրէների և վիրուսների դերը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. մատնանշելու և տարբերակելու մանրէները,
4. վերլուծելու մանրէաբանական և վիրուսաբանական հետազոտությունների պարզագույն մեթոդները, մանրէազերծումը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու ձեռք բերված կարողությունները և գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում տարբեր խնդիրներ լուծելու համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Ուսանողի մոտ ձևավորել մանրէների կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունների, նյութափոխանակության և նրա կարգավորման, ժառանգականության և փոփոխականության, բազմացման և աճի, դրանց բազմազանության և դասակարգման, էկոլոգիայի, մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաների մասին պատշաճ գիտելիքներ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· Դասախոսություններ (ավանդական և ինտերակտիվ, դրվագների ցուցադրմամբ և քննարկմամբ, հարցեր և պատասխաններ, զրույց)
· Լաբորատոր պարապմունքներ (բակտերիաների պատրաստուկներ, քիմիական նյութերի, այդ թվում՝թթուների և հիմքերի, ինչպես նաև սարքերի և սարքավորումների օգտագործմամբ, փորձերի արդյունքների մշակմամբ)
· Ուսուցանող ձևեր և մեթոդներ (բաց հարցերով քննարկում. Ինքնագնահատում և փոխադարձ գնահատում, ռեֆերատ/էսսեների և նախագծերի պատրաստում, անհատական և խմբակային առաջադրանքներ) և միավորային գնահատում (բանավոր ևգ րավոր հարցում, հայտորոշիչ թեստեր)
· Ինքնուրույն աշխատանքներ (գրականության մշակում, զեկուցումների պատրաստում և քննարկում)
. Անհատական խորհրդատվություն
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 3 միավոր առավելագույն գնահատմամբ
· մասնակցություն՝ 3 միավոր՝ լաբորատոր դասընթացներից
· ինքնուրույն աշխատանք՝ 3 միավոր
եզրափակիչ քննություն՝ 8 միավոր, բանավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Թռչունյան Ա. Հ., Փանոսյան Հ. Հ., Բազուկյան Ի.Լ., Մարգարյան Ա. Ա., Պոպով Յու. Գ. Մանրէաբանության լաբորատոր աշխատանքներ: Ուսումնամեթոդական ձեռնարկ, Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2013, 316 էջ:
  • Ленгелер Й., Древс Г, Шлегел Г. Современная микробиология: Прокариоты. В 2 т. Изд. Мир. 2005.
  • Нетрусов А.И. Введение в биотехнологию Академия. М., 2015.
  • Нетрусов А.И., Котова И.Б. Микробиология: Теория и практика . В 2-х т. Учебн. М.: Юрайт, 2017.
  • Пиневич А.В. Микробиология. Биология прокариотов: Учебник. В 3 т., СПб.: Изд-во С. - Петерб. ун-та.2007.
  • Пиневич А.В., Сироткин А.К., Гаврилова О.В., Потехин А.АВ. Вирусология. Учебн., СП(б).:Изд-воС. - Петерб. ун-та. 2012. 432 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մանրէաբանության և վիրուսաբանության առարկան, խնդիրները, մեթոդները և զարգացման պատմության ակնարկը: Հայաստանի մանրէները։ Մանրէների բջջի ձևը և չափը, կառուցվածքը, քիմիական կազմը և հիմնական նյութափոխանակությունը, բազմացումը: Հակաբիոտիկներ։ Մանրէների աճը։ Ածխածնի և ազոտի աղբյուրները մանրէների համար: Մանրէների նյութափոխանկությունը: Մանրէազերծում։ Խմելու ջրի կենսաանվտանգությունը։ Մանրէների կարգաբանությունը: Մանրէների միջև և մանրէների ու մակրոօրգանիզմների միջև փոխհարաբերության ձևերը: Մանրէները տարբեր էկոլոգիական համակարգերում։ Մանրէների մասնակցությունը ջրի, ածխածնի, ազոտի, ծծմբի շրջանառության գործընթացներում: Մանրէների դերը գյուղատնտեսության, արդյունաբերության և բժշկության մեջ: Մանրէաբանական կենսատեխնոլոգիաներ։ Ախտածին մանրէներ։ Մանրէային հիվանդութունների կանխարգելումը։ Հակաբիոտիկների նկատմամբ դիմացկուն մանրէները։ Վիրուսների կազմի, կառուցվածքի և ձևի առանձնահատկությունները։ Վիրուսների հիմնականհատկությունները: Վիրուսների աճը։ Վիրուսների բազմազանությունը և դասակարգումը։ Բակտերիաֆագեր։ Կենդանական և բուսական վիրուսներ: Վիրոիդներ։ Վիրուսների փոխազդեցությունը տեր բջիջների հետ՝ վերարտադրական ցիկլ։ Քաղցկեղածին վիրուսներ։ Վիրուսների դեմ պայքարի միջոցառումները։
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/ շաբ., լաբ. - 2 ժամ/ շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0704/Բ20
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին ծանոթացնել անողնաշար կենդանիների կա­ռուց­­վածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, կարգաբանության և վարքագծի առանձնահատ­կություն­ների հետ,
· պարզա­բանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
. ձևավորել գիտելիքներ մակաբուծության, զոոնոզ մակաբուծային հիվանդությունների և համաճարակային մասին։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու անողնաշար կենդանիների անատոմո-ձևաբանական առանձնահատկությունները, կարգաբանության հիմունքները,
2. լուսաբանելու տարբեր դասերին պատկանող կենդանիների, կենսաբանոթւյան, էկոլոգիայի, նյութափոխանակության, բազմացման, վարքի առանձնահատկությունները կապված զարգացման աստիճանից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. ճանաչելու ողնաշարավոր կենդանիների դասերը ըստ կառուցվածքի, բնակատեղի բազմացման և զարգացման փուլերի,
4. վերլուծելու էվոլյուցին գործընթացները և մեխանիզմները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և փորձագիտական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին ծանոթացնել անողնաշար կենդանիների կա­ռուց­­վածքի, զարգացման, ֆիզիոլոգիայի, էկոլոգիայի, կարգաբանության և վարքագծի առանձնահատ­կություն­ների հետ,
· պարզա­բանել ձևաբանական և ֆիզիոլոգիական փոփոխությունները, որոնք էվոլյուցիայի ընթացքում տեղի են ունենում նրանց օրգան համակարգերում,
. ձևավորել գիտելիքներ մակաբուծության, զոոնոզ մակաբուծային հիվանդությունների և համաճարակային մասին։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց
· 1-ին ընթացիկ քննությունը. գրավոր`130 թեստից բաղկացած քննական հարցատոմս, յուրաքանչյուր թեստի արժեքը 0,03 միավոր, առավելագույնը 4 միավոր։
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր` 130 թեստից բաղկացած քննական հարցատոմս, յուրաքանչյուր թեստի արժեքը 0,03 միավոր, առավելագույնը 4 միավոր։
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ բանավոր ընթացիկ հարցումների ձևով՝ դասախոսությունների ընթացքում։ Առավելագույնը 3 միավոր։
· Մասնակցությունը՝ 1 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր` 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, 1 հարց 3 միավոր արժեքով, 2 հարց 2 միավոր արժեքով և 1 հարց 1 միավոր արժեքով։ Առավելագույնը՝ 8 միավոր։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ասլանյան Ա.Վ., Դանիելյան Ֆ.Դ., Վարդանյան Լ.Կ: Կենդանաբանություն: Մաս I; Միաբջջավորներ և Ճառագայթավորներ: Ուսումնական ձեռնարկ: Երևան, ԵՊՀ հրատարակչություն, 2012:
  • Догель В. А. Зоология беспозвоночных. М., “Высшая школа”, 559 стр., 1975.
  • Кэрролл Э. Палеонтология и эволюция позвоночных. Москва. 1993.
  • Шалапенок Е.С. Практиум по зоологии беспозвоночных, Исд. “Белорусский Дом пичати”, Минск, 2002.
  • Лысенко А.Я., Владимова М.Г., Кондрашин А.В., Майори Дж.. Клиническая паразитология. Женева. 2002.
  • Шарова И.Х. Зоология беспозвоночных, 2004г.
  • Яблоков А.В. Эволюционное учение. М.: Высш. Школа, 2006.
  • Рупперт Э.Э. Зоология беспозвоночных. Функциональные и эволюционные аспекты, в 4 томах. 2008.
  • Insects An Outline of Entomology. 2010.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Անողնաշար կենդանիների ուսումնասիրությունների հիմնական մեթոդները:
· Կարգաբանության հիմունքներ և հիմնական հասկացություններ:
· ենդանիների թագավորություն:
· Միաբջջավորների ենթաթագավորություն. Բազմազանությունը, կառուցվածքային և ֆիզիոլոգիական առանձնահատկությունները: Սնման և բազմացման առանձնահատկությունները: Կենսականշրջանները: Տիպերի, ենթատիպերի, դասերի, կարգերի և նրանց ներկայացուցիչների կառուցվածքը, կենսաշրջանները, կենսակերպը: Մակաբույծ ձևեր, մակաբուծությունը որպես կենսակերպ և էկոլոգիական խորշ: Զոոնոզ հիվանդություններ, համաճարակներ, կանխարգելիչ միջոցառումներ և պայքար։
Բազմաբջջավորներ, նրանց ծագումը: Ճառագայթային համաչափությամբ օրգանիզմներ, պարզագույն բազմաբջջավորներ, սպունգներ, աղեխորշավորներ, սանրակիրներ, ձևաբանությունը, կենսաշրջանները, տարածվածությունը: Երկկողմ համաչափ կենդանիներ. հելմինթներ՝ պարենքիմատոզ, առաջնախոռոչային, երկրորդախոռոչային օրգանիզմներ: Օրգան-համակարգերի կառուցվածքը, կենսաշրջանները: Մակաբույծ և ազատ ապրող որդեր: Հոդվածոտանիների տիպի առանձնահատկությունները, կարգաբանությունը: Օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան տիպի սահմաններում։ Տիպի ֆիլոգենիան /ծագումաբանությունը/ ձևաբանությունը, զարգացումը և բազմացումը, գործնական նշանակությունը և կենսաբազմազանությունը: Փափկամարմիններ. փորոտանիների, թերթախռիկա­վորների և գլխոտանիների ներկայացուցիչների օրգան-համակարգերի համեմատական էվոլյուցիան, նրանց ներկայացուցիչների գործնական նշանակությունը: Փշամորթները՝որպես երկրորդաբերանային ջրային կենդանիներ:
3-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. – 1 ժամ/շաբ, լաբ. – 3 ժամ/շաբ
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0706/Բ22
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին անհրաժեշտ գիտելիքներ տալ մարդու օրգանիզմի և օրգան-համակարգերի կառուցվածքի մասին,
. բացատրել օրգանների և օրգան-համակարգերի ձևավորման օրինաչափությունները ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու մարդու օրգանիզմի, նրա առանձին օրգանների, օրգան-համակարգերի կառուցվածքի առանձնահատկություն­ները և տեղագրությունը,
2. մեկնաբանելու տարբեր օրգանների և օրգան-համակարգերի փոխառնչությունը միմյանց հետ,
3. ճանաչելու անատոմիայի կապը հարակից մի շարք գիտությունների` մասնավորապես ֆիզիոլոգիայի հետ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. օգտագործելու կազմաբանական ատլասները և գործածելու անատոմիական եզրույթները,
5. տարբերակելու, զննելու անատոմիական մոդելները և պատրաստուկները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. կիրառելու ձեռք բերած տեսական գիտելիքները կենսաբանական տարբեր ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին անհրաժեշտ գիտելիքներ տալ մարդու օրգանիզմի և օրգան-համակարգերի կառուցվածքի մասին,
. բացատրել օրգանների և օրգան-համակարգերի ձևավորման օրինաչափությունները ժամանակակից ֆունկցիոնալ անատոմիայի տեսանկյունից:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· լաբորատոր պարապմունքներ (աշխատանք կազմաբանական ատլասներով, մոդելներով և պատրաստուկներով),
· սեմինար պարապմունքներ,
. ուսումնական տեսաերիզների ցուցադրում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն, անցկացվում է գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։
· 2-րդ ընթացիկ քննություն, անցկացվում է գրավոր՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով։
· Ընթացիկ ստուգումներ՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով։
· Մասնակցություն՝ 2 միավոր առավելագույն արժեքով։
. Եզրափակիչ քննություն. անցկացվում է բանավոր՝ 8 միավոր առավելագույն արժեքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Բորզյակ Է.Ի., Դոբրովոլսկայա Ե.Ա., Ռևազով Վ.Ս., Սապին Մ.Ռ. Մարդու անատոմիա: Դասագիրք բժշկական ինստիտուտների ուսանողների համար, Երևան, Լույս, 1992թ.
  • Սարաֆյան Ա.Ա., Քյալյան Գ.Պ. - Մարդու անատոմիա: Երևան, 1995, էջ 230-233, 256:
  • Синельников Р.Д. - Атлас анатомии человека, учебник, том 3, Москва, 2000гг.
  • Сапин М.Р., Швецов Э.В. - Анатомия человека, Москва, ''Феникс'', 2008г.
  • Human Anatomy and Physiology// 5th edition. Elaine N. Marieb, 2001. Pearson Education, Inc., publishing as Benjamin Cummings.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մարդու անատոմիան՝ որպես գիտություն, ուսումնասիրության մեթոդներըև խնդիրները:
Հենաշարժական համակարգի կազմաբանություն:
Սիրտ-անոթային համակարգի կազմաբանություն:
Շնչառական համակարգի կազմաբանություն:
Նյարդաբանություն:
Մարսողական համա­կարգի կազմաբանություն:
Միզասեռական համակարգի կազմա­բա­նություն:
Զգայարանների կազմա­բանու­թյուն:
Ներզատիչ գեղձեր:
1-ին կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
դաս. - 2 ժամ/ շաբ. , գործ.- 2 ժամ/ շաբ.
ՊԱՐՏԱԴԻՐ
0102/Բ19
1. Դասընթացի նպատակ
· Ուսանողներին ներկայացնել մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ հաջորդականություն, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները,
ծանոթացնել շարքերի տեսության, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնել մաթեմատիկական անալիզի հիմնական գաղափարներն ու մեթոդները;
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. գտնել հաջորդականության և ֆունկցիայի սահմանը, ածանցյալը, հետազոտելու
ֆունկցիան ածանցյալի միջոցով, հաշվելու որոշ­յալ և անորոշ ինտեգրալներ, մակերեսներ;
3. պարզել շարքերի զուգամիտությունը։
4. ցույց տալ մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների հատկությունները, հաշվելու նրանց մասնակի ածանցյալները, գտնելու էքստրեմումները։
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. կիրառել յուրացված մեթոդների այլ տեսություններում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· Ուսանողներին ներկայացնել մաթեմատիկական անալիզի տարրերը՝ հաջորդականություն, ֆունկցիա, սահման, ածանցյալ, անորոշ և որոշյալ ինտեգրալներ և նրանց կիրառությունները,
ծանոթացնել շարքերի տեսության, մի քանի փոփոխականի ֆունկցիաների մասնակի ածանցյալների և էքստրեմումների հետ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· գործնական աշխատանքներ,
· ինքնուրույն աշխատանք, սեմինարներ, բանավեճեր,
. անհատական խորհրդատվություն:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը գրավոր է՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով: Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 4 հարցից՝ միավորների քայլը` 0.5:
· Դասընթացին մասնակցության համար՝ 3 միավոր առավելագույն արժեքով: Միավորների քայլը`1:
. Եզրափակիչ քննությունը բանավոր է՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով։ Քննական հարցատոմսը բաղկացած է 3 հարցից:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Վ. Մուսոյան, Մաթեմատիկական անալիզ, Մաս 1,2, Զանգակ, Երևան, 2009, 2012,
  • Վ. Օհանյան, Մաթեմատիկական անալիզ (դասախոսություններ), Մաս 1,2, ԵՊՀ, 2008, 2013
  • Լ. Գալստյան, Բարձրագույն մաթեմատիկա, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ, 2012, 2017,
  • Ս. Հովհաննիսյան, Ա. Թասլաքյան, Մաթեմատիկական անալիզի խնդրագիրք տնտեսագետների համար, Մաս 1,2, ԵՊՀ հրատ, 2016, 2013,
  • Ա.Ֆ. Բերմանտ, Ի.Գ. Արամանովիչ, Մաթեմատիկական անալիզի համառոտ դասընթաց
  • տեխնիկական ԲՈւՀ-երի համար, Լույս, Երևան, 1969,
  • J.R. Chasnov, Mathematical Biology, The Hong Kong Univ. of Sci. Technology, 2012,
  • J.E. Parker, Introductory Maths for Chemists, Chemistry Maths, Vols 1-3, UK, 2013,
  • С. Гроссман, Дж. Тернер, Математика для биологов, Высшая школа, М. 1983,
  • И.И. Баврин, Краткий курс высшей математики для химико-биологических и медицинских специальностей, 2003.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Հաջորդականության սահման։
Ֆունկցիայի սահման, անընդհատ ֆունկցիաներ, հատ­կությունները։
Ֆունկցիայի ածանցյալ, ածանցման կանոնները, դի­ֆերենցիալ։ Բարձր կարգի ածանցյալներ։
Դիֆերենցիալ հաշվի հիմնական թեորեմները։ Ֆունկցիայի հետա­զո­տումն ածանցյալի միջոցով, ֆունկցիայի գրաֆիկի կառուցումը։ Նախ­­նա­կան ֆունկցիա, անորոշ ինտեգրալ։
Որոշյալ ինտեգրալ, հատկու­թյուն­ները, կիրառությունները, մակերեսի հաշվում։
Թվային և ֆունկցիոնալ շարքեր։ Անիսկական ինտեգրալներ։
Մի քանի փոփոխա­կանի ֆունկ­ցիաներ, սահմանը, անընդհատությունը, մասնակի ածանցյալներ, բարձր կար­գի ածանցյալներ և էքստրեմումներ։
Ամբիոնի կոդը Կամընտրական դասընթացի անվանումը Կրեդիտներ
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. – 2 ժամ/շաբ, լաբ. – 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0703/Բ45
1. Դասընթացի նպատակ
· ձևավորել պատկերացումներ բուսական և սնկային ռեսուրսների դասակարգման և նշանա­կության մասին,
· լուսաբանել բուսական և սնկային ռեսուրսների երկարաժամկետ ռացիոնալ օգտագործման, պահպանման և վերարտադրման կարևորությունը,
. հաշվի առնել կենսապաշարների վերարտադրության բնական հնարավորությունները և դրա ապահովման անհրաժեշտ նախապայմանները;
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. բացատրելու օգտակար բույսերի և սնկերի կարևորագույն ներկայացուցիչների օգտակար առանձնահատկությունները,
2. ճանաչելու և որոշելու Հայաստանում կիրառվող ուտելի և դեղատու բույսերի և սնկերի կարևորագույն ներկայացուցիչներին,
3. ուսումնասիրելու բույսերի և սնկերի տնտեսական նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. ճանաչելու առավել տարածված տնտեսական արժեք ունեցող բույսերի և սնկերի ներկայացուցիչները,
5. իրականացնելու տնտեսական նշանակություն ունեցող բուսա- և սնկատեսակների իսկությունը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. ռացիոնալ օգտագործելու բուսական և սնկային ռեսուրսները և բնական ֆիտոցենոզները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ձևավորել պատկերացումներ բուսական և սնկային ռեսուրսների դասակարգման և նշանա­կության մասին,
· լուսաբանել բուսական և սնկային ռեսուրսների երկարաժամկետ ռացիոնալ օգտագործման, պահպանման և վերարտադրման կարևորությունը,
. հաշվի առնել կենսապաշարների վերարտադրության բնական հնարավորությունները և դրա ապահովման անհրաժեշտ նախապայմանները;
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասախոսություններ
. Լաբորատոր աշխատանքներ
. Բանավոր հարցումներ
. Դիդակտիկ նյութեր
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (բանավոր զեկույց ըստ հանձնարարված թեմայի):
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. առավելագույնը 4 միավոր (հետազոտական բաղադրիչ):
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր:
. Եզրափակիչ քննություն. առավելագույնը 9 միավոր (բանավոր հարցում՝ 4 հարց, յուրաքանչյուրը 2 միավոր):
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Զաքարյան Ն.Հ. Բույսերի հավաքի կանոններ և հավաքի ենթակա վայրի բուսատեսակներ՝ դասակարգված ըստ սեզոնայնության. FPWC. Երևան, 2017:
  • Զաքարյան Ա., Հայրապետյան Ռ. Բուսական դեղերի ազգային մատյան. Երևան, 2001:
  • Ծատուրյան Թ., Գևորգյան Մ. Հայաստանի ուտելի վայրի բույսերը. Երևան, 2007:
  • Գալստյան Ս.Գ., Գրիգորյան Մ.Ռ., Նանագյուլյան Ս.Գ., Վասիլյան Ա.Վ. Սնկերով թունավորումներ. - Երևան. - Հեղինակային հրատ. - 2011. - 108 էջ:
  • Вишневский М.В. Лекарственные грибы России. - М.: Проспект. 2023. 704 с.
  • Dr. Duke's Phytochemical and Ethnobotanical Databases. - 07.03.2021.- www.ars-grin.gov/duke/ .
  • Nanagulyan S., Zakaryan N.A., Piwowarczyk R., Kartashyan N., Łuczaj Ł. Wild plants and fungi sold in the markets of Yerevan (Armenia) // Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine, 2020.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Հասկացություն բուսական ռեսուրսների մասին: Բուսական ռեսուրսների դասակարգման մոտեցումները:
· Կենսաբանական և շահագործվող պաշարներ: Բուսական ռեսուրսների հավաքի կանոնները և ծավալը:
· Բույսերի կենսաբանորեն ակտիվ նյութեր:
· Դեղաբույսերի, ուտելի և թունավոր տեսակների ներկայացուցիչներ: Տեխնիկական բույսեր: Կերաբույսեր, մեղրատու և դեկորատիվ բույսեր, դրանց բնապահպանական, էսթետիկ և էկոլոգիական նշանակությունը:
· Գիտական և մշակութային արժեք ունեցող բույսեր, դրանց պահպանման հարցերը:
· Դեղաբույսերի և ուտելի բույսերի իսկության որոշում:
· Բուսատեսակների նույնականացում հումքի խարնուրդում:
· Սնկերը որպես կենսատեխնոլոգիական օբյեկտ:
· Միկրոմիցետների օգտագործումը բժշկության մեջ:
· Մակրոսնկերի դեղաբանական նշանակությունը:
· Սնկերի կենսաքիմիական առանձնահատկությունները:
· Մակրոմիցետների երկրորդային մետաբոլիտները:
· Վայրի աճող սնկերի ուտելի և թունավոր տեսակները:
. Անտառային և խոտային ֆիտոցենոզների կենսառեսուրսների ուսումնասիրություն:
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ.
Դաս. - 6 ժամ/շաբ, լաբ. - 6 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0707/Բ53
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ներկայացնել մարդու գենետիկայի առարկայի զարգացման հիմնական փուլերը,
. ձևավորել պատկերացումներ մարդու գենոմի կառուցվածքի մասին,
. նկարագրել մարդու գենետիկայում օգտագործվող մեթոդները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. որոշելու տարբեր ժառանգական հիվանդությունների հանդիպման հաճախականությունը,
2. վերարտադրելու տեղեկություններ մարդու պոպուլյացիոն գենետիկայի և էթնոգենետիկայի հիմնադրույթների մասին,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելու տեղեկություններ քրոմոսոմային խաթարումների մասին,
4. եզրահանգումներ անելու ժառանգական հիվանդությունների ծագման և կանխարգլման մոտեցումների մասին,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. գործնականում իրականացնելու ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում հետազոտական աշխատանքներ,
6. օգտագործելու ստացած գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու նպատակով:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ներկայացնել մարդու գենետիկայի առարկայի զարգացման հիմնական փուլերը,
. ձևավորել պատկերացումներ մարդու գենոմի կառուցվածքի մասին,
. նկարագրել մարդու գենետիկայում օգտագործվող մեթոդները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
. սեմինարներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· Ինքնուրույն աշխատանք. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Ընթացիկ հարցում. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր` 9 միավոր առավելագույն արժեքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Լիր Թոմաս, Հարությունյան Տիգրան, Հովհաննիսյան Գալինա Մարդու գենետիկայի հիմունքները: -Եր., ԵՊՀ հրատ., 2020, 172 էջ:
  • Бочков Н.П. Медицинская генетика, М., 2001, с.188.
  • Бочков Н.П. Клиническая генетика, М., ГЭОТАР-МЕД, с.2002, 457.
  • Шевченко В.А., Топорнина Н.А., Стволинская Н.С. Генетика человека. Практикум для вузов, Москва, Владос, 2001.
  • Զալինյան Գ., Կիրակոսյան Ա. Մարդու գենետիկայի մեթոդներ, ԵՊՀ հրատ., 2014, 116 էջ:
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Մարդու գենետիկայում կիրառվող դասական և ժամանակակից մեթոդները:
Նորմայում և պաթոլոգիայում հատկանիշների ժառանգման տեսակները:
Մարդու քրոմոսոմների հավաքը:
Սեռի ձևավորում (տեղեկություններ X և Y քրոմոսոմների մասին):
Քրոմոսոմային հիվանդությունների դասակարգում:
Աուտոսոմ քրոմոսոմների անեուպլոիդիայի հետ կապված հիվանդություններ:
Սեռական քրոմոսոմների անեուպլոիդիայի հետ կապված հիվանդություններ:
Միկրոդելեցիաների և միկրոդուպլիկացիաների համախտանիշներ:
Մոնոգեն հիվանդություններ:
Պոլիգեն հիվանդություններ:
Պրենատալ գենետիկական ախտորոշում:
Նախաիմպլանտացիոն գենետիկական ախտորոշում:
Ժառանգական հիվանդությունների ախտորոշում:
Մարդու գենոմ:
Գենային թերապիա:
Բջիջների վերածրագրավորման և գենոմի խմբագրման տեխնոլոգիաներ:
Մոնոգեն, պոլիգեն և քրոմոսոմային հիվանդությունների պաթոգենեզի ուսումնասիրություն մոդելային կենդանիների կիրառմամաբ:
Ծերունաբանության հիմունքները և տեսությունները:
Վաղ ծերացման հիվանդություններ:
Հեմոֆիլիայի գենետիկա:
Պսորիազի գենետիկա:
Պարբերական հիվանդության գենետիկա:
Շաքարախտի գենետիկա:
Հեմոգլոբինոպաթիաների գենետիկա:
Միտոքոնդրիումային հիվանդություններ:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս.-2 ժամ/շաբ, լաբ.-2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ51
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ կենսաբազմազանության պահպանության տարբեր եղանակների մասին և մասնավորապես սերմերի և հյուսվածքային գենետիկական բանկերի ստեղծման, դրանց առանձնահատկությունների և նշանակության վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու կենսաբազմազանության in situ, ex situ, on farm պահպանության եղանակների, դրանց առավելությունների և թերությունները,
2. լուսաբանելու սերմերի, հյուսվածքների և գեների բանկերի մասին, համաշխարհային խոշոր բանկերը և դրանց նշանակությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. աշխատելու որպես գենետիկական բանկերի համակարգող,
4. գործնականում իրականացնելու տեսակի պահպանության առավել արդյունավետ եղանակների ընտրություն, սերմերի և հյուսվածքների պահպանության նախագծում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. ստեղծագործաբար կիրառել ունեցած գիտելիքները առկա խնդիրների լուծման համար,
6. արդյունավետորեն պլանավորել ժամանակն ու այլ ռեսուրսները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ կենսաբազմազանության պահպանության տարբեր եղանակների մասին և մասնավորապես սերմերի և հյուսվածքային գենետիկական բանկերի ստեղծման, դրանց առանձնահատկությունների և նշանակության վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
Դասավանդման ձևեր
1. դասախոսություններ:
Ուսումնառության ձևեր
2. ինքնուրույն աշխատանք, գրականության ընթերցում,
3. գենետիկական բանկերի ստեղծման միջազգային պահանջների հիման վրա թիմային նախագծերի պատրաստում և ներկայացում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն:
1. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
2. 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
3. Ինքնուրույն աշխատանք. բանավոր ներկայացում, առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1։
4. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Biotechnology for the 21st Century: New Horizons. 1995 Report from Biotechnology research subcommittee, committee on Fundamental Science, National Science and Technology Council DIANE Publishing Company, Washington, USA Available in books.google.com.
  • U.S. Congress, Office of Technology Assessment (1995). "Biologically based technologies for pest control" (PDF). OTA-ENV-636 (US Government Printing Office, Washington, DC).
  • L. Barsanti, P. Gualtieri. Algae. Anatomy, Biochemistry, and Biotechnology. 2006. CRC Press. USA, 320pp.
  • В.А. Черников, P.M. Алексахин, А.В. Голубев и др. Агроэкология/Под ред. В.А. Черникова, АИ. Чекереса. - М: Колос, 2000.- 536 с.
  • M. Jeffries. Biodiversity and conservation. 2006, Routledge, UK, 225pp.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կենսաբազմազանության in situ, ex situ, on farm պահպանության եղանակաները և դրանց առանձնահատկությունները:
· Կենսաբազմազանության պահպանությունը կենսատեխնոլոգիական եղանակներով: Գենետիկական բանկեր, սերմերի բանկեր և հյուսվածքային բանկեր:
· Օրթոդոքս և ռեկալցիտրանտ բույսեր:
· Պահպանության եղանակի ընտրության սկզբունքները:
· Համաշխարհային նշանակության սերմերի բանկեր:
· Սերմերի և հյուսվածքային բանկերի կառավարում:
. Միջազգային չափանիշներ:
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ.
Դաս. - 6 ժամ/շաբ., լաբ. - 6 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ52
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին կենսաբանական անվտանգության գաղափարին`գիտական, էկոլոգիական, սոցիալ-տնտեսական և իրավական տեսանկյուններից, տալ գիտելիքներ կենսապաշտպանական գործունեությունը խթանող հիմնական կենսաբանական սպառնալիքների և ռիսկերի վերաբերյալ,
. ծանոթացնել արդի կենսաբանական սպառնալիքների դեմ պայքարի մեթոդներին և միջավայրի որակը բարելավելու ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու կենսաանվտանգության տարբեր սեկտորների առանձնահատկությունները և կենսաանվտանգության վրա ազդող հիմնական գործոնները,
2. գնահատելու գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների էկոլոգիական, սննդի անվտանգության և գյուղատնտեսական ռիսկերը,
3. ներկայացնելու կենսաբանական գործոնների ազդեցության պաթոգենետիկական մեխանիզմները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. կիրառելու կենսաանվտանգության հիմնական սկզբունքների վերաբերյալ ստացած տեսական գիտելիքները կենսաբանական սպառնալիքների կանխման ուղղությամբ իրականացվող գործողություններում,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. դրսևորելու իրեն թիմային աշխատանքում,
6. վերլուծելու առկա խնդիրները և առաջարկելու դրանց լուծման եղանակները:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին կենսաբանական անվտանգության գաղափարին`գիտական, էկոլոգիական, սոցիալ-տնտեսական և իրավական տեսանկյուններից, տալ գիտելիքներ կենսապաշտպանական գործունեությունը խթանող հիմնական կենսաբանական սպառնալիքների և ռիսկերի վերաբերյալ,
. ծանոթացնել արդի կենսաբանական սպառնալիքների դեմ պայքարի մեթոդներին և միջավայրի որակը բարելավելու ուղղությամբ իրականացվող միջոցառումներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույնը 8 միավոր, միավորների քայլը 1 է:
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր, միավորների քայլը 1 է (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0):
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, միավորների քայլը 0,5 է։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Донченко Л. В., Надыкта В. Д. Безопасность пищевой продукции. М.: Пищепромиздат, 530 с., 2001.
  • Практическое руководство по биологической безопасности в лабораторных условиях. ВОЗ, Женева, 190 с., 2004.
  • Предотвращение биологических угроз: что можно сделать. Руководство по вопросам биобезопасности и способам их решения. Под ред. С. Уитби, Т. Новоселовой, Дж. Валтера, М. Дандо. Bradford, West Yorkshire, UK, 544 с., 2015.
  • Стожаров А. Н. Медицинская экология. Минск: Выш. шк., 368 с., 2007.
  • Шарипова М. Р. Курс лекций по генетической инженерии: учебное пособие. Казань: К(П)ФУ, 114 с., 2015.
  • Экологическая эпидемиология. Под ред. Б. А. Ревича, М.: Академия, 384 с., 2004.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենսաանվտանգությունը և կենսապաշտպանական գործունեությունը խթանող հիմնական կենսաբանական սպառնալիքներն ու ռիսկերը:
Բույսերի գենետիկական ռեսուրսներ և դրանց նշանակությունը:
Գենետիկորեն ձևափոխված օրգանիզմների ստացման եղանակները:
ԳՄՕ-ների ազդեցությունը էկոհամակարգերի հավասարակշռության վրա և պոտենցիալ ռիսկերը:
ԳՄՕ սննդամթերքի դրական և բացասական կողմերը:
Բույսերի պաշտպանության մեջ օգտագործվող քիմիական նյութեր, դրանց կիրառման հետևանքները:
Մարդու վրա կենսաբանական գործոնների ազդեցության պաթոգենետիկական մեխանիզմները:
Պրիոններ:
Պարենային հումքի և սննդամթերքի աղտոտման աղբյուրները:
Կենսաբանական ինվազիա, ինվազիոն պրոցեսի փուլերը, ինվազիայի օրինակներ:
Կլիմայի փոփոխությունը` որպես ռիսկի գործոն հանրային առողջության համար:
Կենսաբազմազանությանը, կենսաբանական անվտանգությանը և բույսերի գենետիկական ռեսուրսներին վերաբերող միջազգային կոնվենցիաներ և համաձայնագրեր:
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0707/Բ49
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մասին, էպիգենետիկական կոդի և էպիգենետիկական ժառանգականության մասին,
. ծանոթացնել կենդանի համակարգերի ֆունկցիոնալության մեջ էպիգենետիկական պրոցեսների դերի հետ և բժշկության մեջ էպիգենետիկայի նվաճումների կիրառությանը:

2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու գեների էքսպրեսիայի կարգավորման հիմնական մեխանիզմները, կենսաբանական պրոցեսների կապը գենային ակտիվության փոփոխության հետ,
2. թվարկելու էպիգենետիկական բնութագրիչները նորմայում և պաթոլոգիաների ժամանակ:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. գործնականում կիրառելու տարբեր հյուսվածքներում և մարդու օնտոգենեզի տարբեր փուլերում գենային ակտիվության կարգավորման մեխանիզմների մասին գիտելիքները,
4. օգտագործելու միկրոՌՆԹ-ի, ԴՆԹ-ի և հիստոնների մոդիֆիկացիաների տվյալները հիմնական կենսաբանական պրոցեսները հասկանալու համար, էպիգենեիկայի մեթոդները տարբեր ասպարեզներում հետազոտություններ իրականացնելու համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. ստեղծագործաբար կիրառելու գիտելիքներն առկա խնդիրների լուծման համար,
6. օգտագործելու ժամանակակից սարքավորումները հետազոտությունների իրականացման համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մասին, էպիգենետիկական կոդի և էպիգենետիկական ժառանգականության մասին,
. ծանոթացնել կենդանի համակարգերի ֆունկցիոնալության մեջ էպիգենետիկական պրոցեսների դերի հետ և բժշկության մեջ էպիգենետիկայի նվաճումների կիրառությանը:

4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
. աուդիո- և տեսանյութերի ցուցադրումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Шпорк П. Читая между строк ДНК. Второй код нашей жизни, или Книга, которую нужно прочитать всем, 2014.
  • Hasan N, Ahuja N. The Emerging Roles of ATP-Dependent Chromatin Remodeling Complexes in Pancreatic Cancer. Cancers (Basel). 2019 Nov 25;11(12):1859.
  • Петр Старокадомский Обо всех РНК на свете, больших и малых (2010).
  • Gokhman D, Mishol N, de Manuel M, de Juan D, Shuqrun J, Meshorer E, Marques-Bonet T, Rak Y, Carmel L. Reconstructing Denisovan Anatomy Using DNA Methylation Maps. Cell. 2019 Sep 19;179(1):180-192.e10.
  • Moss J, Magenheim J, Neiman D, Zemmour H, Loyfer N, Korach A, Samet Y, Maoz M, Druid H, Arner P, Fu KY, Kiss E, Spalding KL, Landesberg G, Zick A, Grinshpun A, Shapiro AMJ, Grompe M, Wittenberg AD, Glaser B, Shemer R, Kaplan T, Dor Y. Comprehensive human cell-type methylation atlas reveals origins of circulating cell-free DNA in health and disease. Nat Commun. 2018 Nov 29; 9(1):5068.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գենետիկական և էպիգենետիկական գործոնների դերը հատկանիշների ձևավորման մեջ:
Էպիգենետիկական փոփոխությունների ժառանգումը:
Գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մեխանիզմներ՝ ԴՆԹ-ի մեթիլացում:
ԴՆԹ-ի մեթիլացման դինամիկան կյանքի ընթացքում:
Գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մեխանիզմներ՝ հիստոնների մոդիֆիկացիաներ:
Գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մեխանիզմներ՝ քրոմատինի ռեմոդելավորում:
Քրոմատինի ռեմոդելավորումը հիվանդությունների ժամանակ:
Գեների էքսպրեսիայի կարգավորման մեխանիզմներ՝ ՌՆԹ-ինտերֆերենցիա:
Հնագույն մարդկանց էպիգենետիկական առանձնահատկություններ՝ ատամների աճի էպիգենետիկական կարգավորում:
Հնագույն մարդկանց էպիգենետիկական առանձնահատկություններ՝ նեանդերտալյան և դենիսովյան մարդկանց էպիգենոմներ:
Ուռուցքային հիվանդությունների էպիգենետիկական բնույթը:
Շիզոֆրենիայի էպիգենետիկական բնույթը:
Էպիգենետիկական դեղամիջոցներ՝ ՌՆԹ-ինտերֆերենցիայի, ԴՆԹ-ի մեթիլացման և հիստոնների մոդիֆիկացիաների կարգավորիչներ:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0707/Բ50
1. Դասընթացի նպատակ
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ արտաքին միջավայրի քիմիական, ֆիզիկական և կենսաբանական գործոնների գենաթունային ակտիվության մասին,
. ծանոթացնել գենաթունային գործոնների ակտիվության գնահատման հիմնական մեթոդները և օբյեկտների հետ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու շրջակա միջավայրի գործոնների ազդեցությամբ սոմատիկ և սեռական բջիջներում մուտացիաների, այդ թվում` էպիգենետիկական փոփոխությունների առաջացման ռիսկը,
2. լուսաբանելու գենաթունաբանության բնագավառում կիրառվող թեստ-համակարգեր և չափորոշիչները, մարդու մոտ գենաթունային ռիսկի գնահատման արանձնահատկությունները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. օգտագործելու գենաթունաբանական տվյալների էլեկտրոնային տեղեկադարաններ,
4. օգտագործելու քրոմոսոմային խաթարումների, միկրոկորիզների և ԴՆԹ-կոմետ մեթոդները գենաթունաբանական վերլուծության ասպարեզում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու ժամանակակից սարքավորումները հետազոտությունների իրականացման համար,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· հաղորդել մասնագիտական գիտելիքներ արտաքին միջավայրի քիմիական, ֆիզիկական և կենսաբանական գործոնների գենաթունային ակտիվության մասին,
. ծանոթացնել գենաթունային գործոնների ակտիվության գնահատման հիմնական մեթոդները և օբյեկտների հետ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· սեմինարներ,
. գործնական պարապմունքներ աուդիո- և տեսանյութերի կիրառմամբ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. հետազոտական աշխատանք` 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
· Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Հովհաննիսյան Գ.Գ. Գենետիկական թունաբանության հիմունքներ. Երևանի համալսարանի հրատարակչություն, Երևան, 2016:
  • Zeiger E. The test that changed the world: The Ames test and the regulation of chemicals. Mutat Res. 2019 May; 841:43-48.
  • Barnes JL, Zubair M, John K, Poirier MC, Martin FL. Carcinogens and DNA damage. Biochem Soc Trans. 2018 Oct 19;46(5):1213-1224.
  • Rycenga HB, Long DT. The evolving role of DNA inter-strand crosslinks in chemotherapy. Curr Opin Pharmacol. 2018 Aug; 41:20-26.
  • IARC monographs on the identification of carcinogenic hazards to humans. Agents Classified by the IARC Monographs, Volumes 1-123
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Գենաթունաբանության զարգացման պատմությունը:
Գենաթունայնության գնահատման սկզբունքները:
Մարդու մոտ գենաթունային ռիսկի գնահատման դժվարությունները:
Գենաթունաբանական թեստերի համալիր:
Գենաթունաբանական գնահատման պարտադիր և հավելյալ թեստեր:
Էյմսի թեստ:
Համեմատական ​​գենոմային հիբրիդացում (CGH):
ԴՆԹ-ադուկտների վերլուծություն:
Ֆլոորեսցենտ in situ հիբրիդացում (FISH):
Կաթնասունների բջիջներում գենային մուտացիաների գնահատման թեստ:
Քրոմոսոմային խաթարումների վերլուծության և միկրոկորիզային թեստ:
ԴՆԹ-կոմետների մեթոդ:
In silico մեթոդներ (SAR վերլուծություն, ԴՆԹ չիպեր):
Մուտագենների կենսափոխարկում:
Բենզպիրենի կենսափոխարկում:
Աֆլատոքսինների կենսափոխարկում:
Քիմիական մուտագեններ (ուղղակի և անուղղակի մուտագեններ, էպիմուտագեններ):
Ֆիզիկական մուտագեններ (իոնացնող և ոչ իոնացնող ճառագայթում):
Իոնացնող ճառագայթման գենետիկական հետևանքներ:
Ոչ իոնացնող ճառագայթման գենետիկական հետևանքներ:
Ուլտրամանուշակագույն ճառագայթման գենետիկական հետևանքներ:
Կենսաբանական մուտագեններ՝ վիրուսները և բակտերիաներ:
Կենսաբանական մուտագեններ՝ տրանսպոզոններ և լիպիդների օքսիդացման արգասիքներ:
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0707/Բ48
1. Դասընթացի նպատակ
· ներկայացնել օնկոգենետիկայի արդի հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հետազոտական մեթոդները,
· նկարագրել քաղցկեղային բջիջների առաջացման գենետիկական մեխանիզմները,
. ընդհանրացնել քաղցկեղի ախտորոշման և բուժման նոր մոտեցումների մասին մասնագիտական պատկերացումները:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գիտակցելու օնկոգենետիկայի հիմնական գաղափարները,
2. ձևակերպելու մտքեր չարորակ և բարորակ ուռուցքները տարբերակելու համար,
3. դասակարգելու կանցերոգեն գործոնները՝ նկարագրելով դրանց վտանգը մարդու համար:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. վերլուծելու ուռուցքների ներքին կառուցվածքի մասին տվյալները,
5. քննարկելու օնկոգեների վերաբերյալ տեղեկությունները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում,
7. օգտագործելու ստացված գիտելիքները հետագա մասնագիտական գործունեության ընթացքում գործնական հարցեր լուծելու համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ներկայացնել օնկոգենետիկայի արդի հիմնախնդիրները և դրանց լուծման հետազոտական մեթոդները,
· նկարագրել քաղցկեղային բջիջների առաջացման գենետիկական մեխանիզմները,
. ընդհանրացնել քաղցկեղի ախտորոշման և բուժման նոր մոտեցումների մասին մասնագիտական պատկերացումները:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· սեմինարներ,
. աուդիո- և տեսանյութերի ցուցադրումներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
· Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Strachan T., Read A.P. Human molecular genetics. Bios scientific publishers, 2004, p. 674.
  • Sverre Heim, Felix Mitelman - Cancer Cytogenetics ,Wiley-Liss, NY,1995.
  • Бочков Н.П. Клиническая генетика. М.: ГЭОТАР-МЕД, 2002, 457 с.
  • Геномика-медицине. Под ред. Иванова В.И. и Киселева Л.Л. М,.ИКЦ, 2005.
  • Примроуз С., Тваймен Р. Геномика. Роль в медицине., М., БИНОМ, 2008.
  • Руководство по гематологии (под ред. Воробьева А.И.) - Москва, “Ньюдиамед”, т.1, 2002.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Կարցինոգենեզի մուտացիոն տեսություն
· Չարորակ և բարորակ քաղցկեղային բջիջների հիմնական նկարագրությունները:
· Ինվազիան և մետաստազավորումը որպես չարորակ բջիջների հատկություն:
· Ուռուցքաբանության ուսումնասիրության տարբեր մոտեցումներ:
· րոտոօնկոգեններ և օնկոգեններ և դրանց դերն ուռուցքների առաջացման գործընթացում:
· Օնկոսպիտակուցների հիմնական դասեր՝ աճի գործոններ, թիրոզինկինազներ, տրանսկրիպցիոն գործոններ, ապոպտոզի կարգավորիչներ:
· Ուռուցքի սուպրեսոր գեներ:
· Ուռուցքի սուպրեսոր գեների մուտացիաների օրինակներ:
· Քաղցկեղի առաջացման վիրուսային վարկածը:
· Քրոմոտրիպսիսի դերը ուռուցքագոյացման մեջ:
· Օնկոգենեզի էպիգենետիկական մեխանիզմներ:
· ԴՆԹ-ի մեթիլացման և հիստոների մոդիֆիկացիաների դերը օնկոգենեզում:
· ՌՆԹ-ինտերֆերենցիայի դերը քաղցկեղի առաջացման մեջ:
· Ժառանգական ուռուցքային հիվանդություններ:
· Բջիջների կազմի փոփոխությունը քաղցկեղի ժամանակ:
· Ուռուցքային գենետիկական մարկերներ:
· Կանցերոգեն գործոնները և դրանց դասակարգումը:
· Ուռուցքների մոլեկուլային-գենետիկական և բջագենետիկական ախտորոշման մեթոդներ:
· Քաղցկեղի բուժման նորագույն մոտեցումներ:
. Ուռուցքների թիրախային թերապիա:
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ.
Դաս. - 6 ժամ/շաբ., լաբ. - 6 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ47
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ էկոտոքսիկանտների հիմնական դասերի և էկոթունաբանության հիմքում ընկած կարևորագույն սկզբունքների վերաբերյալ,
. ծանոթացնել նրանց շրջակա միջավայրի հետ կապված հիմնախնդիրների լուծման միջգիտակարգային մոտեցմանը՝ նպատակ ունենալով էկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության պահպանումը:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գնահատելու կենդանի համակարգերի վրա տարբեր բնույթի հիմնական վնասակար գործոնների ազդեցության, կենսոլորտում դրանց պահպանման, վերափոխման և թունազերծման մեխանիզմները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. կիրառելու ինտեգրացված համակարգային մոտեցում էկոթունաբանության բարդ և բազմաստիճան խնդիրների լուծման ժամանակ,
3. նախագծելու հետազոտություններ տարբեր բնույթի աղտոտիչների ազդեցությունը գնահատելու և կանխորոշելու նպատակով,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4. ստացած տեսական գիտելիքները կիրառելու պրակտիկ գործունեության մեջ, աշխատելու խմբում, կատարել խմբային քննարկումներ և վերլուծություններ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել գիտելիքներ էկոտոքսիկանտների հիմնական դասերի և էկոթունաբանության հիմքում ընկած կարևորագույն սկզբունքների վերաբերյալ,
. ծանոթացնել նրանց շրջակա միջավայրի հետ կապված հիմնախնդիրների լուծման միջգիտակարգային մոտեցմանը՝ նպատակ ունենալով էկոհամակարգերի կառուցվածքի և գործունեության պահպանումը:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. Ընթացիկ ստուգումներ. բանավոր ստուգում, առավելագույնը 8 միավոր, միավորների քայլը 1 է:
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր, միավորների քայլը 1 է (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0):
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 3 հարց, միավորների քայլը 0,5 է։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Исидоров В. А. Введение в xимическую экотоксикологию. Xимиздат, 141 с., 1999.
  • Куценко С. А. Основы токсикологии, 2004.
  • Фрумин Г. Т. Экологическая токсикология, 2013.
  • Colborn T., Dumanoski D., Myers J. P. Our Stolen Future. London: Abacus, 306 p., 1999.
  • Walker C. H., Hopkin S. P., Sibly R. M., Peakall D. B. Principles of Ecotoxicology, 3rd edn., CRC Press, 344 p., 2005.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Շրջակա միջավայրի աղտոտիչները և դրանց ճակատագիրը էկոհամակարգերում:
. Աղտոտիչների ազդեցությունները առանձին օրգանիզմների վրա:
. Աղտոտիչների ազդեցությունները պոպուլյացիաների և համակեցությունների վրա:
. Աղտոտիչների կենսաբանական կուտակումը սնման շղթաներում:
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ. (5 շաբաթ)
Դաս.-6 ժամ/շաբ, լաբ. -6 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0703/Բ46
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մարդկանց սնկային հիվանդությունների հարուցիչների տեսակային կազմի և առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· ծանոթացնել դրանց ախտահարող հատկությունների, զարգացմանը և տարածմանը նպաստող պայմանների հետ,
. տալ տեղեկություններ հիվանդությունների դեմ համապատասխան պայքարի միջոցների վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. տիրապետելու բույսերի, կենդանիների և մարդկանց սնկային հիվանդությունների ախտորոշման մեթոդներին,
2. հասկանալու բույսերի, կենդանիների և մարդկանց սնկային հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցների անհրաժեշտությունը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. նույնականացնելու բույսերի, մարդկանց և կենդանիների սնկային հիվանդություններ առաջացնող հարուցիչները,
4. առաջարկելու հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցներ, հաշվի առնելով պաթոգենի զարգացման ցիկլը:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. համակարգելու պաթոգեն սնկերի տվյալների էլեկտրոնային բազաներ,
օգտագործելու ստացված գիտելիքները մասնագիտական գործունեության ընթացքում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողներին տալ անհրաժեշտ գիտելիքներ բույսերի, կենդանիների և մարդկանց սնկային հիվանդությունների հարուցիչների տեսակային կազմի և առանձնահատկությունների վերաբերյալ,
· ծանոթացնել դրանց ախտահարող հատկությունների, զարգացմանը և տարածմանը նպաստող պայմանների հետ,
. տալ տեղեկություններ հիվանդությունների դեմ համապատասխան պայքարի միջոցների վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր պարապմունքներ,
. դիդակտիկ նյութեր,
. էլեկտրոնային որոշիչներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. Ինքնուրույն աշխատանք՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Ընթացիկ հարցումներ՝ 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Մասնակցություն, 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Եզրափակիչ քննություն 9 միավոր առավելագույն արժեքով։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Աբրահամյան Ջ.Հ., Նանագյուլյան Ս.Գ., Ամիրյան Ա.Ա. Ֆիտոպաթոլոգիա: Եր., 2004, 66 էջ:
  • Ավագյան Գ.Վ. Ֆիտոպաթոլոգիա// Երևան, ՀՊԱՀ հրատարակչություն, 2007:
  • Благовещенская Е.Ю. Фитопатогенные микромицеты: Учебный определитель. - Ленанд М, 2015. - С. 240.
  • Болезни рыб, птиц, пчел, пушных зверей, экзотических, зоопарковых и диких животных: метод. указания по выполнению лабораторных работ для специальности 36.05.01 Ветеринария / Сост.: Л.М. Кашковская // ФГБОУ ВО «Саратовский ГАУ». - Саратов, 2015. - 100 с. URL: http://www.sgau.ru/files/pages/27440/14696853276.pdf (дата обращения: 25.03.2021).
  • Дьяков, Ю.Т., Еланский С.Н. Общая фитопатология: учебное пособие для академического бакалавриата // Москва: Издательство Юрайт, 2019. - 238 с. - (Бакалавр. Академический курс. Модуль). - ISBN 978-5-534-01170-8. - Текст : электронный// ЭБСЮрайт [сайт]. - URL: https://urait.ru/bcode/433044 (дата обращения: 20.03.2021).
  • Микология сегодня/ Под редакцией Ю.Т. Дьякова, Ю.В. Сергеева, Т.1, М.: Национальная академия микологии. 2007, 376с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ներածություն:
Սնկերը որպես բույսերի, մարդու և կենդանիների հիվանդությունների հարուցիչներ:
Ֆիտոպաթոգեն սնկեր:
Բույսերի հիվանդությունների դասակարգման սկզբունքները:
Բույսերի վարակում:
Հիվանդ բույսերում տեղի ունեցող պաթոլոգիական փոփոխությունները:
Բույսերի ռեակցիան պաթոգենի ախտահարույց ներգործության նկատմամբ
Բույսերի հիվանդությունների ախտանիշները:
Մարդու համար պաթոգեն սնկերի կենսաբանական առանձնահատկությունները:
Սնկային հիվանդություններ հարուցող պոտենցիալ պաթոգեն միկրոմիցետներ:
Սնկերը որպես կենդանիների հիվանդությունների հարուցիչներ:
Սնկային հիվանդությունների դեմ պայքարի միջոցները
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0706/Բ54
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել բնականոն պայմաններում և արյան համակարգի հիվանդությունների դեպքում ծայրամասային արյան ու ոսկրածուծի բջջային կազմի որակական և քանակական փոփոխությունների մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. նկարագրելու սաղմնային և հետսաղմնային արյունաստեղծման, արյունաստեղծ օրգանների, ոսկրածուծի հենքի և պարենքիմի բջիջների կառուցվածքա-գործառական առանձնահատկությունները, արյան հիվանդությունները և դրանց բուժման մեթոդները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. վերլուծելու արյունաստեղծման նյարդահումորալ կարգավորման մեխանիզմները բնականոն պայմաններում և արյան համակարգի տարբեր հիվանդությունների ու արյունաստեղծման խանգարումների դեպքում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
3. պատրաստելու արյան և ոսկրածուծի քսուքներ, ֆիքսել, ներկել և մանրադիտակով տարբերակել բջիջները, կատարելու գիտահետազոտական աշխատանք:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողների մոտ մասնագիտական պատկերացում ձևավորել բնականոն պայմաններում և արյան համակարգի հիվանդությունների դեպքում ծայրամասային արյան ու ոսկրածուծի բջջային կազմի որակական և քանակական փոփոխությունների մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություն,
· ուսանողների մասնակցություն գիտահետազոտական աշխատանքներին,
· սեմինար պարապմունքներ,
. ցուցադրական նյութերի պատրաստում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· 1-ին ընթացիկ քննություն` գրավոր, 4 միավոր առավելագույն արժեքով,
· 2-րդ ընթացիկ քննություն` գրավոր, 4 միավոր առավելագույն արժեքով,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝ բանավոր, 4 միավոր առավելագույն արժեքով,
. Եզրափակիչ քննություն`բանավոր, 8 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ադամյան Ծ.Ի., Մինասյան Ս.Մ., Գևորգյան Է.Ս. Արյունաբանություն. Երևան 2011.
  • Руководство по гематологии. Под. Ред. А.И. Воробьева. 4-е изд. М. 2007.
  • Гематология. Руководство для врачей. Под. ред. Н.Н. Мамаева, С.И. Рябова. Санкт Петербург, 2008.
  • Chris S.R., Hatton, Nevin C. Hughes-Jones Deborah Hay David Kelling Heamatology leature Notes The Edition 2013 by John Wity and Sonslid; UK.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Սաղմնային և հետսաղմնային արյունաստեղծում:
· Արյունաստեղծման տեսությունները:
· Արյունաստեղծ օրգաններ:
· Էրիթրոբլաստային, լեյկոբլաստային և մեգակարիոցիտային ծիլերի բջիջների մորֆոֆիզիոլոգիան:
· Արյունաստեղծման կարգավորման նյարդահումորալ մեխանիզմները:
· Ցիտոկիններ:
· Սակավարյունություն, լեյկոզներ, դասա­կարգումը, արյան և ոսկրածուծի պատկերը: Թրոմբոցիտային արյունականգի ախտաբանություն:
· Արյունաստեղծ բնային բջիջների փոխպատվաստումն արյունաբանական հիվանդությունների դեպքում:
· Արյան և ոսկրածուծի քսուքների պատրաստում, ֆիքսում, ներկում:
· Ոսկրա­ծուծի արտահանման մեթոդները:
. Լեյկոցիտային բանաձևի և ոսկրա­ծու­ծա­յին քսուքների մանրադիտակային դիտում:
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ43
1. Դասընթացի նպատակ
· ծանոթացնել ուսանողներին ջրային ռեսուրսների ուսումնասիրման, տարբեր տիպի դասակարգման և ջրային ռեսուրսների գնահատման ժամանակակից մեթոդներին: Գնահատել տարբեր հիդրոլոգիական ռեժիմ ունեցող ջրային համակարգերի օրինաչափությունները,
· բացատրել ջրային ռեսուրսների տարաբնույթ էկոլոգիական խնդիրները և դրանց հաղթահարման ուղիները: Ջրային ռեսուրսների մոնիթորինգի և կառավարման հիմնական սկզբունքները, քայլերը և տրամաբանությունը, ջրային ռեսուրսների կառավարման ինստիտուցիոնալ հիմունքներին՝ ջրային օրենսգիրք, ջրի ազգային ծրագրի, միջազգային փաստաթուղթ՝ ջրի շրջանակային դիրեկտիվ (ՋՇԴ/ WFD 2006),
ջրային ռեսուրսների դերը և նշանակությունը կյանքի, կենսոլորտի և մարդու առողջության համար, ջրի որակի և ջրային էկոհամակարգերի լարվածություն և ճգնաժամի հաղթահարման կառավարում
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. իրազեկ է լինելու ինքնուրույն գնահատել ջրային ռեսուրսների արդի խնդիրները,
2. նկարագրել ջրային ռեսուրսների կայուն կառավարման մոդելները
3. առաջարկել ուսումնասիրման մեթոդներ, կառավարման և վերականգման ուղիներ
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. էկոլոգիական գնահատական տալ ջրային էկոհամակարգերի իրավիճակին, մշակել դիտարկման, փորձաքննական ծրագրեր,
5. աշխատել մանրադիտակով, որոշել և նույնականացնել հիդրոբիոնտների տեսակներ,
6. իրականացնել նմուշառում և հետազոտում լաբորատոր պայմաններում:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
7. գիտելիքներ և հստակ ծրագրեր խոշոր ջրային նախագծերի և տարբեր էկոլոգիական խնդիրների լուծման համար:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ծանոթացնել ուսանողներին ջրային ռեսուրսների ուսումնասիրման, տարբեր տիպի դասակարգման և ջրային ռեսուրսների գնահատման ժամանակակից մեթոդներին: Գնահատել տարբեր հիդրոլոգիական ռեժիմ ունեցող ջրային համակարգերի օրինաչափությունները,
· բացատրել ջրային ռեսուրսների տարաբնույթ էկոլոգիական խնդիրները և դրանց հաղթահարման ուղիները: Ջրային ռեսուրսների մոնիթորինգի և կառավարման հիմնական սկզբունքները, քայլերը և տրամաբանությունը, ջրային ռեսուրսների կառավարման ինստիտուցիոնալ հիմունքներին՝ ջրային օրենսգիրք, ջրի ազգային ծրագրի, միջազգային փաստաթուղթ՝ ջրի շրջանակային դիրեկտիվ (ՋՇԴ/ WFD 2006),
ջրային ռեսուրսների դերը և նշանակությունը կյանքի, կենսոլորտի և մարդու առողջության համար, ջրի որակի և ջրային էկոհամակարգերի լարվածություն և ճգնաժամի հաղթահարման կառավարում
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. Դասընթացի անցկացման ընթացքում յուրաքանչյուր թեմայի վերաբերյալ ուսանողներին կտրամադրվեն նյութեր (դասախոսություններ) և համապատասխան հղումներ համացանցից: Բացի դասախոսություններից կկիրառվեն նաև դասավանդման հետևյալ մեթոդները՝ քննարկումներ, նախագծրի վերլուծություն և պրեզենտացիաներ:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. բանավոր` 4 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 4 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
. Մասնակցություն. առավելագույնը 3 միավոր։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր՝ 9 միավոր առավելագույն արժեքով, հարցատոմսը պարունակում է 5 հարց, միավորների քայլը 0,5 է:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • З.Г. Гольд, В.М. Гольд Общая гидробиология. Учебно-методическое пособие . 2-е изд., перераб. - Красноярск: Сиб. федерал. ун-т,159 стр., 2013.
  • Садчиков А.П. Методы изучения пресноводного фитопланктона. - М.: Изд-во «Университет и школа», 2003;
  • Озеро Севан. Экологическое состояние в период изменения уровня воды под редакцией А.В. Крылова. Ярославль, 2016г, 328
  • Henriksen, J. A., Heasley, J., Kennen, J.G., and Niewsand, S. 2006, Users’ manual for the hydroecologicalintegrity assessment process software (including the New Jersey Assessment Tools): U.S. GeologicalSurvey, Biological Resources Discipline, Open File Report 2006-1093, 71 p
  • Hydro-ecology: Linking Hydrology ami Aquatic Ecology (Proceedings of Workshop H W 2 held at Birmingham.UK. July 1999). IAHS Pub!, no. 266. 2001
  • Guide to Hydrological Practices, 6th edition, Volume II, 302p.,2009.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ջրային ռեսուրսների դերը կենսոլորտում: Հիդրոէկոլոգիայի դերը, խնդիրները և նպատակները:
Ջրային ռեսուրսների արդի խնդիրները:
Ջրային ռեսուրսների հիդրոլոգիական, ֆիզիկական, քիմիական, կենսաբանական առանձնահատկությունները:
Ուսւմնասիրման հիմնական մեթոդները:
Ջրային ռեսուրսների Էկոլոգիական դասակարգման սկզբունքները: Էկոլոգիական գործոնների դերը ջրային միջավայրում:
Հիդրոբիոնտների էկոլոգիական խմբավորումները: Սննդային շղթաները:
Օրական և սեզոնային միգրացիաներ, դրանց էկոլոգիական նշանակությունը:
Ռեոպլանկտոն, դոմինանտ խմբեր, նեկտոն, բենթոս:
Օրգանական նյութի ստեղծումը և տեղաթոխությունները, առաջնային արտադրողականություն:
Հիդրոէկոլոգիական կիրառական ուղղությունները:
Ջրային էկոհամակարգերի աղտոտում, ջրի որակի հասկացություն:
Ջրային էկոհամակարգերի դասակարգում ըստ տարբեր մոտեցումների:
Ջրային համակարգերի կենսաբանական դասակարգում:
Ջրային էկոհամակարգերի հիմնական աղտոտիչներ:
Ջրհավաք ավազանների դերը և ազդեցության գնահատումը:
Ջրային էկոհամակարգերի կառավարման և վրականգնման խնդիրները: Սևանա լիճ:
ՀՀ ջրային ռեսուրսների էկոլոգիական խնդիրները:
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ., լաբ. - 2 ժամ/շաբ.
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0703/Բ42
1. Դասընթացի նպատակ
· ուսանողների մոտ ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ Հայաստանի բուսականության, միկոբիոտայի ընդհանուր բնութագրի, դրանց սիստեմատիկայի, բազմազանության վերաբերյալ,
· ամրապնդել պատկերացումները միջավայրի պայմաններին հարմարվելու, բնական և անթրոպոգեն համակարգերում բուսական ծածկի, սնկերի բազմազանության և առանձնահատկությունների, հետազոտման մեթոդների, ռացիոնալ օգտագործման և պահպանման մասին,
բույսերի և սնկերի կառուցվածքի և բազմազանության, դրանց բնական և անթրոպոգեն համակարգերի վերաբերյալ գիտելիքները հնարավորություն կտան կողմնորոշվել կենդանի օրգանիզմների տարածվածության մեջ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. վերլուծելու Հայաստանի բուսականության լանդշաֆտային գոտիների ձևավորման պատճառները, ճանաչելու և դասակարգելու Հայաստանի բուսականության տիպերն ըստ գոտիականության,
2. քննարկելու բարձրակարգ բույսերի և սնկերի զարգացման և էվոլյուցիայի, առանձին սիստեմատիկական խմբերի ֆիլոգենիայի հարցեր, ինչպես խոշոր տաքսոնոմիական միավորների (բաժին), այնպես էլ դասերի, կարգերի և ընտանիքների մակարդակի վրա,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կիրառելու ֆլորայի, բուսականության և սնկերի ուսումնասիրության տարբեր մեթոդներն ինքնուրույն դաշտային և կամերալ հետազոտությունների իրականացման ժամանակ;
4. օգտագործելու դիտարկման, նկարագրման, նույնականացման և կենսաբանական օբյեկտների (բույսերի, սնկերի տեսակների և ֆիտոցենոզների) դասակարգման մեթոդները տարբերակելու համար բույսերի և սնկերի տարբեր բաժինների, դասերի, կարգերի և ընտանիքների ներկայացուցիչներին;
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու դաշտային և լաբորատոր կենսաբանական տեղեկատվության մշակման, վերլուծության և սինթեզի ժամանակակից մեթոդները;
6. կիրառելու տարածաշրջանի ֆլորայի և բուսականության, միկոբիոտայի բազմազանության և առանձնահատկությունների մասին գիտելիքներն ընդհանուր կենսաբանական և բուսաբանական մասնագիտական ուղղությունների ուսումնասիրությունների, ուսումնական պրակտիկաների անցկացման ժամանակ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
· ուսանողների մոտ ձևավորել հիմնարար գիտելիքներ Հայաստանի բուսականության, միկոբիոտայի ընդհանուր բնութագրի, դրանց սիստեմատիկայի, բազմազանության վերաբերյալ,
· ամրապնդել պատկերացումները միջավայրի պայմաններին հարմարվելու, բնական և անթրոպոգեն համակարգերում բուսական ծածկի, սնկերի բազմազանության և առանձնահատկությունների, հետազոտման մեթոդների, ռացիոնալ օգտագործման և պահպանման մասին,
բույսերի և սնկերի կառուցվածքի և բազմազանության, դրանց բնական և անթրոպոգեն համակարգերի վերաբերյալ գիտելիքները հնարավորություն կտան կողմնորոշվել կենդանի օրգանիզմների տարածվածության մեջ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. սեմինարներ,
. դիդակտիկ նյութերի օգտագործում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. 1-ին ընթացիկ քննություն, 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. 2-րդ ընթացիկ քննություն, 4 միավոր առավելագույն արժեքով:
. Եզրափակիչ քննություն. առավելագույնը 9 միավոր:
. Մասնակցություն, 3 միավոր առավելագույն արժեքով:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Կանաչ Հայաստան: Հեղ. Խումբ: Երևան, Լիմուշ, 2016, 352 էջ:
  • ՀՀ բույսերի Կարմիր գիրք (բարձրակարգ բույսեր և սնկեր): 2-րդ հրատ. /Թամանյան Կ., Արևշատյան Ի., Գաբրիելյան Է. և ուրիշներ: Խմբ. Թամանյան Կ. և ուրիշներ/, Երևան, 2010, 592 էջ:
  • Նանագյուլյան Ս.Գ., Շահազիզյան Ի.Վ., Էլոյան Ի.Մ., Պողոսյան Ա.Վ., Զաքարյան Ն.Հ., Ադամյան Ռ.Գ. Սնկաբանություն և բուսաբանություն: Ուսումնական ձեռնարկ. - Եր.: ԵՊՀ հրատ. - 2018. - 166 էջ:
  • Ֆայվուշ Գ.Մ., Ալեքսանյան Ա.Ս., Հովհաննիսյան Հ.Ի. Բույսեր նախահարձակներ. Հայաստանի առավել կարևոր ինվազիվ և էքսպանսիվ բուսատեսակները: Երևան, 2020, 87 էջ:
  • Микофлора/Микобиота Армении. - Ереван. - 1961-2014. - Т. 1-8.
  • Файвуш Г.М, Алексанян А.С. Местообитания Армении. Ереван, 2016, 360 с.
  • Mueller G.M., Bills G.F., Foster M.S. Biodiversity of fungi. Inventory and monitoring methods. 2004. Elsevier press. - 777 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Ուսմունք արեալի, ֆլորայի և ֆլորիստական մարզերի մասին:
Երկրագնդի ֆլորիստական թագավորությունները և ՀՀ ֆլորիստական շրջանները:
Հայաստանի բուսականության ընդհանուր բնութագիրը: Հայաստանի բուսականության ուսումնասիրողները
ՀՀ ֆլորայի էնդեմիկները, հազվագյուտ և անհետացող տեսակները:
ՀՀ բուսականության զոնալ տիպերը:
ՀՀ բուսականության ազոնալ տիպերը:
Սնկերի թագավորություն:
Սնկերի դասակարգման առանձնահատկությունները :
Սնկանման օրգանիզմները /Օօմիցետներ/ որպես ՀՀ տարածված բույսերի հիվանդությունների հարուցիչներ:
Իսկական սնկերի դասերի առանձնահատկությունները:
Ստորակարգ սնկեր՝ Խիտրիդիոմիցետներ և Զիգոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Բարձրակարգ սնկեր՝ Ասկոմիցետներ և Բազիդիոմիցետներ, դրանց տարածվածությունը ՀՀ-ում:
Մակրոմիցետների կիրառական նշանակությունը:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ44
1. Դասընթացի նպատակ
. Դասընթացի նպատակն է՝ ուսանողներին ծանոթացնել շրջակա միջավայրի քիմիայիև էկոլոգիական մոնիթորինգի ժամանակակից խնդիրներին և ուսումնասիրման մեթոդներին, աղտոտիչների տարբեր տիպերին և դրանց դասակարգմանը, ինդիկատորային օրգանիզմների օգտագործմանը, տարբեր միջավայրերում մոնիթորինգի կազմակերպման սկզբունքներին և ժամանակացույցին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. ներկայացնելու շրջակա միջավայրի շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության (ՇՄԱԳ) և որակի գնահատման հիմնական սկզբունքները և մեթոդները,
2. լուսաբանելու շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի համակարգում հեռակա վերահսկողության և ԵՏՀ-ների կիրառման հնարավորությունները, Հայաստանի Հանրապետությունում ՇՄԱԳ-ի իրականացման գործընթացը:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. իրականացնելու շրջակա միջավայրի որակի գնահատում տարբեր մեթոդներով,
4. կիրառելու շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատման հիմնական սկզբունքները որոշակի իրավիճակի համար:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. կատարելու և ներկայացնելու ինքնուրույն ու խմբակային գիտական աշխատանք,
6. կատարելու տրամաբանական և վերլուծական աշխատանքներ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. Դասընթացի նպատակն է՝ ուսանողներին ծանոթացնել շրջակա միջավայրի քիմիայիև էկոլոգիական մոնիթորինգի ժամանակակից խնդիրներին և ուսումնասիրման մեթոդներին, աղտոտիչների տարբեր տիպերին և դրանց դասակարգմանը, ինդիկատորային օրգանիզմների օգտագործմանը, տարբեր միջավայրերում մոնիթորինգի կազմակերպման սկզբունքներին և ժամանակացույցին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
. դասախոսություններ,
. լաբորատոր աշխատանքներ,
. քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ 2 ընթացիկ քննություն, ինքնուրույն աշխատանք և եզրափակիչ քննություն:
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
. 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
. 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 4, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 1 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
. Ինքնուրույն աշխատանք.բանավոր ներկայացում, առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 8, 4 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 2 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • ՀՀ «Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության փորձաքննության մասին օրենք»։
  • Колесников С.И. Экологические основы природопользования. Москва, 2008, 301 с.
  • Попов Н.С., Якунина И.В. Методы и приборы контроля окружающей среды. Экологический мониторинг, Тамбов, 2009.
  • Ashikhmina T. Ecological monitoring, Moscow, 2005.
  • Convention on Environmental Impact Assessment in a Transboundary Context. Economic Commission for Europe - UN, Geneva, 1994, 49p.
  • ,
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
· Բնական ծագում ունեցող աղտոտիչ նյութեր:
· Անտրոպոգեն ծագում ունեցող աղտոտիչ նյութեր:
· Շրջակա միջավայրի որակի գնահատում և մոնիթորինգ:
· Հեռակա վերահսկողության կիրառումը շրջակա միջավայրի մոնիթորինգի համակարգում:
· Աշխարհագրական տեղեկատվական համակարգեր (ԱՏՀ):
. Շրջակա միջավայրի վրա ազդեցության գնահատում (ՇՄԱԳ):
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ.
Դաս. - 6 ժամ/շաբ, լաբ - 6 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ59
1. Դասընթացի նպատակ
.ծանոթացնել ուսանողներին կենդանինեի էկոլոգիայի հիմնահարցերին և կենդանիների էկոլոգիայի հիմնական գաղափարներին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու կենդանիների էկոլոգիայի հիմնական խնդիրները
2. իմանալ կենադինիների էկոլոգիայի հիմունքները,
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. կիրառելու բնության կառավարման և կենդանիների վայրի պոպուլյացիանների պահպանման սկզբունքների, մշտադիտարկման, բնական միջավայրի վիճակի գնահատման հիմնական գատելիքները գործառնական, վարչական, կանխատեսման, հետազոտական, խորհրդատվական, կառավարման և միջազգային ասպարեզում
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4. կիրառել կենդանիների էկոլոգիական գիտելիքները հետևյալ ոլորտներում՝ բնության պահպանություն, խորհրդատվական-փորձագիտական գործունեություն, շրջակա միջավայրի վրա գործունեության ազդեցության գնահատում։
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
.ծանոթացնել ուսանողներին կենդանինեի էկոլոգիայի հիմնահարցերին և կենդանիների էկոլոգիայի հիմնական գաղափարներին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ ընթացիկ ստուգումներ, մասնակցություն և եզրափակիչ քննություն:
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
· 1-ին ընթացիկ քննությունը. բանավոր է` ներկայացված ինքնուրույն աշխատանքի գնահատում, առավելագույն միավորը՝ 8, միավորների քայլը՝ 2
· 2-րդ ընթացիկ քննությունը. գրավոր է` ներկայացված ինքնուրույն աշխատանքի գնահատում. առավելագույն միավորը՝ 9
. Մասնակցություն. առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը՝ 1 (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Бигон М., Харпер Дж., Таунсенд К. Экология. Особи, популяции и сообщества. М.: Мир, 1989. В 2-х т. Т.1. - 667 с., Т. 2. - 477 с.
  • Гиляров А.М. Популяционная экология. - М.: Изд-во МГУ, 1990. - 184 с.
  • Наумов Н.П. Экология животных. М.: "Высшая школа", 1963. - 618 с.
  • Экология урбанизированных территорий: учеб. пособие для студентов вузов / М. Г. Ясовеев, Н. Л. Стреха, Д. А. Пацыкайлик ; под ред. М. Г. Ясовеева. - Минск ; М. : Новое знание : ИНФРА-М, 2015. - 293 с.
  • Prashantkumar Joshi, Pushyamitra Joshi. Textbook of Animal Ecology, Toxicology and Environmental Pollution. Mathematics and Science 106 p.
  • Elton Ch. S. Animal ecology ; Textbooks of animal biology, 2012. Pagination: 207p
  • Brenda McComb (Ed)..Monitoring animal populations and their habitats: a practitioner's guide /
  • Boca Raton, 2010, FL CRC Press; 277 p.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Կենդանիների էկոլոգիայի հիմունքները և մեթոդները
Կենդանիների էկոլոգիայի հետազոտման ժամանակակից մեթոդներ
Կենդանիների տեղավայրի էկոլոգիա
Տեղեկատվական տեխնոլոգիաները էկոլոգիայի ուսումանսիրության մեջ
Պոպուլյացիաններ: Պոպուլյացիայի խտությունը, թվաքանակը, գեների դրեյֆը, հասակը:
Ինվազիվ տեսակների էկոլոգիան
Կենդանիների թվաքանակի որոշումը և տատանումները պատճառները
Կենդանիների վարքագծային էկոլոգիա
Կենդանիների էկոլոգիան բնության պահպանություն, խորհրդատվական-փորձագիտական գործունեություն, շրջակա միջավայրի վրա գործունեության ազդեցության գնահատում մեջ (օրինակներ)։
8-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
12 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ. – 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0706/Բ58
1. Դասընթացի նպատակ
. ուսանողներին ծանոթացնել նեյրոկենսաբանության արդի խնդիրներին և ուսումնասիրության մեթոդներին, նյարդային և զգայական համակարգերի կառուցվածքի և գործունեության առանձնահատկություններին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. հասկանալու զգայական համակարգերի կառուցվածքի ընդհանուր սկզբունքները և հիմնական գործառույթները,
2. ներկայացնելու վերլուծիչների ծայրամասային, հաղորդող և կենտրոնական բաժինների կառուցվածքագործառական բնութագիրը համեմատական ֆիզիոլոգիայի տեսանկյունից:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
3. վերլուծելու զգայական համակարգում առաջացող փոփոխությունները և դրանց ձևավորման մեխանիզմները
4. հայտնաբերելու մաշկի հպման և ջերմային կետերը, որոշելու տեսողության և լսողության սրությունը և այլն:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5· օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում ձեռք բերած գիտելիքները տարբեր հարցեր լուծելու համար,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական ոլորտներում:

3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ուսանողներին ծանոթացնել նեյրոկենսաբանության արդի խնդիրներին և ուսումնասիրության մեթոդներին, նյարդային և զգայական համակարգերի կառուցվածքի և գործունեության առանձնահատկություններին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· ինքնուրույն աշխատանքներ,
· սեմինարներ, նյութերի ակտիվ քննարկումներ,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
· Եզրափակիչ բանավոր քննություն՝ առավելագույնը 8 միավոր,
· Ընթացիկ հարցում՝ առավելագույնը 4 միավոր,
· Ինքնուրույն աշխատանք՝առավելագույնը 6 միավոր,
. Մասնակցություն՝առավելագույնը 2 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Մինասյան Ս.Մ. Վերլուծիչների ֆիզիոլոգիա, ուսումնական ձեռնարկ. Եր. ԵՊՀ. Հրատ. 2004, 195 էջ.
  • Մինասյան Ս.Մ. և համահեղ.Մարդու ֆիզիոլոգիա,Երևան, ԵՊՀ հրատ., 2011, 664 էջ
  • Смирнов В.М. Физиология человека, 2002.
  • Шульговский В.В. Физиолօгия высшей нервной деятельности с основами нейробиологии. М. 2008, 464 с.
  • Шульговский В.В. Основы нейрофизиологии. М. 2008
  • Николс Дж. Г., Мартин А.Р., Валлос Б.Дж., Фуск П. А. От нейрона к мозгу. М. 2008.
  • М.А. Каменская.А.А. Каменский Основы нейробиологии, М.,ООО ДРОФА, 2014,365 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Նեյրոկենսաբանության առարկան, ուսումնասիրության մեթոդները, բջջային հիմունքները: Թաղանթների միացումները:
Սինապսային հպումների տարբերակումը:
Նյարդային համակարգի կառուցվածքային և գործառական առանձնահատկությունները: Զգայական համակարգեր:
Ընկալիչներ:
Զգայական ընկալում:
Տեսողական վերլուծիչ:
Ֆոտոքիմիական ռեակցիաները ցանցաթաղանթում:
Լսողական վերլուծիչ:
Ձայնի ուժգնության ծածկագրում:
Էխոլոկացիա:
Անդաստակային վերլուծիչ:
Անդաստակային համակարգի զգայունությունը:
Ցավային վերլուծիչ:
Օրգանիզմի հակացավաընկալչական համակարգը:
Շարժողական վերլուծիչ:
Մարմնազգայական վերլուծիչ:
Քիմիաընկալչական զգայական համակարգեր:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս.-2 ժամ/շաբ, լաբ.-2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0706/Բ57
1. Դասընթացի նպատակ
. պատկերացում ստեղծել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների օրգանների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության առանձնահատկություններին մասին:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. գիտակցելու ուսումնասիրվող օրգանների տարբեր բջիջների և դրանց ածանցյալների բնականոն և փոփոխված գործառույթների և դրանց կառուցվածքի առանձնահատկությունների միջև եղած կապը,
2. լուսաբանելու մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների օրգանների կառուցվածքա-գործառական առանձնահատկությունները, տարիքի ընթացքում դրանցում տեղի ունեցող փոփոխությունները, կենսաբա­նական, ֆիզիկական, քիմիական և այլ բնույթի գործոնների ազդեցու­թյանը նրանց հարմարվելու հնարավորությունները,
3. ներկայացնելու կենդանիների և մարդու անհատական զարգացման բոլոր փուլերում ձևագոյացման օրինաչափությունները և դրանց իրականացման մեխանիզմները:
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
4. ճանաչելու մանրադիտակի տակ տարբեր օրգան­ները և նրանց բաղադրամասերը,
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
5. օգտագործելու մասնագիտական գործունեության ընթացքում իրադրական տարբեր հարցեր լուծելու համար ստացած գիտելիքները,
6. իրականացնելու հետազոտական աշխատանքներ ակադեմիական և կլինիկական ոլորտներում:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. պատկերացում ստեղծել մարդու և ողնաշարավոր կենդանիների օրգանների հյուսվածքային և բջջային կազմավորվածության առանձնահատկություններին մասին:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· լաբորատոր աշխատանքներ,
· գործնական աշխատանքներ,
· սեմինարներ,
· իրավիճակային խնդիրների քննարկում,
. առաջադրանքների կատարման ստուգում:
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Եզրափակիչ գնահատումով դասընթաց.
· 1-ին ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր:
· 2-րդ ընթացիկ քննություն. գրավոր` առավելագույնը 3 միավոր:
· ընթացիկ ստուգում` 6 հարցում՝ յուրաքանչոյւրը 1 միավոր, ընդհանուր՝ 6 միավոր,
· դասընթացի մասնակցություն՝ 2 միավոր:
. եզրափակիչ քննություն. բանավոր` առավելագույնը 6 միավոր:
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Ջիվանյան Կ.Ա., Կարապետյան Ա.Ֆ. Հյուսվածաբանություն: Մաս առաջին: ԵՊՀ, 2012.
  • Быков В.Л. Частная гистология. Санкт-Петербург, Сотис, 2004 .
  • Данилов Р.К., Клишов А.А., Боровая Т.Г. Гистология. Санкт-Петербург. ЭЛБИ-СПБ, 2004.
  • Gartner L. Jan Textbook of histology, 2016.
  • Anthony L. Mescher Junqueira’s Basic Histology, 2016.
  • Э.Клатт Атлас патологии Роббинса и Котрана. Москва “Логосфера”, 2010, 531 с.
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
Նյարդային համակարգ և զգայարաններ: Սաղմնային զարգացումը: Գլխուղեղի տարբեր բաժիններ, ողնուղեղ: Ծայրամասային նյարդեր: Զգայարանների մորֆոֆունկցիոնալ առանձնահատկությունները: Սիրտ-անոթային համակարգ: Սաղմնային զարգացումը: Սրտի և անոթների հյուսվածաբանական կառուցվածքը: Արյունաստեղծ օրգաններ: Ներ­զատական համակարգ: Համակարգի կենտրոնական կարգավորող համակար­գեր: Ենթատեսաթումբ: Հիպոֆիզ: Մակերիկամներ, վահանաձև գեղձ, հարվահա­նաձև գեղձ, ենթաստամոքսային գեղձ: Ցրված ներզատական համակարգ: Շնչառական համակարգ: Սաղմնային զարգացումը, կառուցվածքը: Մարսողական համակարգ: Բերանի խոռոչի օրգաններ, թքագեղձեր: Ատամների կառուցվածքը և զարգացումը: Կերակրափողի, ստամոքսի, բարակ և հաստ աղիքի կառուցվածքը: Լյարդ, ենթաստամոքսային գեղձ: Մաշկը և դրա ածանցյալները: Սաղմնային զարգացումը, կառուցվածքը: Միզար­տադրության և սեռական համակարգեր:
7-րդ կիսամյակ՝ աշնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ56
1. Դասընթացի նպատակ
. ծանոթացնել ուսանողներին մակաբուծության էության, տեր - մակաբյուծ հարաբերության, ինվազիվ հիվանդությունների,մասին, տալ գիտելիքներ ամենատարածված զոոանտրոպոնոզներ վերաբերյալ:
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու կենդանիների մակաբույծների ընդհանուր առանձնահատկությունները, հիմնական կենդանիների և մարդկանց փոխանցվող մակաբույծ հիվանդություններ ցույց տալ մակաբուծաբանական ուսումնասիրությունների, մակաբուծական հիվանդությունների, դրանց փոխանցման մեթոդների իմացությունը.
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. տարբերակել մակաբույծների հիմնական տեսակներն ըստ ախտորոշիչ հատկանիշների,
3. դիտարկել Հայաստանում մակաբույծների առկա տարածաշրջանային խնդիրները:
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4. տարբերելու մարդու ամենակարևոր մակաբույծներին, նրանց միջանկյալ տերերին, կյանքի ցիկլի առանձնահատկությունները, վարակի ուղիները, մակաբույծների ներխուժումը կանխելու մեթոդները.
5. իմանալ մակաբուծաբանության հիմնական հասկացություններն ու տերմինները
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ծանոթացնել ուսանողներին մակաբուծության էության, տեր - մակաբյուծ հարաբերության, ինվազիվ հիվանդությունների,մասին, տալ գիտելիքներ ամենատարածված զոոանտրոպոնոզներ վերաբերյալ:
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
. Դասընթացը պարունակում է հետազոտական բաղադրիչ
. Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝, ընթացիկ ստուգումներ, մասնակցություն և եզրափակիչ քննություն:
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
· 2 ընթացիկ քննություն - առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1։
· Մասնակցություն. առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը՝ 1 (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 9, 3 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 3 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Է. Салтыкова С.А. Общая гельминтология: учеб. пос/ С.А. Салтыкова.- Апатиты: КФ ПетрГУ, 2010. - 119 с.
  • Догель, В.А. Общая паразитология / В.А. Догель. - б.м. : Изд-во Ленингр. ун-та, 1962. - 461 с. - ISBN 978-5-4458-5629-0 ; То же [Электронный ресурс]. - URL: //biblioclub.ru/index.php?page=book&id=223912 (16.01.2017).
  • Павлович, С.А. Медицинская паразитология с энтомологией / С.А. Павлович, В.П. Андреев. - Минск : Вышэйшая школа, 2012. - 312 с. - ISBN 978-985-06-2003-3 ;[Электронный ресурс]. - URL: //biblioclub.ru/index.php?page=book&id=136431 (16.01.2017).
  • Medical Parasitology. Paniker's Textbook. 2002. 276p URL: http://repository.stikesrspadgs.ac.id/65/1/Paniker%27s%20Textbook%20of%…
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. Մակաբուծաբանության սահմանումը և էությունը. Մակաբուծության տարածում և տեսակներ. Տեր-մակաբույծների հարաբերությունները. Մակաբուծական հիվանդություններ և նրանց ներխուժումներ. Մակաբույծների դեմ պայքարի միջոցառումները. Հելմինտների ընդհանուր բնութագրերը և նրանց սիստեմատիկա. Որոշ մակաբույծների կյանքի ցիկլերը.Մակաբույծների պոպուլյացիոն էկոլոգիան.
6-րդ կիսամյակ՝ գարնանային
4 ժամ/շաբ.
Դաս. - 2 ժամ/շաբ, լաբ - 2 ժամ/շաբ
ԿԱՄԸՆՏՐԱԿԱՆ
0708/Բ55
1. Դասընթացի նպատակ
. ծանոթացնել ուսանողներին էվոլյուցիայի հիմնական գործընթացներին և օրինաչափություններին, ներառյալ էվոլյուցիայի մեխանիզմների վերլուծությունը, համեմատական անատոմիական էվոլյուցիոն փոփոխությունները և հարմարվողականությունը, տալ գիտելիքներ տեսակների և տեսակառաջացման, ցանցաձև էվոլյոուցիայի, ֆիլոգենետիկայի, անհատական ​​էվոլյուցիոն զարգացման և բնական ընտրության վերաբերյալ։
2. Կրթական վերջնարդյունքներ
ա. մասնագիտական գիտելիք և իմացություն
1. լուսաբանելու կենդանիների համեմատական ​​անատոմիայի առանձնահատկությունները և ձևավորելու կենդանիների էվոլյուցիայի վերաբերյալ գիտական ​​հայացքներ։
բ. գործնական մասնագիտական կարողություններ
2. կիրառելու կենդանիների նմանություններն ու տարբերությունները վերլուծելու գործնական հմտություններ:
3. օգտվելու ողնաշարավորների և անողնաշարավորների ֆիլոգենետիկայի վերակառուցման հիմնական մեթոդներից
գ. ընդհանրական/փոխանցելի կարողություններ
4. ձևավորելու կենդանիների էվոլյուցիայի վերաբերյալ գիտական ​​հայացքները
5. վերլուծելու առկա էվոլյուցիոն տեսությունները և առաջարկելու փիլիսոփայության գաղափարախոսությունները կենդանիների էվոլյուցիոն զարգացման վերաբերյալ:
3. Դասընթացի ընդհանուր նկարագիր
. ծանոթացնել ուսանողներին էվոլյուցիայի հիմնական գործընթացներին և օրինաչափություններին, ներառյալ էվոլյուցիայի մեխանիզմների վերլուծությունը, համեմատական անատոմիական էվոլյուցիոն փոփոխությունները և հարմարվողականությունը, տալ գիտելիքներ տեսակների և տեսակառաջացման, ցանցաձև էվոլյոուցիայի, ֆիլոգենետիկայի, անհատական ​​էվոլյուցիոն զարգացման և բնական ընտրության վերաբերյալ։
4. Դասավանդման և ուսումնառության ձևերն ու մեթոդները
· դասախոսություններ,
· քննարկումներ, դեպքերի վերլուծություն և այլ ինտերակտիվ մեթոդներ,
. խմբային հանձնարարություններ, ներկայացումներ (պրեզենտացիաներ):
5. Գնահատման մեթոդները ու չափանիշները
20 միավոր առավելագույն արժեքով
Նախատեսված է գնահատման հետևյալ բաղադրիչները՝ ընթացիկ ստուգումներ, մասնակցություն և եզրափակիչ քննություն:
Ստուգման ձևերն ու հատկացվող առավելագույն միավորներն են.
· 2 ընթացիկ քննություն - առավելագույն միավորը՝ 4, միավորների քայլը՝ 1։
· Մասնակցություն. առավելագույն միավորը՝ 3, միավորների քայլը՝ 1 (91-100%՝ 3, 81-90%՝ 2, 71-80%՝ 1, ≤70%՝ 0)։
. Եզրափակիչ քննություն. բանավոր ստուգում, առավելագույն միավորը՝ 9, 3 հարցից բաղկացած քննական հարցատոմսեր, յուրաքանչյուրը հարցի առավելագույն արժեքը` 3 միավոր, միավորների քայլը՝ 0,5։
6. Հիմնական գրականության ցանկ.
  • Северцов, А. С. Теории эволюции : учебник для вузов / А. С. Северцов. - 2-е изд., испр. и доп. - Москва : Издательство Юрайт, 2023. - 384 с. - (Высшее образование). - ISBN 978-5-534-07288-4, https://urait.ru/bcode/512379
  • Еськов, Е. К. Биологическая история Земли [Электронный ресурс] : учебное пособие / Е.- Москва : Вузовское образование, 2012. - 462 с.
  • Pandian T.J. Evolution and speciation in animals CRC Press 2022. - 346 p.
  • T. G. Barraclo. The evolutionary biology of species. 2019_Oxford series in Ecology and Evolution
  • Ridley M. Evolution. 2004_Blackwell Publishing https://tsjok45.files.wordpress.com/2011/01/evolution__3rd_edition-ridl…
7. Դասընթացի հիմնական բաժիններ
. էվոլյուցիոն տեսությունների, հասկացությունների, օրենքների և օրինաչափությունների ուսումնասիրությունը
. Էվոլյուցիայի գենետիկական, օնտոգենետիկական և էկոլոգիական հիմունքները
. Ֆիլոգենիայի ուսումնասիրության ավանդական և ժամանակակից մեթոդներ (հնէաբանական, համեմատական ​​ձևաբանական, համեմատական ​​մոլեկուլային, սաղմնային, էկոլոգիական կենսացենոլոգիական):
. Տեսակը և տեսակառաջացում
. Կենդանիների համեմատական անատոմիա
. Բրածո կենդանիների ուսումնասիրության առանձնահատկությունները
. Ցանցաձև էվոլյուցիայի ուսումնասիրությունները Հայաստանում

Կրթական այլ մոդուլներ

Հասցե` ՀՀ, ք. Երևան, 0025, Ալեք Մանուկյան 1 (+37460) 710000 info@ysu.am